DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Molè, Vojeslav: Problem renesansu na półwyapie Bałkańskim i w Europie wschodniej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0459
PROBLEM RENESANSU NA PÓŁWYSPIE BAŁKAŃSKIM I W EUROPIE WSCH.
Ryc. 6. Granowitaja Palata na Kremlu w Moskwie, 1487-1496. (Arch. Marco Ruffo
i Pietro Solario). Fasada nieco zmieniona pod koniec XVII w., zwłaszcza okna i ich
obramienia. (Wg reprod.: Sokrowiszcza Russkoj Archit., Moskwa 1950)
niu, który choć z renesansem również nie ma nic wspólnego, zaważył
jednak na okres pół tysiąca lat na losach Półwyspu — z najazdem i pano-
waniem tureckim.
Klimat przejawów życia i twórczości kulturalnej, a zwłaszcza arty-
stycznej pod panowaniem tureckim w krajach bałkańskich był całkiem
swoisty. W ślad za stopniowym zanikaniem samodzielnych państw naro-
dowych o ustroju feudalnym (Bułgarii, królestwa serbskiego jak i róż-
nych księstw, które wytworzyły się w związku z jego feudalnym rozdrob-
nieniem po śmierci Duszana w samej Serbii i w Macedonii — Bośni, Her-
cegowiny i in.) i za rozbudową państwowości tureckiej, napływem nowej
ludności tureckiej oraz przyjęciem islamu przez część społeczeństwa serb-
sko-chorwackiego, w pierwszym rzędzie na terenie Bośni, rozwinął się
nowy układ etniczny i społeczny w cesarstwie otomańskim o ustroju abso-
lutystyczno-feudalnym. Ludność rodzima, chrześcijańska, została zepchnię-
ta do roli ujarzmionej, w dużej mierze niewolniczej masy etnicznej, wobec
której napływowa jak i świeżo zislamizowana ludność zajmowała rolę
uprzywilejowanej warstwy dominującej. Zmienione warunki w nowym
ustroju pociągnęły za sobą zmiany w charakterze całego życia kultural-
nego. Kraj z nowozałożonymi miastami tureckimi (jak np. Trawnik lub
Mostar) oraz starymi zislamizowanymi miastami na czele, nabrał charak-
teru na poły, gdzie indziej całkowicie orientalnego, będącego zewnętrz-
143
Ryc. 6. Granowitaja Palata na Kremlu w Moskwie, 1487-1496. (Arch. Marco Ruffo
i Pietro Solario). Fasada nieco zmieniona pod koniec XVII w., zwłaszcza okna i ich
obramienia. (Wg reprod.: Sokrowiszcza Russkoj Archit., Moskwa 1950)
niu, który choć z renesansem również nie ma nic wspólnego, zaważył
jednak na okres pół tysiąca lat na losach Półwyspu — z najazdem i pano-
waniem tureckim.
Klimat przejawów życia i twórczości kulturalnej, a zwłaszcza arty-
stycznej pod panowaniem tureckim w krajach bałkańskich był całkiem
swoisty. W ślad za stopniowym zanikaniem samodzielnych państw naro-
dowych o ustroju feudalnym (Bułgarii, królestwa serbskiego jak i róż-
nych księstw, które wytworzyły się w związku z jego feudalnym rozdrob-
nieniem po śmierci Duszana w samej Serbii i w Macedonii — Bośni, Her-
cegowiny i in.) i za rozbudową państwowości tureckiej, napływem nowej
ludności tureckiej oraz przyjęciem islamu przez część społeczeństwa serb-
sko-chorwackiego, w pierwszym rzędzie na terenie Bośni, rozwinął się
nowy układ etniczny i społeczny w cesarstwie otomańskim o ustroju abso-
lutystyczno-feudalnym. Ludność rodzima, chrześcijańska, została zepchnię-
ta do roli ujarzmionej, w dużej mierze niewolniczej masy etnicznej, wobec
której napływowa jak i świeżo zislamizowana ludność zajmowała rolę
uprzywilejowanej warstwy dominującej. Zmienione warunki w nowym
ustroju pociągnęły za sobą zmiany w charakterze całego życia kultural-
nego. Kraj z nowozałożonymi miastami tureckimi (jak np. Trawnik lub
Mostar) oraz starymi zislamizowanymi miastami na czele, nabrał charak-
teru na poły, gdzie indziej całkowicie orientalnego, będącego zewnętrz-
143