DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Molè, Vojeslav: Problem renesansu na półwyapie Bałkańskim i w Europie wschodniej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0462
Wojsław molć
nim, z Konstantynopolem-
Istambułem jako stolicą,
jeszcze bardziej się pogłębia.
Stolica ta, która przedtem
była jedynie stolicą chrześci-
jaństwa wschodniego, wyro-
słego z tego samego pnia
antycznego, co chrześcijań-
stwo zachodnie, stała się
obecnie stolicą sułtana orien-
talnego, będącego zarazem
kalifem islamu.
Niemniej jest charakte-
rystyczne. że te dwa tak bar-
dzo różne światy zetknęły
się ze sobą bezpośrednio na
ziemiach pogranicznych: na
wyspach morza dońskiego,
na Krecie, na Dodekanezie
jak i na wybrzeżach Adria-
tyku, tj. w Albanii, oraz miej-
scami w Dalmacji, dokąd się-
gała w pewnych okresach
granica turecka w ciągu nie-
ustannych wojen wenecko-
tureckich. Światy te pozostawały jednak nadal wewnętrznie sobie obcymi,
jakkolwiek współżycie ich form artystycznych, z jednej strony renesansu
włosko-nadadriatyckiego, a z drugiej strony egzotyki islamskiej, typo-
wej zwłaszcza dla architektury świeckiej i wszelkiego rodzaju zdobnictwa,
stwarzało niezmiernie malownicze .całości.
Obok tej mieszaniny form artystycznych wzmacniał się jednak na
całym Półwyspie coraz bardziej nurt twórczości ludowej, będącej naj-
wierniejszym odbiciem właściwych dążeń rodzimych. Nie mógł on co praw-
da wyrażać się w sztuce monumentalnej, gdyż brakło mu po temu wszel-
kich koniecznych warunków gospodarczo-społecznych. Tym mocniej opa-
nował on za to wszystkie dziedziny pozostałych gałęzi sztuki — zdobnictwa,
poezji i muzyki, by w następstwie stać się podłożem tradycyjnym, na któ-
rym miało później dojść do pełnego odrodzenia ideowego, politycznego
i kulturalnego narodów bałkańskich, w pierwszym rzędzie słowiańskich.
Znamienne jest przy tym, że nurt ten bynajmniej nie ograniczał się do
zasięgu terytorialnego i etnicznego, znajdującego się pod panowaniem tu-
reckim. Obejmował on w ogóle całą ludność południowo-słowiańską,
w pierwszym rzędzie serbską i chrowacką, w równej mierze prawosław-
ną jak i katolicką, a także mahometańską. O jego żywotności i o jego
współrzędności z właściwym nurtem renesansowym wśród Słowian połud-
niowych znajdujących się poza granicami państwa tureckiego świadczy
m. in. choćby i to, że jego echa odnajduje się w renesansowej poezji du-
Ryc. 7. Uspienski sobór na Kremlu w Moskwie,
1475-1479. Arch. A. Fioravanti. (Wg reprod.:
Sokr. Rus. Archit.)
146
nim, z Konstantynopolem-
Istambułem jako stolicą,
jeszcze bardziej się pogłębia.
Stolica ta, która przedtem
była jedynie stolicą chrześci-
jaństwa wschodniego, wyro-
słego z tego samego pnia
antycznego, co chrześcijań-
stwo zachodnie, stała się
obecnie stolicą sułtana orien-
talnego, będącego zarazem
kalifem islamu.
Niemniej jest charakte-
rystyczne. że te dwa tak bar-
dzo różne światy zetknęły
się ze sobą bezpośrednio na
ziemiach pogranicznych: na
wyspach morza dońskiego,
na Krecie, na Dodekanezie
jak i na wybrzeżach Adria-
tyku, tj. w Albanii, oraz miej-
scami w Dalmacji, dokąd się-
gała w pewnych okresach
granica turecka w ciągu nie-
ustannych wojen wenecko-
tureckich. Światy te pozostawały jednak nadal wewnętrznie sobie obcymi,
jakkolwiek współżycie ich form artystycznych, z jednej strony renesansu
włosko-nadadriatyckiego, a z drugiej strony egzotyki islamskiej, typo-
wej zwłaszcza dla architektury świeckiej i wszelkiego rodzaju zdobnictwa,
stwarzało niezmiernie malownicze .całości.
Obok tej mieszaniny form artystycznych wzmacniał się jednak na
całym Półwyspie coraz bardziej nurt twórczości ludowej, będącej naj-
wierniejszym odbiciem właściwych dążeń rodzimych. Nie mógł on co praw-
da wyrażać się w sztuce monumentalnej, gdyż brakło mu po temu wszel-
kich koniecznych warunków gospodarczo-społecznych. Tym mocniej opa-
nował on za to wszystkie dziedziny pozostałych gałęzi sztuki — zdobnictwa,
poezji i muzyki, by w następstwie stać się podłożem tradycyjnym, na któ-
rym miało później dojść do pełnego odrodzenia ideowego, politycznego
i kulturalnego narodów bałkańskich, w pierwszym rzędzie słowiańskich.
Znamienne jest przy tym, że nurt ten bynajmniej nie ograniczał się do
zasięgu terytorialnego i etnicznego, znajdującego się pod panowaniem tu-
reckim. Obejmował on w ogóle całą ludność południowo-słowiańską,
w pierwszym rzędzie serbską i chrowacką, w równej mierze prawosław-
ną jak i katolicką, a także mahometańską. O jego żywotności i o jego
współrzędności z właściwym nurtem renesansowym wśród Słowian połud-
niowych znajdujących się poza granicami państwa tureckiego świadczy
m. in. choćby i to, że jego echa odnajduje się w renesansowej poezji du-
Ryc. 7. Uspienski sobór na Kremlu w Moskwie,
1475-1479. Arch. A. Fioravanti. (Wg reprod.:
Sokr. Rus. Archit.)
146