DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Kronika
DOI article:Łoziński, Jerzy: Zabytki powiatów Wieluńskiego i Radomszczańskiego: Sprawozdanie z objazdu inwentaryzacyjnego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0185
K R O N I K A
Rye. 1. Święta Anna, kościół i klasztor dominikanek (pobernardyński). Widok
ogólny od pn.-wsch. (Fot. M. Kopydłowski)
ZABYTKI POWIATÓW WIELUŃSKIEGO I RADOMSZCZAŃSKIEGO
Sprawozdanie z objazdu inwentaryzacyjnego 1
Do terenów mało dotąd zbadanych przez hi-
storyków sztuki należą dwa południowe powiaty
województwa łódzkiego — wieluński i radomsz-
czański. Dokonana ostatnio inwentaryzacja wy-
kazała, że obszar ten ze względu na poziom i bo-
gactwo zachowanych na nim zabytków —
w olbrzymiej większości niepublikowanych, jak
też z uwagi na ich wyraźny w wielu wypadkach,
silny koloryt lokalny, w pełni zasługuje na bliż-
sze zainteresowanie.
1 Wstępną inwentaryzację powiatów wieluń-
skiego i radomszczańskiego przeprowadziła w la-
tach 1949—-50 mgr H. Hohensee-Ciszewska na
zlecenie Biura Inwentaryzacji Zabytków. W roku
1951 został dokonany przez zespół Działu Inwen-
taryzacji Zabytków Państwowego Instytutu
Sztuki w składzie mgr E. Kozłowska, mgr J. Ło-
ziński i B. Wolff, powtórny objazd tych powia-
tów, mający na celu sprawdzenie i skompleto-
wanie materiału opisowego oraz fotograficznego
do przygotowywanego II tomu Katalogu Zabyt-
ków Sztuki w Polsce (woj. łódzkie).
Ziemia wieluńska powstała na terenie daw-
nej kasztelanii rudzkiej, wchodzącej we wczes-
nym średniowieczu zapewne w skład terytorium
plemiennego kaliskiego. Jej ośrodkiem stał się
już w XIII w. Wieluń, zachowując tę rolę i póź-
niej, po podziale ziemi na dwa powiaty — wie-
luński i ostrzeszowski. Jako odrębna w średnio-
wieczu jednostka administracyjna, po przejścio-
wej — u schyłku XIV w. — zależności od Pia-
stów Śląskich, gdy stanowiła lenno Władysława
Opolczyka, przeszła ziemia wieluńska za cza-
sów Władysława Jagiełły z województwa kali-
skiego do sieradzkiego; pozostała w nim aż do
rozbiorów, zachowując jednak nadal pewną od-
rębność polityczno-administracyjną. Z czasem
utracił powiat wieluński część swego terytorium
na rzecz sąsiednich powiatów. W przeciwieństwie
do niego granice powiatu radomszczańskiego
uległy w ciągu wieków niewielkim zmianom.
Podlegając we wczesnym średniowieczu kaszte-
75
Rye. 1. Święta Anna, kościół i klasztor dominikanek (pobernardyński). Widok
ogólny od pn.-wsch. (Fot. M. Kopydłowski)
ZABYTKI POWIATÓW WIELUŃSKIEGO I RADOMSZCZAŃSKIEGO
Sprawozdanie z objazdu inwentaryzacyjnego 1
Do terenów mało dotąd zbadanych przez hi-
storyków sztuki należą dwa południowe powiaty
województwa łódzkiego — wieluński i radomsz-
czański. Dokonana ostatnio inwentaryzacja wy-
kazała, że obszar ten ze względu na poziom i bo-
gactwo zachowanych na nim zabytków —
w olbrzymiej większości niepublikowanych, jak
też z uwagi na ich wyraźny w wielu wypadkach,
silny koloryt lokalny, w pełni zasługuje na bliż-
sze zainteresowanie.
1 Wstępną inwentaryzację powiatów wieluń-
skiego i radomszczańskiego przeprowadziła w la-
tach 1949—-50 mgr H. Hohensee-Ciszewska na
zlecenie Biura Inwentaryzacji Zabytków. W roku
1951 został dokonany przez zespół Działu Inwen-
taryzacji Zabytków Państwowego Instytutu
Sztuki w składzie mgr E. Kozłowska, mgr J. Ło-
ziński i B. Wolff, powtórny objazd tych powia-
tów, mający na celu sprawdzenie i skompleto-
wanie materiału opisowego oraz fotograficznego
do przygotowywanego II tomu Katalogu Zabyt-
ków Sztuki w Polsce (woj. łódzkie).
Ziemia wieluńska powstała na terenie daw-
nej kasztelanii rudzkiej, wchodzącej we wczes-
nym średniowieczu zapewne w skład terytorium
plemiennego kaliskiego. Jej ośrodkiem stał się
już w XIII w. Wieluń, zachowując tę rolę i póź-
niej, po podziale ziemi na dwa powiaty — wie-
luński i ostrzeszowski. Jako odrębna w średnio-
wieczu jednostka administracyjna, po przejścio-
wej — u schyłku XIV w. — zależności od Pia-
stów Śląskich, gdy stanowiła lenno Władysława
Opolczyka, przeszła ziemia wieluńska za cza-
sów Władysława Jagiełły z województwa kali-
skiego do sieradzkiego; pozostała w nim aż do
rozbiorów, zachowując jednak nadal pewną od-
rębność polityczno-administracyjną. Z czasem
utracił powiat wieluński część swego terytorium
na rzecz sąsiednich powiatów. W przeciwieństwie
do niego granice powiatu radomszczańskiego
uległy w ciągu wieków niewielkim zmianom.
Podlegając we wczesnym średniowieczu kaszte-
75