DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Kozakiewiczowa, Helena; Kozakiewicz, Stefan: Polskie nagrobki renesanowe: Stan, problemy i postulaty badań: Problemy ogólne
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0438
HELENA I STEFAN KOZAKIEWICZOWIE
Ryc. 42. Płyta nagrobna Jakuba Drzewickiego w kościele w Drzewicy.
(Fot. T. Stefański)
ności w sztuce nagrobkowej, jest operacją trochę sztuczną, gdyż trafne
i cenne uwagi krakowskiego badacza wypowiedziane były także w związ-
ku z architekturą, malarstwem czy grafiką. To więc, co dotyczy rzeźby
nagrobnej, ma z tego względu wycinkowy charakter. W tym zakresie
cechy odrębności rodzimej nie ulegają dla Komornickiego wątpliwości.
W czym się przejawiają, raczej mówi nam mało: podkreśla zbieżność pier-
wiastków rodzimych w 2 poi. XVI w. z elementami niderlandzkimi, u Mi-
chałowicza jako jego cechę w pewnym stopniu nie tylko osobistą, lecz
w ogóle rodzimą, podnosi zamiłowanie do jakby snycerskiej swobody
w gromadzeniu tysiącznych szczegółów zdobniczych. Więcej interesuje
go tło oraz przyczyny odrębności rodzimych. Tłumaczy je głównie wpływem
zleceniodawców, którym lepiej odpowiadał renesans o domieszce elemen-
tów północnych; w rozważaniach podnosi jako tło kulturę mieszczańską,
w której istniały tendencje przeciwstawiające się wpływom włoskim. Dla
Eckhardtówny problem rodzimych odrębności nie jest zagadnieniem bła-
hym. W ich stwierdzeniu posługuje się po raz pierwszy w badaniach na
interesującym nas odcinku sztuki polskiej szerzej metodą typologiczną, co
podkreślaliśmy już wyżej; nie będziemy przypominali tu dokładniej wy-
kazanych przez nią typologicznych odrębności układu postaci i typu na-
grobka, bo o tym też była już wyżej mowa. Stara się szukać źródeł rodzi-
mych odrębności, ale źródła te ujmuje formalistycznie: kompromis form
włosko-niderlandzko-niemieckich jest dla niej źródłem form nowych, jedy-
nie terytorium polskiemu właściwych. Jedynie w nagrobku dziecięcym
widzi także „specjalny wdzięk", właściwy temu odrębnemu polskiemu ty-
powi pomnika. Dla Sinko-Popielowej rodzimość wielu elementów polskie-
go nagrobka renesansowego również wątpliwości nie ulega. Niektóre
stwierdza miernikiem metody genetyczno-porównawczej: i tak nagro-
bek Batorego nie ma odpowiedników ani we Włoszech, ani w Niderlan-
122
Ryc. 42. Płyta nagrobna Jakuba Drzewickiego w kościele w Drzewicy.
(Fot. T. Stefański)
ności w sztuce nagrobkowej, jest operacją trochę sztuczną, gdyż trafne
i cenne uwagi krakowskiego badacza wypowiedziane były także w związ-
ku z architekturą, malarstwem czy grafiką. To więc, co dotyczy rzeźby
nagrobnej, ma z tego względu wycinkowy charakter. W tym zakresie
cechy odrębności rodzimej nie ulegają dla Komornickiego wątpliwości.
W czym się przejawiają, raczej mówi nam mało: podkreśla zbieżność pier-
wiastków rodzimych w 2 poi. XVI w. z elementami niderlandzkimi, u Mi-
chałowicza jako jego cechę w pewnym stopniu nie tylko osobistą, lecz
w ogóle rodzimą, podnosi zamiłowanie do jakby snycerskiej swobody
w gromadzeniu tysiącznych szczegółów zdobniczych. Więcej interesuje
go tło oraz przyczyny odrębności rodzimych. Tłumaczy je głównie wpływem
zleceniodawców, którym lepiej odpowiadał renesans o domieszce elemen-
tów północnych; w rozważaniach podnosi jako tło kulturę mieszczańską,
w której istniały tendencje przeciwstawiające się wpływom włoskim. Dla
Eckhardtówny problem rodzimych odrębności nie jest zagadnieniem bła-
hym. W ich stwierdzeniu posługuje się po raz pierwszy w badaniach na
interesującym nas odcinku sztuki polskiej szerzej metodą typologiczną, co
podkreślaliśmy już wyżej; nie będziemy przypominali tu dokładniej wy-
kazanych przez nią typologicznych odrębności układu postaci i typu na-
grobka, bo o tym też była już wyżej mowa. Stara się szukać źródeł rodzi-
mych odrębności, ale źródła te ujmuje formalistycznie: kompromis form
włosko-niderlandzko-niemieckich jest dla niej źródłem form nowych, jedy-
nie terytorium polskiemu właściwych. Jedynie w nagrobku dziecięcym
widzi także „specjalny wdzięk", właściwy temu odrębnemu polskiemu ty-
powi pomnika. Dla Sinko-Popielowej rodzimość wielu elementów polskie-
go nagrobka renesansowego również wątpliwości nie ulega. Niektóre
stwierdza miernikiem metody genetyczno-porównawczej: i tak nagro-
bek Batorego nie ma odpowiedników ani we Włoszech, ani w Niderlan-
122