Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

JOACHIM LELEWEL JAKO HISTORYK SZTUKI


Ryc. 17. Drzwi gnieźnieńskie. Fragmenty bordiury prawego skrzydła. (Fot. Woj.
Urzędu Konserw, w Poznaniu)

teru treściowego drzwi zostały użyte elementy formalne. I dlatego tłu-
maczenie zmysłu rzeczywistości drzwi gnieźnieńskich analogicznymi prą-
dami w środowisku mozańskim wydaje się niewystarczające.
Grób gnieźnieński męczennika, cieszącego się w Europie dużym za-
interesowaniem, podnosił autorytet Gniezna jako celu pielgrzymek,
zwłaszcza od chwili zjazdu gnieźnieńskiego. W 1038 r. Polska traci relik-
wie, największą atrakcję ówczesnych kultów. W XII w. przychodzi odro-
dzenie kultu św. Wojciecha. Przywrócenie Gnieznu charakteru miejsca
pątniczego uzależnione było od odzyskania straconych relikwii. Trzeba
jeszcze uwzględnić, że w tym czasie posiadanie relikwii stanowi podstawę
erekcji biskupstwa. Stworzenie autonomicznej metropolii gnieźnieńskiej,
a tym samym wyzwolenie się spod zwierzchnictwa niemieckiej admini-
stracji kościelnej, w dużym stopniu uzależnione było posiadaniem w tym
momencie relikwii św. Wojciecha. Zabranie relikwii przez Czechów po-
dyktowane było ich tendencjami politycznymi i miało na celu utworzenie
praskiego biskupstwa.
Wracając do spraw polskich przypomnieć należy, że w polityce Bo-
lesława Krzywoustego na plan pierwszy wysuwa się walka o Pomorze,
połączona z jego chrystianizacją, oraz walka o niezawisłość kościelną.
Akcje te popiera kler gnieźnieński. Na podłożu tych wydarzeń polityczno-
kościelnych odradza się kult Wojciecha i podejmowane są starania o przy-

37