Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

R

N

Z

E

C

E

Wit Stwosz, Ołtarz krakowski. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1951,
s. 31, tabl. jednobarw. 141, tabl. barw. 20.

Krakowski ołtarz Wita Stwosza został przy-
wrócony do swej pierwotnej świetności dzięki
umiejętnej i niezwykle starannej konserwacji
przeprowadzonej w Państwowej Pracowni Kon-
serwatorskiej na Wawelu pod kierunkiem
M. Słoneckiego. Kierując się względami wyłącz-
nie naukowymi i konserwatorskimi odsłonięto
właściwe dzieło Stwosza i w pełni je zabezpie-
czono. Nie tylko zlikwidowano uszkodzenia tego
dzieła wynikłe z jego wywiezienia do Niemiec
w czasie okupacji hitlerowskiej, ale wyrównano
i dawne zaległości połowicznej i niedostatecznej
konserwacji z 1934 r. Już i w toku prac konser-
watorskich, ale zwłaszcza na wystawie zorgani-
zowanej po ich ukończeniu w Pracowni Wawel-
skiej, można było dopiero po raz pierwszy na-
prawdę zapoznać się ze stwoszowskim arcydzie-
łem. Naukowe badania uzyskały podstawy głęb-
szego ujęcia zagadnienia twórczości genialnego
artysty.
Nowe ,,odkrycie“ krakowskiego dzieła Stwo-
sza zostało uwieńczone monumentalną publikacją
Państwowego Instytutu Wydawniczego, na któ-
r^ składa się bogaty zbiór wielo- i jednobarw-
nych ilustracji poprzedzonych tekstem wprowa-
dzającym, napisanym przez krakowskich histo-
ryków sztuki: Tadeusza Dobrowolskiego i Józefa
E. Dutkiewicza. Album Stwoszowski powstał
w wyniku współpracy licznych naukowców.
W skład Komitetu Redakcyjnego weszli: ks.
Szczęsny Dettloff, Tadeusz Dobrowolski, Józef
Edward Dutkiewicz, Karol Estreicher, Marian
Friedberg, Rafał Glticksman, Marian Słonecki,
Jerzy Szabłowski, a Kolegium Redakcyjne two-
rzyli: Józef Edward Dutkiewicz, Rafał Glticks-
man, Jerzy Szabłowski. Doskonałe zdjęcia foto-

graficzne wykonał Stanisław Kolowca. Recenzja
niniejsza omawia wstęp, stanowiący najnowsze
w naszej literaturze ujęcie zagadnienia twór-
czości Stwosza.
We wstępie autorzy formułują główne zało-
żenia przeprowadzonej interpretacji dzieła Stwo-
sza i stwierdzają, że stanowi ono najwyższe
osiągnięcie twórcze artysty, które zaliczyć można
do wcześniejszych przejawów realizmu naszej
sztuki. Właściwy tekst-komentarz dzieli się na
dwie części.
W pierwszej części autorzy dają ogólną cha-
rakterystykę twórczości Stwosza na podłożu sto-
sunków ustrojowych, politycznych i gospodar-
czych Polski z końca XV w. Omawiają także
wyczerpująco środowisko krakowskie z jego kul-
turą mieszczańską, nacechowaną piętnem rea-
lizmu, który jest wykładnikiem ideologii tej
klasy. Dla wyjaśnienia twórczości Stwosza cytu-
ją przykładowo zjawiska ogólnoeuropejskie i prą-
dy artystyczne. Główna uwaga autorów skiero-
wana jest na rolę środowiska stołecznego w pow-
staniu dzieła Stwosza, którego styl, jak stwier-
dzają, uformował się ostatecznie w Krakowie.
Ołtarz posiada cechy ogólne, znane w szerokim
kręgu ówczesnej sztuki, oraz specjalne, zapew-
niające myśli artystycznej Stwosza wyjątkową
oryginalność. W okresie postwoszowskim znaj-
dują tylko miernych naśladowców, a dramatu
artysty dopatrują się w tym, że Stwosz nie zo-
stawił w Polsce uczniów lub własnej szkoły.
Omawiają bardzo krótko norymberski okres
działalności z jego odmiennością w stosunku do
krakowskiego. Podkreślona została nowatorska
rola Stwosza, należącego zakresem pojęć do kla-
sy mieszczańskiej i odbijającego w swym dziele

67