DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Białostocki, Jan: Warszawskie "Leonardiana"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0201
JAN BIAŁOSTOCKI
WARSZAWSKIE „LEONAR DI ANA"
Jedno tylko dzieło Leonarda posiadamy w Polsce: portret kobiecy
w krakowskich zbiorach im. Czartoryskich, pochodzący z kolekcji pu-
ławskiej1. Zespół ,,Leonardianów“ w Muzeum Narodowym w Warszawie
jest nieliczny, większość obrazów z kręgu Leonardowskiego dopiero od
niedawna znajduje się w zbiorach warszawskich, a niektóre z nich są
w ogóle nie publikowane. Krótkie omówienie tego zespołu w roku jubi-
leuszowym wielkiego artysty nie jest wzmianką o charakterze jedynie
konwencjonalnym, lecz może przyczyni się choćby w niewielkim stopniu
do opracowania — wciąż jeszcze niezupełnie zbadanych — zasobów obcej
sztuki w polskich zbiorach.
Różne są motywy, które pozwalają związać osiem obrazów w grupę
,,Leonardianów“. Są tu dzieła, które wyszły z pracowni bezpośrednich
uczniów da Vinciego — inne są namalowane przez artystów, którzy do-
znali wpływów Leonarda, przejmowali jego formuły kompozycyjne, sto-
sowali sposoby fakturowych czy też barwnych rozwiązań. Sztuka Leonar-
da oddziałała przecież bardzo szeroko, dla wielu artystów stworzyła no-
wy a odtąd często powtarzany repertuar wizualny.
Warszawskie „Leonardiana“ zostały uszczuplone przez wywiezienie
za granicę świetnego portretu kobiecego, który znajdował się w zbiorach
Potockich, dawniej w Zatorze, potem w Jabłonnie, a ostatnio (przed woj-
ną) w Warszawie (rye. I)2. Jest to znaczna strata, ponieważ obraz ten od-
znaczał się wysokim poziomem artystycznym; nasze ,,Leonardiana“ zy-
skałyby w nim odbicie portretowej działalności mistrza. Subtelne, za-
woalowane cieniami oblicze niewiasty świadczy o głębokim zrozumieniu
artystycznego języka Leonarda przez autora obrazu. Autora tego Schaef-
1 Za własnoręcznością Leonarda wypowiedział się ostatnio Berenson B., Pit-
ture Italiane del Rinascimento, Milano 1937, s. 239, (który dawniej oddawał obraz
Boltraffiowi) oraz podsumowujący dyskusję Goldscheider L., Leonardo da Vinci
Paintings and Drawings, Oxford — London 1945, także Heydenreich L. H., Leonardo,
Berlin 1943.
2 Ol. drz., 54X45 cm. Obraz został wywieziony na życzenie właścicieli w r.
1940 do Włoch. Kopię obrazu sporządził ok. 1926 r. Jan Rutkowski w Warszawie na
zamówienie właściciela obrazu. O dalszych losach tej kopii nie mamy wiadomości.
WARSZAWSKIE „LEONAR DI ANA"
Jedno tylko dzieło Leonarda posiadamy w Polsce: portret kobiecy
w krakowskich zbiorach im. Czartoryskich, pochodzący z kolekcji pu-
ławskiej1. Zespół ,,Leonardianów“ w Muzeum Narodowym w Warszawie
jest nieliczny, większość obrazów z kręgu Leonardowskiego dopiero od
niedawna znajduje się w zbiorach warszawskich, a niektóre z nich są
w ogóle nie publikowane. Krótkie omówienie tego zespołu w roku jubi-
leuszowym wielkiego artysty nie jest wzmianką o charakterze jedynie
konwencjonalnym, lecz może przyczyni się choćby w niewielkim stopniu
do opracowania — wciąż jeszcze niezupełnie zbadanych — zasobów obcej
sztuki w polskich zbiorach.
Różne są motywy, które pozwalają związać osiem obrazów w grupę
,,Leonardianów“. Są tu dzieła, które wyszły z pracowni bezpośrednich
uczniów da Vinciego — inne są namalowane przez artystów, którzy do-
znali wpływów Leonarda, przejmowali jego formuły kompozycyjne, sto-
sowali sposoby fakturowych czy też barwnych rozwiązań. Sztuka Leonar-
da oddziałała przecież bardzo szeroko, dla wielu artystów stworzyła no-
wy a odtąd często powtarzany repertuar wizualny.
Warszawskie „Leonardiana“ zostały uszczuplone przez wywiezienie
za granicę świetnego portretu kobiecego, który znajdował się w zbiorach
Potockich, dawniej w Zatorze, potem w Jabłonnie, a ostatnio (przed woj-
ną) w Warszawie (rye. I)2. Jest to znaczna strata, ponieważ obraz ten od-
znaczał się wysokim poziomem artystycznym; nasze ,,Leonardiana“ zy-
skałyby w nim odbicie portretowej działalności mistrza. Subtelne, za-
woalowane cieniami oblicze niewiasty świadczy o głębokim zrozumieniu
artystycznego języka Leonarda przez autora obrazu. Autora tego Schaef-
1 Za własnoręcznością Leonarda wypowiedział się ostatnio Berenson B., Pit-
ture Italiane del Rinascimento, Milano 1937, s. 239, (który dawniej oddawał obraz
Boltraffiowi) oraz podsumowujący dyskusję Goldscheider L., Leonardo da Vinci
Paintings and Drawings, Oxford — London 1945, także Heydenreich L. H., Leonardo,
Berlin 1943.
2 Ol. drz., 54X45 cm. Obraz został wywieziony na życzenie właścicieli w r.
1940 do Włoch. Kopię obrazu sporządził ok. 1926 r. Jan Rutkowski w Warszawie na
zamówienie właściciela obrazu. O dalszych losach tej kopii nie mamy wiadomości.