Studia Waweliana (14.2009)

Dzwony wieży Wikaryjskiej katedry na Wawelu

Katedra na Wawelu od czasu powstania w wieku XI roz-
brzmiewa dźwiękiem dzwonów. Na dwóch wieżach-dzwon-
nicach jest ich obecnie osiem. Pięć większych, z najsłynniej-
szym „Zygmuntem”, umieszczono w dzwonnicy północnej
zwanej wieżą Zygmuntowską. Trzy mniejsze są zawieszone
w dzwonnicy południowej zwanej kiedyś Wikaryjską, a obec-
nie wieżą Srebrnych Dzwonów. Należy jeszcze wspomnieć
o dwóch zegarowych gongach umieszczonych w trzeciej
wieży katedry zwanej Zegarową. Pierwszy z nich wybija go-
dziny od czasu powstania tu zegara na początku wieku XVI;
drugi wybija kwadranse od czasu zamontowania w wieku
XVII stosownego mechanizmu.
Mamy zatem na Wawelu dziesięć wspaniałych dzieł sztuki
ludwisarskiej, datowanych od XIII do XVII wieku. Były przez
wieki intensywnie eksploatowane, ulegały różnym uszkodze-
niom, ale też tak skrupulatnie i skutecznie naprawiane (nawet
przelewane), że dotrwały w dobrym stanie do naszych czasów.
Przeprowadzone w roku 2008 prace remontowe nie tylko
przywróciły trzem dzwonom pełną sprawność techniczną, lecz
także w czasie ich trwania poczyniono nowe odkrycia, które
pozwolą na uzupełnienie i weryfikację dotychczasowej wiedzy
historycznej o kilku najstarszych dzwonach katedry.
Opracowanie niniejsze dotyczy trzech dzwonów zawie-
szonych w wieży Srebrnych Dzwonów. Nie można jednak
nie wspomnieć o wiszącym w wieży Zygmuntowskiej „Kar-
dynale”, a to dlatego, że dokonane odkrycia niespodziewanie
okazały się istotne również dla tego dzwonu. Dla jasności
opisu użyto w tej pracy określeń w odniesieniu do dzwonów:
duży, średni, mały, pomijając ich imiona własne.
Remont, konserwacja i modernizacja napędów
srebrnych dzwonów
W wieży Srebrnych Dzwonów na czwartej, przedostatniej
kondygnacji zawieszone są trzy dzwony:
- dzwon duży (fig. 1) jest zawieszony od strony pół-
nocnej, centralnie; zwany jest Goworkiem lub Gąsiorkiem,
ale, jak wykazano w dalszej części pracy, kiedyś nosił imię
Zbyszko;
- dzwon średni (fig. 2) jest zawieszony od strony połu-
dniowo-zachodniej. Najczęściej nazywano go Nowakiem,
gdyż przelano go kiedyś na nowo ze starszego dzwonu.
Można go nazwać też dzwonem Hermana, gdyż (zob. niżej)
kanonik o tym imieniu był z pewnością jego fundatorem.
Stosunkowo niedawno przylgnęło do niego imię Mieczysław.
Ma to pewien związek z datowaniem dzwonu, najstarszego
(pierwszego) w katedrze;
- dzwon mały (fig. 3) wisi obok średniego, od strony
południowo-wschodniej. Jest najmniejszym i najmłodszym
z ośmiu dzwonów katedralnych. Ma tylko jedno imię, Maciek.
Czas jego powstania jest znany, gdyż podaje go umieszczona
na kloszu inskrypcja: .. ,ANNO*DOMINI*1669.

1. Dzwon duży zwany: Zbyszko, Goworek, Gąsiorek
(fot. 1-3 oraz 5-25 - A. Bochniak)



2. Dzwon średni zwany: Nowak, Herman, Mieczysław

273