DOI Artikel:
Stępień, Piotr: "Cegiełki wawelskie" po konserwacji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19891#0199
Studia Waweliana
Tom VIII. 1999
PL ISSN 1230-3275
PIOTR STĘPIEŃ
CEGIEŁKI WAWELSKIE" PO KONSERWACJI
W ciągu ostatnich trzech lat (1996-1998) dzięki do-
tacjom Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Kra-
kowa przeprowadzono konserwację odcinka zewnętrz-
nego obwodu obronnego Wawelu, położonego wzdłuż
drogi prowadzącej od ul. Podzamcze do bramy zwanej
Herbową. Odcinek ten znany jest jako mur „cegiełko-
wy" z uwagi na kamienne tabliczki („cegiełki") z napi-
sami upamiętniającymi osoby i instytucje, które w la-
tach 1921-1936 złożyły większe kwoty na odnowę zam-
ku wawelskiego.
Znaczenie cegiełek jako zapisu historycznego, a jed-
nocześnie postępujące w ciągu kilku dziesięcioleci
uszkodzenia - przesądziły o konieczności wykonania
skomplikowanych prac konserwatorskich. Były one
przedmiotem zainteresowania nie tylko specjalistów, ale
także rodzin ofiarodawców i szerszego grona miłośni-
ków zabytków. Świadczyły o tym liczne zapytania kie-
rowane do Dyrekcji Zamku i działów merytorycznych.
Zatem widzimy potrzebę zrelacjonowania prac i poda-
nia aktualnej informacji o stanie cegiełek. Jest to celem
niniejszego artykułu.
AKCJA „CEGIEŁKOWA
Historię cegiełek wawelskich omówiono wyczerpu-
jąco w publikacji z roku 1972 Franciszka Fuchsa, Olgi
Łaszczyńskiej i Jadwigi Prus1. Przypomnijmy zatem
tylko podstawowe informacje. Akcja cegiełkowa zor-
ganizowana została przez prof. Adolfa Szyszko-Bohu-
sza z początkiem roku 1921 w celu sfinansowania prac
na Wawelu w trudnym okresie, gdy dopiero organizo-
wało się odrodzone Państwo Polskie, a gospodarkę od-
budowywano po zniszczeniach wojennych. Obejmowała
ona odczyty, odezwy i publikowanie artykułów w pra-
sie. Postanowiono, że ofiarodawcy kwoty odpowiada-
jącej kosztom jednego dnia prac na Wawelu (początko-
wo kwotę tę ustalono na 30 tysięcy marek polskich) zo-
staną uhonorowani napisami na kamiennych cegiełkach,
które „umieszczone będą w murach otaczających Wa-
wel"2. Odezwa z 12 kwietnia 1921, rozsyłana do redak-
cji gazet, wymienia treść co najmniej3 90 „tabliczek pa-
miątkowych", określając je jako „wstawione już w mury
Wawelskie". Wpłacający otrzymywali potwierdzenia na
blankietach ozdobionych widokiem północnej elewacji
zaniku. Na większych blankietach, z podobnym wido-
kiem zamku, potwierdzano wpłaty zbiorowe.
Pierwszą, odnotowaną w Spisie fundatorów i Księ-
dze pamiątkowej (zachowanych w archiwum na Wawe-
lu)4 oraz we wspomnianej odezwie jest wpłata dokona-
na przez „Miss Edith Braun N.York". W obu dokumen-
tach poprawiono czerwonym ołówkiem numer 1 na 2,
natomiast numerem 1 opatrzono kolejną wpłatę „Mr John
W. Frothingham". Od numeru 124 wpisywano datę wpła-
ty oraz wystawienia potwierdzenia; pierwsza zanotowa-
na nosi datę 19 kwietnia (1921 r.).
Rezultaty akcji przekroczyły oczekiwania. Dary na
odnowę Wawelu składały szkoły wszystkich stopni, for-
macje wojskowe, pracownicy urzędów, zrzeszenia
i związki, przedsiębiorstwa handlowe i przemysłowe
oraz liczne osoby prywatne. Wpłaty napływały także
z zagranicy, zarówno od emigrantów polskich jak też
cudzoziemców. Ofiarodawcy wielokrotnie składali je dla
1 F. Fuchs, O. Łaszczyńska, J. Prus, Cegiełki wawelskie, 4 AZK Wawel, Spis fundatorów cegiełek (1 teczka z luźnymi
Kraków 1972 (Źródła DW 6). kartami); Księga pamiątkowa fundatorów cegiełek wawelskich (t. I:
2 AZK Wawel, rkps 3/1921, PZS-I-156, 157. my 1-3120, t.II: my 3121-6316), PZS-I-153.
3 Kopia odezwy AZK Wawel, PZS-I-156, 157 (teczka nie jest
completna).
