DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Kozakiewiczowa, Helena; Kozakiewicz, Stefan: Polskie nagrobki renesanowe: Stan, problemy i postulaty badań: Problemy ogólne
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0410
HELENA I STEFAN KOZAKIEWICZOWIE
Uczonymi, którzy w naj-
szerszej mierze stosowali po-
jęcie typu do badań nad pol-
ską rzeźbą nagrobkową epo-
ki renesansu, byli Dettloff,
Eckhardtówna, Dobrowolski
i Hornung. Przedstawienie
narastającego tu od r. 1932
(synteza polskiej rzeźby przez
Dettloffa) rozwoju w stoso-
waniu tego pojęcia w sposób
czysto chronologiczny nie da-
łoby prawdopodobnie jasne-
go obrazu tego rozwoju; dla-
tego uporządkujemy obraz
badań wedle czasowej kolej-
ności odpowiednich proble-
mów.
Przy takiej kolejności na
pierwsze miejsce wysuwa się
zagadnienie typu nagrobka
z postacią stojącą ustawioną
frontalnie (przykład: nagro-
bek krakowski Bonerów),
o którym już wyżej wspomi-
Ryc. 22. Nagrobek Mikołaja i Agnieszki Padniew- naliśmy; łączy się go zazwy-
skich w kościele w Pilicy. (Fot. E. Kozłowska i czaj z tradycją gotycką
i wpływem niemieckim. Dett-
loff podniósł jego trwanie
w 2 poł. w. XVI, gdzie reprezentuje go np. nagrobek Orlików Canavesiego.
Dokładny rozwój tego typu nagrobka w okresie późnego renesansu wy-
maga jeszcze prześledzenia.
Wyczerpująco natomiast zbadany jest problem innego typu nagrob-
ka, reprezentowanego m. in. przez pomnik krakowski Konarskiego: nagrob-
ka przyściennego z ukośnie ustawioną na cokole poziomą płytą ze stojącą
postacią zmarłego. Geneza i rozwój tego typu zostały przez badaczy już
wszechstronnie naświetlone, a powstanie jego wytłumaczone względami
natury estetyczno-praktycznej. Było to zasługą głównie Eckhardtówny,
która w pracy o nagrobku Lubrańskiego wywiodła ten typ od „pseudo-
tumby“ późnogotyckiej, ukształtowanej głównie w Tyrolu i pd. Niemczech,
a w Polsce reprezentowanej m. in. Stoszowskim nagrobkiem Piotra z Bni-
na; gotycki schemat otrzymuje w Polsce u zarania tutejszego renesansu
nieznaną mu przedtem bogatą, głównie konsolową oprawę architektoniczną
i renesansowe motywy dekoracyjne. Przed Eckhardtówną wyjaśniał ge-
nezę tego typu (nazywając go ,,gablotowym“) Dutkiewicz w pracy o na-
grobkach tarnowskich, przypisując środowisku polskiemu niezbyt słusznie
ukształtowanie także i formy nagrobka. Pagaczewski wykazał, że schemat
94
Uczonymi, którzy w naj-
szerszej mierze stosowali po-
jęcie typu do badań nad pol-
ską rzeźbą nagrobkową epo-
ki renesansu, byli Dettloff,
Eckhardtówna, Dobrowolski
i Hornung. Przedstawienie
narastającego tu od r. 1932
(synteza polskiej rzeźby przez
Dettloffa) rozwoju w stoso-
waniu tego pojęcia w sposób
czysto chronologiczny nie da-
łoby prawdopodobnie jasne-
go obrazu tego rozwoju; dla-
tego uporządkujemy obraz
badań wedle czasowej kolej-
ności odpowiednich proble-
mów.
Przy takiej kolejności na
pierwsze miejsce wysuwa się
zagadnienie typu nagrobka
z postacią stojącą ustawioną
frontalnie (przykład: nagro-
bek krakowski Bonerów),
o którym już wyżej wspomi-
Ryc. 22. Nagrobek Mikołaja i Agnieszki Padniew- naliśmy; łączy się go zazwy-
skich w kościele w Pilicy. (Fot. E. Kozłowska i czaj z tradycją gotycką
i wpływem niemieckim. Dett-
loff podniósł jego trwanie
w 2 poł. w. XVI, gdzie reprezentuje go np. nagrobek Orlików Canavesiego.
Dokładny rozwój tego typu nagrobka w okresie późnego renesansu wy-
maga jeszcze prześledzenia.
Wyczerpująco natomiast zbadany jest problem innego typu nagrob-
ka, reprezentowanego m. in. przez pomnik krakowski Konarskiego: nagrob-
ka przyściennego z ukośnie ustawioną na cokole poziomą płytą ze stojącą
postacią zmarłego. Geneza i rozwój tego typu zostały przez badaczy już
wszechstronnie naświetlone, a powstanie jego wytłumaczone względami
natury estetyczno-praktycznej. Było to zasługą głównie Eckhardtówny,
która w pracy o nagrobku Lubrańskiego wywiodła ten typ od „pseudo-
tumby“ późnogotyckiej, ukształtowanej głównie w Tyrolu i pd. Niemczech,
a w Polsce reprezentowanej m. in. Stoszowskim nagrobkiem Piotra z Bni-
na; gotycki schemat otrzymuje w Polsce u zarania tutejszego renesansu
nieznaną mu przedtem bogatą, głównie konsolową oprawę architektoniczną
i renesansowe motywy dekoracyjne. Przed Eckhardtówną wyjaśniał ge-
nezę tego typu (nazywając go ,,gablotowym“) Dutkiewicz w pracy o na-
grobkach tarnowskich, przypisując środowisku polskiemu niezbyt słusznie
ukształtowanie także i formy nagrobka. Pagaczewski wykazał, że schemat
94