DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Brzozowska, Ałła: Humanistyczna ideologia władzy w mowach politycznych i dekoracji malarskiej Pontyfikału biskupa płockiego Erazma Ciołka (Ms. Czart. 1212 IV)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0029
Ałła Brzozowska
Instytut Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych, Uniwersytet Wrocławski
Humanistyczna ideologia władzy w mowach
politycznych i dekoracji malarskiej
Pontyfikatu biskupa płockiego Erazma Ciołka
(Ms. Czart. 1212 IV)1
W renesansowej Europie trwała burzliwa dyskusja na temat tego, jaki powinien być wład-
ca, a także jakie jest pochodzenie i zakres posiadanej przez niego władzy Powstawały
liczne traktaty o roli panującego, jego kompetencjach i obowiązkach, a także przymiotach
zewnętrznych i wewnętrznych. Chyba każdy szanujący się humanista uważał za obwiązek
poruszenie tego zagadnienia w swojej twórczości2. Problematyka, która była wielokrotnie
przedmiotem rozważań renesansowych myślicieli, stanowi bardzo ważny element mów
biskupa płockiego Erazma Ciołka (1474-1522), a także znajduje wyraz w treści i dekoracji
malarskiej jego Pontyfikatu. Na ich podstawie spróbuję ukazać sposób, w jaki ideologia
władzy zaważyła na treści i kształcie artystycznym tych dzieł.
Żyjący na przełomie XV i XVI w. wychowanek Akademii Krakowskiej zapisał się na kar-
tach historii jako humanista, utalentowany dyplomata i mówca, mecenas nauki i sztuki
oraz sprawny zarządca powierzonej mu diecezji. Źródła dotyczące Erazma Ciołka są dość
skąpe, wiele lat jego życia owianych jest tajemnicą. Wprawdzie w XIX i na początku XX w.
powstały pozycje poświęcone żywotowi biskupa, wśród których przede wszystkim należy
wymienić prace Stanisława Lukasa3, Kazimierza Hartleba4, a także doktorat księdza Hen-
1 Publikacja powstała dzięki środkom Narodowego Centrum Nauki przyznanym na podstawie decyzji
numer DEC-2011/01/N/HS2/03 885, a także dzięki miesięcznemu pobytowi stypendialnemu w Rzymie,
który zapewniła Fundacja Lanckorońskich.
2 Wśród autorów, którzy pisali na ten temat, należy wymienić między innymi Francesca Petrarkę (Epistolae
Familiares 1325-1361; Epistolae Seniles 1361-1373; De republica optime administranda liber 1373; De officiis et
virtutibus imperatoriis 1364), Eneasza Sylwiusza Piccilominiego (Pentalogus de rebus ecclesiae et impeńi 1443; De
ortu et auctoritate imperii Romani 1446), biskupa Gaety - Franciszka Patriziego (De regno et regnis institutione
libri IX; De institutione reipublicae libri IX), Battistę Plantina (De veroprincipe, ok. 1480), Govaniego Pontana (De
principe, 1503), Niccoló Machiavelliego (II principe 1513), Erazma z Roterdamu (Institutio principis christiani
1516), Marsilio Ficino (Epistula veritatis de institutione principis, Oratio Christiani gregis ad Christum Pontif-
icem Romanum, De Officiis, 1519). Na gruncie polskim temat władzy był poruszany między innymi w traktacie
Stanisława Zaborowskiego (Tractatus quadrifidus de natura iurium et bonorum regis et reformatione regni, 1507)
i w dziele przypisywanym Elżbiecie Rakuszance (De institutione regiipueri, ok. 1502).
3 S. Lukas, Erazm Ciołek, biskup płocki, Lwów 1878.
4 K. Hartleb, Działalność kulturalna biskupa-dyplomaty Erazma Ciołka, Lwów 1929.
Instytut Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych, Uniwersytet Wrocławski
Humanistyczna ideologia władzy w mowach
politycznych i dekoracji malarskiej
Pontyfikatu biskupa płockiego Erazma Ciołka
(Ms. Czart. 1212 IV)1
W renesansowej Europie trwała burzliwa dyskusja na temat tego, jaki powinien być wład-
ca, a także jakie jest pochodzenie i zakres posiadanej przez niego władzy Powstawały
liczne traktaty o roli panującego, jego kompetencjach i obowiązkach, a także przymiotach
zewnętrznych i wewnętrznych. Chyba każdy szanujący się humanista uważał za obwiązek
poruszenie tego zagadnienia w swojej twórczości2. Problematyka, która była wielokrotnie
przedmiotem rozważań renesansowych myślicieli, stanowi bardzo ważny element mów
biskupa płockiego Erazma Ciołka (1474-1522), a także znajduje wyraz w treści i dekoracji
malarskiej jego Pontyfikatu. Na ich podstawie spróbuję ukazać sposób, w jaki ideologia
władzy zaważyła na treści i kształcie artystycznym tych dzieł.
Żyjący na przełomie XV i XVI w. wychowanek Akademii Krakowskiej zapisał się na kar-
tach historii jako humanista, utalentowany dyplomata i mówca, mecenas nauki i sztuki
oraz sprawny zarządca powierzonej mu diecezji. Źródła dotyczące Erazma Ciołka są dość
skąpe, wiele lat jego życia owianych jest tajemnicą. Wprawdzie w XIX i na początku XX w.
powstały pozycje poświęcone żywotowi biskupa, wśród których przede wszystkim należy
wymienić prace Stanisława Lukasa3, Kazimierza Hartleba4, a także doktorat księdza Hen-
1 Publikacja powstała dzięki środkom Narodowego Centrum Nauki przyznanym na podstawie decyzji
numer DEC-2011/01/N/HS2/03 885, a także dzięki miesięcznemu pobytowi stypendialnemu w Rzymie,
który zapewniła Fundacja Lanckorońskich.
2 Wśród autorów, którzy pisali na ten temat, należy wymienić między innymi Francesca Petrarkę (Epistolae
Familiares 1325-1361; Epistolae Seniles 1361-1373; De republica optime administranda liber 1373; De officiis et
virtutibus imperatoriis 1364), Eneasza Sylwiusza Piccilominiego (Pentalogus de rebus ecclesiae et impeńi 1443; De
ortu et auctoritate imperii Romani 1446), biskupa Gaety - Franciszka Patriziego (De regno et regnis institutione
libri IX; De institutione reipublicae libri IX), Battistę Plantina (De veroprincipe, ok. 1480), Govaniego Pontana (De
principe, 1503), Niccoló Machiavelliego (II principe 1513), Erazma z Roterdamu (Institutio principis christiani
1516), Marsilio Ficino (Epistula veritatis de institutione principis, Oratio Christiani gregis ad Christum Pontif-
icem Romanum, De Officiis, 1519). Na gruncie polskim temat władzy był poruszany między innymi w traktacie
Stanisława Zaborowskiego (Tractatus quadrifidus de natura iurium et bonorum regis et reformatione regni, 1507)
i w dziele przypisywanym Elżbiecie Rakuszance (De institutione regiipueri, ok. 1502).
3 S. Lukas, Erazm Ciołek, biskup płocki, Lwów 1878.
4 K. Hartleb, Działalność kulturalna biskupa-dyplomaty Erazma Ciołka, Lwów 1929.