Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

TADEUSZ DOBRZENIECKI


Ryc. 12. Martyrologium Zwiefaltense. Stuttgart, Landsbibliothek. Cod. hist. fol. 415,
fol. 34r, fol. 56r. (Fot. Instytutu Hist. Sztuki U. W.)

tym jest wyraz czasu jeśli nie czysto narodowy, to dworski i domów pań-
skich za czasów Krzywoustego'1.
7. Wykonawcy projektu drzwi, odlewu i wykończenia rzeźbiarskie-
go. Na dworze Krzywoustego był jego kronikarz Gall, w tym czasie także
Niemców nie brakło do różnych rzemiosł w Polsce kwitnących. Ożywio-
na była działalność budowlana, duże zapotrzebowanie na przedmioty wy-
posażenia tych budowli: „odlewy posążków, naczyń kościelnych i przy-
strojeń ołtarzowych. Sama mnogość nadmienionych przedmiotów, przy-
padkowo nadmienionych, zapewnia, że je wykonywali krajowcy, zdolni
wedle świadectwa Włochów". Lelewel oświadcza: „Rumienię się, że mi
kwestię o robotnikach podnosić przychodzi; ale taki jest zwyczaj." Wpraw-
dzie Aleksander do wykonania drzwi użył Niemców i dzieło ich ma wszel-
kie cechy sztuki niemieckiej. Natomiast drzwi gnieźnieńskie „są owocem
wyższej sztuki, przedsięwzięcia niezwykłej biegłości potrzebującego".
Autor liczy się z zarzutem: „krajowcy nie dali dowodów swojich do tego
zdolności" i przewidując takie badania, które wyłącznie wpływami obcych
wzorów wyjaśniać będą genezę naszego zabytku, odpowiada z wyraźnym
podnieceniem: „Chcesz szukać Gallusa lub Włocha ukaż ich w Polszczę
jawną z czasu owego robotę nim napadniesz z nimi na gnieźnieńskie po-
dwoje."
I teraz wypowiada zdanie, które często będzie powtarzane w II poł.
XIX, a nawet na początku XX w. z pełnym uznaniem popartym wysokim
wówczas autorytem naukowym Lelewela:

24