Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

WOJSŁAW MOLE


Ryc, 5. Panorama Mostaru (Hercegowina). (Wg. reprod.: SHS. Izd. Jug. Nov.
Udruzenje, 1927)

w sensie prawdziwego odrodzenia twórczych sił narodu w dążeniu do włas-
nego wyrazu niezbitym faktem historycznym, będącym naturalnym wy-
nikiem długiego wewnętrznego rozwoju dziejowego. Czy jego charakter
nie pomaga nam również oświetlić problemu właściwego renesansu w dzie-
jach pozostałych ośrodków zarówno na półwyspie Bałkańskim jak i w Eu-
ropie Wschodniej, czyli na feudanej Rusi, tj. w szeregu krajów, których
dzieje przebiegały drogą odmienną od historii krajów Zachodu europej-
skiego wraz z Włochami?

II
Stosunki, jakie zachodziły między Bizancjum a pozostałymi pań-
stwami i środowiskami kulturalnymi Europy południowo-wschodniej
i wschodniej, były wielorakie i obejmowały najrozmaitsze dziedziny życia
i twórczości kulturalnej; bywały pokojowe i wrogie, a cechowało je
zwłaszcza intensywne wzajemne oddziaływanie w zakresie form i twór-
czości na polu kultury umysłowej, szczególnie w dziedzinie religijnej
i artystycznej. Słowo „wzajemne" zostało tutaj użyte z odrobiną przesady;
szczególnie w ostatnich dwóch wymienionych dziedzinach zachodziło bo-
wiem oddziaływanie prawie wyłącznie jednostronne, przy czym stroną
dającą było Bizancjum, zwłaszcza we wczesnych fazach rozwoju histo-
rycznego. Nie znaczy to jednak wcale, jakoby nie miało miejsca takie od-
działywanie w kierunku przeciwnym; nawet w pierwiastkach i wzorach
przejętych z Bizancjum dochodziły do głosu także elementy własne, przede
wszystkim zaś istniały i rozwijały się w owych środowiskach rodzime

140