Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

KRONIKA



Rye. 4. Łaszew, kościół. Widok od pd.-wsch. (Fot. E. Kozłowska)
Ryc. 5. Popowice, kościół. Widok od pd.-zach. (Fot. E. Kozłowska)

z r. 1142, pełniący do r. 1420 funkcję kolegiaty,
zachował romański zrąb murów niewielkiej pro-
stokątnej nawy, widoczny w odsłoniętej spod
tynku elewacji północnej. Poza regularnym ukła-
dem starannie obrobionych ciosów na uwagę
zasługuje tu skromny portal i dwa analogiczne
romańskie okienka. Wzniesiony z kamienia pol-
nego w 2 poł. XIII w., kościół w Krzyworzece
reprezentuje typ małej budowli jednonawowej
z węższym prostokątnym prezbiterium. W jego
ścianie wschodniej zachowało się czworolistne
okno o głębokich glifach, w przylegającej zaś do
prezbiterium zakrystii szczelinowe okienka -
strzelnice o wyraźnie obronnym charakterze.
Sakralna architektura gotycka obu powiatów
nie odznacza się ani wielką ilością, ani wysokim
poziomem istniejących budowli. Najstarsza
z nich, XIV-wieczny kościół w Dąbrowie pod
Wieluniem , posiada czworoboczną wieżę od
frontu i krzyżowo-żebrowe sklepienie prosto-
kątnego prezbiterium. Pozostałe późniejsze ko-
ścioły, jak z poł. XV w. w Łubnicach, z 2 poł.
tegoż stulecia w Wielgomłynach, z r. 1514 w Ko-
drąbiu, pofranciszkański kościół w Radomsku
oraz kościół w Bąkowej Górze, obydwa z w. XV,
należą również do prowincjonalnego typu jedno-

nawowego, z węższym wielobocznym prezbite-
rium. Wszystkie zostały później silnie przebudo-
wane i nie zachowały pierwotnych sklepień. Go-
tycki zrąb murów posiada wielokrotnie przera-
biany kościół poaugustiański w Wieluniu,
z ostrołukowym otworem tęczowym, oraz tam-
tejszy kościół popauliński (obecnie bernardynek),
w którym przebudowa z r. 1630 stworzyła piękne,
oryginalne wnętrze nawy nakrytej sklepieniem
kopulastym z lunetami, wspartym na filarach
przyściennych, między którymi tworzą się głę-
bokie, ostrołukowe wnęki. Z pierwotnego kościo-
ła w Brzeźnicy pozostała jedynie czworoboczna
ceglana dzwonnica z przełomu w. XV i XVI.
Wśród skromnych profilowanych odrzwi gotyc-
kich u -franciszkanów w Radomsku, w Kodrą-
biu i Brzeźnicy wyróżnia się drugi późnogotycki
portal w Kodrąbiu z r. 1514, o dekoracyjnie
ujętym nadprożu z herbem Poraj, a także schod-
kowaty portal w Wielgomłynach z końca w. XV,
pokryty ornamentem krzyżujących się wałków.
Wzniesiony w r. 1554, jako fundacja Stani-
sława Dąbrowskiego, kościół w Dąbrowie Zie-
lonej — to rzadki w Polsce typ renesansowej
budowli centralnej z kopułą, na planie krzyża
greckiego, utworzonego przez krótkie prezbi-

77