195
Tom VIII. 1999
PL ISSN 1230-3275
PIOTR STĘPIEŃ
CEGIEŁKI WAWELSKIE" PO KONSERWACJI
W ciągu ostatnich trzech lat (1996-1998) dzięki do-
tacjom Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Kra-
kowa przeprowadzono konserwację odcinka zewnętrz-
nego obwodu obronnego Wawelu, położonego wzdłuż
drogi prowadzącej od ul. Podzamcze do bramy zwanej
Herbową. Odcinek ten znany jest jako mur „cegiełko-
wy" z uwagi na kamienne tabliczki („cegiełki") z napi-
sami upamiętniającymi osoby i instytucje, które w la-
tach 1921-1936 złożyły większe kwoty na odnowę zam-
ku wawelskiego.
Znaczenie cegiełek jako zapisu historycznego, a jed-
nocześnie postępujące w ciągu kilku dziesięcioleci
uszkodzenia - przesądziły o konieczności wykonania
skomplikowanych prac konserwatorskich. Były one
przedmiotem zainteresowania nie tylko specjalistów, ale
także rodzin ofiarodawców i szerszego grona miłośni-
ków zabytków. Świadczyły o tym liczne zapytania kie-
rowane do Dyrekcji Zamku i działów merytorycznych.
Zatem widzimy potrzebę zrelacjonowania prac i poda-
nia aktualnej informacji o stanie cegiełek. Jest to celem
niniejszego artykułu.
AKCJA „CEGIEŁKOWA
Historię cegiełek wawelskich omówiono wyczerpu-
jąco w publikacji z roku 1972 Franciszka Fuchsa, Olgi
Łaszczyńskiej i Jadwigi Prus1. Przypomnijmy zatem
tylko podstawowe informacje. Akcja cegiełkowa zor-
ganizowana została przez prof. Adolfa Szyszko-Bohu-
sza z początkiem roku 1921 w celu sfinansowania prac
na Wawelu w trudnym okresie, gdy dopiero organizo-
wało się odrodzone Państwo Polskie, a gospodarkę od-
budowywano po zniszczeniach wojennych. Obejmowała
ona odczyty, odezwy i publikowanie artykułów w pra-
sie. Postanowiono, że ofiarodawcy kwoty odpowiada-
jącej kosztom jednego dnia prac na Wawelu (początko-
wo kwotę tę ustalono na 30 tysięcy marek polskich) zo-
staną uhonorowani napisami na kamiennych cegiełkach,
które „umieszczone będą w murach otaczających Wa-
wel"2. Odezwa z 12 kwietnia 1921, rozsyłana do redak-
cji gazet, wymienia treść co najmniej3 90 „tabliczek pa-
miątkowych", określając je jako „wstawione już w mury
Wawelskie". Wpłacający otrzymywali potwierdzenia na
blankietach ozdobionych widokiem północnej elewacji
zaniku. Na większych blankietach, z podobnym wido-
kiem zamku, potwierdzano wpłaty zbiorowe.
Pierwszą, odnotowaną w Spisie fundatorów i Księ-
dze pamiątkowej (zachowanych w archiwum na Wawe-
lu)4 oraz we wspomnianej odezwie jest wpłata dokona-
na przez „Miss Edith Braun N.York". W obu dokumen-
tach poprawiono czerwonym ołówkiem numer 1 na 2,
natomiast numerem 1 opatrzono kolejną wpłatę „Mr John
W. Frothingham". Od numeru 124 wpisywano datę wpła-
ty oraz wystawienia potwierdzenia; pierwsza zanotowa-
na nosi datę 19 kwietnia (1921 r.).
Rezultaty akcji przekroczyły oczekiwania. Dary na
odnowę Wawelu składały szkoły wszystkich stopni, for-
macje wojskowe, pracownicy urzędów, zrzeszenia
i związki, przedsiębiorstwa handlowe i przemysłowe
oraz liczne osoby prywatne. Wpłaty napływały także
z zagranicy, zarówno od emigrantów polskich jak też
cudzoziemców. Ofiarodawcy wielokrotnie składali je dla
1 F. Fuchs, O. Łaszczyńska, J. Prus, Cegiełki wawelskie, 4 AZK Wawel, Spis fundatorów cegiełek (1 teczka z luźnymi
Kraków 1972 (Źródła DW 6). kartami); Księga pamiątkowa fundatorów cegiełek wawelskich (t. I:
2 AZK Wawel, rkps 3/1921, PZS-I-156, 157. my 1-3120, t.II: my 3121-6316), PZS-I-153.
3 Kopia odezwy AZK Wawel, PZS-I-156, 157 (teczka nie jest
completna).
195