Studia Waweliana (8.1999)

to „długiej klingi niemieckiej obosiecznej na kształt miecza
osadzonej, którą umyślnie do aktu tego przygotowano"4.
Miecz ma znaczenie głównie jako pamiątka historyczna - jest
rzeczywistym insygnium użytym do koronacji królewskiej5.
W inwentarzu skarbca katedry na Wawelu odnotowano go
po raz pierwszy w roku 17616, obecnie eksponowany jest
w Muzeum Katedralnym.

Obszycie pochwy miecza, jelca oraz taszek było bardzo
zabrudzone, z licznymi ubytkami i rozdarciami (szczególnie
w górnej i dolnej części pochwy oraz w zakończeniach jelca;
fig. 3-5), przetarte były nici złotych broszowań, wzór niemal
nieczytelny. Koronkę obszywającą taszki uzupełniono nie-
gdyś w kilku miejscach kawałkami innych koronek w celu
przykrycia uszkodzeń oryginalnej. Podarta była również je-
dwabna podszewka taszek.

Przed przystąpieniem do właściwej konserwacji zabez-
pieczającej odrysowano przez kalkę techniczną koronkowy
wzór tkaniny, który widoczny był z dużą dokładnością jedy-
nie z lewej strony. Sporządzone tą metodą modele posłużyły
później do przeprowadzenia analizy formalnej i stylistycznej
tkaniny oraz do próby odtworzenia jej raportu (fig. 2). Na
podstawie zgromadzonego materiału porównawczego z du-
żym prawdopodobieństwem można datować tkaninę na ko-
niec lat dwudziestych lub na lata trzydzieste XVIII wieku,
pomimo iż nie udało się odnaleźć analogicznego wzoru dla
omawianej tkaniny. Wskazuje na to powtarzający się sche-
mat kompozycyjny (wzór wielkoraportowy, symetryczny,
z dużym motywem na osi, otoczonym drobniejszymi forma-

mi), poszczególne motywy dekoracyjne (postrzępione papro-
ciowate liście, drobne kwiatki, owoce, motyw koronkowej
siateczki) oraz przypuszczalna wielkość raportu (wysokość
około 1 m, szerokość około 55 cm)7. Tkanina należy do gru-
py francuskich tkanin koronkowych; tło tworzy atłas jedwab-
ny osnowowy w kolorze kremowym, wzór kwiatowy uzy-
skano nicią złotą dwojakiego rodzaju - gładką (lansowanie)
i fryzowaną (broszowanie), obie na duszy jedwabnej. Na pod-
szycie spodniej części taszek użyto jednobarwnej jedwabnej
tkaniny typu grodetur w kolorze złocistożółtym. Brzegi ta-
szek obszyto koronką ze złotych nici gładkich, bardzo cien-
kich, łączących całość, nici grubszych owiniętych złotą blasz-
ką i nicią o podwójnym skręcie oraz złotych sprężynek.
Wszystkie nici metalowe na duszy jedwabnej.

Program prac konserwatorskich obejmował demontaż
poszczególnych fragmentów tkaniny, oczyszczenie w kąpie-
li wodnej z dodatkiem neutralnego środka piorącego (Prete-
pon G), oczyszczenie nici metalowych w tkaninie i koronce
(roztworem wodnym spirytusu), a następnie dublowanie po-
szczególnych części na odpowiednich podkładach techniką
nitki kładzionej*. Odtworzono też w miarę możliwości stan
pierwotny koronki (fig. 4, 5).

Wyczerpująca dokumentacja przeprowadzonych prac kon-
serwatorskich, z dużą liczbą fotografii, znajduje się w archi-
wum katedralnym.

Magdalena Szewczyk-Namszewicz

Krak. 44: 1973, s. 97 i nn); J. Lileyko, Regalia polskie, Warszawa
1987, s. 105-107.

4 Rożek, Ostatnia koronacja..., s. 107.
Lileyko, o.c., s. 114; Pod jedną koroną...

6 Pod jedną koroną...

1 Analizę stylistyczną przeprowadzono na podstawie ilustracji
zamieszczonych w publikacjach: P. Thornton, Baroąue and Ro-
coco Si Iks, London 1965, il. 61 B; M. Zeminova, Barokni teks fi-
lie. Ze sbirek Umeleckopriimysloveho muzea v Praze, Praha 1974,
il. 63; B. Markovsky, EuropaischeSeidengewebe des 13.-18. Jahr-
Ininderts, Kunstgewerbemuseum der Stadt Koln, 1976, il. 521.

8 Podkład z krepę liny jedwabnej (pochwa, jelec, rękojeść); z cien-
kiego batystu bawełnianego (taszki); z jedwabiu (podszewka taszek);
z atłasu jedwabnego (uzupełnienia w miejscach ubytków). Do du-
blowania użyto nici jedwabnych typu greża. Materiały farbowano
w barwnikach metalokompleksowych produkcji krajowej. Nitkę
kładzioną przytrzymywano drobnym ściegiem w układzie ukośnym,
dostosowanym do splotu rządkowego tkaniny zabytkowej. Stoso-
wano też punktowe przytrzymywanie poszczególnych nici metalo-
wych. Konserwację części metalowych miecza (głownia, jelec, gło-
wica rękojeści) wykonał Wojciech Bochnak w Pracowni konserwa-
cji metali Muzeum Narodowego w Krakowie.

„Tablica pomnikowa" księcia Krakusa na wzgórzu wawelskim

Wawel to miejsce pełne symboli, otoczone aurą mitycznych
początków krakowskiego grodu, związane z postacią księcia
Krakusa (Kraka). Górujący od południa nad miastem kopiec
przypomina legendarną postać eponima Krakowa. Ta ziemna
konstrukcja, uważana powszechnie za mogiłę księcia, na trwa-
le wpisała się w historyczny pejzaż nadwiślańskiego grodu.
Mniej znaną pamiątką związaną z legendarnym władcą jest

kamienna tablica widoczna na murze obronnym Wawelu, od stro-
ny Wisły (fig. 1). Okoliczności jej powstania związane są ściśle z
historiąpobliskiej jaskini Smoczej Jamy'.

1 Dzieje jaskini od epok geologicznych do czasów obecnych
przedstawiłam w opracowaniu: Smocza Jama na Wawelu. Historia.
Legenda. Smoki, Kraków 1996.

244