Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

HELENA 1 STEFAN KOZAKIEWICZOWIE

ręce, z żywszym poruszeniem
nóg, i wreszcie typ „kinetycz-
ny“, najpóźniejszy, wprowadzo-
ny przez Santi Gucciego, w któ-
rym zmarły budzi się ze śmier-
telnego uśpienia do nowego ży-
cia. Spośród tych typów pierw-
szy został wprowadzony do na-
szych badań przez wspomnia-
nego uczonego, być może jed-
nak nie nazwany zbyt fortun-
nie, gdyż w objętych nim za-
bytkach (jak płyta pomnika Ko-
narskiego) bezpośrednia dona-
rellowska geneza motywu wy-
kazać się nie da, jak i związany
może niesłusznie z nazwiskiem
Berecciego, któremu żadnej
rzeźby reprezentującej ten typ
przypisać z pewnością nie moż-
na. Typ trzeci również o niezbyt
szczęśliwej nazwie, wzmianko-
wany już był w badaniach przed
Hornungiem; wprowadzenie je-
go może być pożyteczne. Zna-
czenie typu drugiego, najważ-
niejszego dla polskiej rzeźby
nagrobnej, było podnoszone już
od dawna. Stwierdzono zgodnie, że w przeciwieństwie do Włoch, gdzie
nie był zbyt popularny, i innych krajów europejskich, zyskał on u nas
zwłaszcza w 2 poł. w. XVI wielkie rozpowszechnienie i dużą ilość odmian
i wariantów; przede wszystkim Eckhardtówna w pracy o nagrobku Lu-
brańskiego wykazała w całości koncepcji cechy jego odrębności od nie-
mieckiego nagrobka, głównie stojącego, i w pewnym sensie od włoskiego,
gdzie ten typ postaci występuje rzadko i z mniejszą skalą odmian. Także
i inni uczeni podkreślali rozpowszechnienie się w Polsce tego typu jako
naszą odrębność; toteż czasem spotykana nazwa ,,sansovinowski“ niepo-
trzebnie kładzie akcent jedynie na jego stronę genetyczną. Rozwój tego
typu w Polsce w 2 poł. w. XVI nie przedstawia się jeszcze zupełnie jasno
mimo wspomnianych badań Eckhardtówny i uwag Mańkowskiego (Od re-
nesansu włoskiego do północnego), który wskazał na upowszechnienie się
w Polsce w 4 ćw. w. XVI odmiany postaci leżącej będącej jakby skrzyżo-
waniem typu drugiego z trzecim.
Badania dotychczasowe mało uwzględniły rozróżnienie typów i od-
mian polskiego nagrobka renesansowego jako całości w okresie jego
największego rozkwitu, w 2 poł. w. XVI. Zagadnienie typów postaci na
sarkofagu czy płycie nie wyczerpuje absolutnie problemu, nagrobek jest

.

m ’

..... .

'■

■ i .
♦ * W v

. 4f-


* --Aj v-V V


Ryc. 25. Nagrobek Adriana Śmigielskiego
io kościele w Opocznie. (Fot. E. Kozłowska)