Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

JOACHIM LELEWEL JAKO HISTORYK SZTUKI


Ryc. 9. Al. Lesser, Poświęcenie drzwi gnieźnieńskich. Rys. oł. (Fot. M. N.
w Warszawie)

Lelewel rozpatruje następujące zagadnienia:
1. Przekazy literackie legendy św. Wojciecha jako źródło przedsta-
wienia jego dziejów na drzwiach. Żywoty, spisane przez Jana Kanapariu-
sza i Brunona, w odmienny sposób charakteryzują postać męczennika,
o którym wspomina także interpolacja do czeskiej kroniki Ademara. Ty-
mi źródłami pisanymi 14 wyjaśnia szczegółowo Lelewel ujęcie legendy na
drzwiach. Analiza ikonograficzna jest w ten sposób skonstruowana, że
autor opowiada cytowanymi tekstami łacińskimi kolejne wydarzenia
z życia św. Wojciecha, stwierdzając ich obecność lub brak na płasko-
rzeźbach. Wersja plastyczna legendy posiada lukę pomiędzy ostatnią sce-
ną lewego skrzydła a pierwszą prawego: „okres życia Wojciecha w zda-
rzenia i przygody wielce zasobny, a żadnym nie tknięty obrazem“.
W przedstawieniu misji pruskiej dostrzega pewne niezgodności z pisany-
mi legendami, nazywa je „licentia artistica“ i podaje ich wyjaśnienie: np
odmienny od tekstu legendy sposób zabójstwa wypływa z tendencji wy-
razistszego pokazania woli męczeństwa. Lelewel nie dostrzegł, że w scenie
czwartej mszę odprawia Wojciech, a nie Gaudenty. Opisy hagiografów
nie wyjaśniają symbolicznego znaczenia sceny ze zwłokami męczennika.
Autor wprowadza własną interpretację; i tak np: „ptak jest albo orzeł

14 wyd. przez J. H. Pertza w Monmnenta Germaniae Historica, t. IV, Hanno-
verae 1841.

19