DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Molè, Vojeslav: Problem renesansu na półwyapie Bałkańskim i w Europie wschodniej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0463
PROBLEM RENESANSU NA PÓŁWYSPIE BAŁKAŃSKIM I W EUROPIE WSCH.
brownickiej i dalmatyńskiej
XVI i XVII w. oraz że żywy
realizm typów ludowych, repre-
zentowany jest także już w ca-
łym szeregu głów z fryzu głów,
którymi Jerzy Dalmatyńczyk
(Giorgio Dalmata — Georgius
quondam Matthaei Sebenicen-
sis), stojący na progu renesansu
(zm. r. 1479), ale należący jesz-
cze do późnego gotyku, ozdobił
zewnętrzne ściany apsyd kate-
dry w Szibeniku w pocz. 2 poł.
XV w.
Gdy więc z jednej strony
nie da się stwierdzić istnienia
prądu renesansowego w sensie
i znaczeniu renesansu włoskie-
go w ramach kultury samego
Bizancjum jak i krajów bałkań-
skich kulturalnie z nim związa-
nych, to z drugiej strony zna-
czenie równorzędne posiada dla
krajów tych rodzimy nurt na-
rodowo-ludowy, rozwijający się
na ich terenach w ciągu wie-
ków, a zwłaszcza za panowania tureckiego. Z jego bogactw, z jego rea-
lizmu ludowego czerpała twórczość Słowian południowych, począwszy od
pierwszych chwil właściwego „odrodzenia14 narodowego w 2 poł. XVIII w.
i w początkach w. XIX.
Ryc. 8. Kołomieńsko p. Moskwą. Cerkiew
Wozniesienia, XVI w. (Wg reprod.: M. I. Rzja-
nin, Architekturnyje ansambli Moskwy i Pod-
moskow’ja Moskwa 1950)
III
Problem renesansu w dziejach sztuki staroruskiej, względnie ro-
syjskiej posiada cechy niemniej swoiste, wynikające z samego rozwoju
i charakteru dziejów starej Rusi jak i w ogóle całej Europy wschodniej.
W zakresie sztuki sakralnej istnieje także tutaj zwłaszcza w fazach po-
czątkowych, tj. epoki przedmongolskiej, mocny wkład pierwiastków i wzo-
rów bizantyńskich; bez nich nie byłaby do pomyślenia sztuka religii i kul-
tu przejętego z Bizancjum oraz wielkoksiążęcej warstwy rządzącej kijow-
skiej, wzorującej się na cesarskim dworze konstantynopolitańskim. Z dru-
giej strony jednak od samego początku niemniej mocny i decydujący był
element twórczości rodzimej. Oddziaływał on na swoiste przekształcenia,
odmiany i przemiany wzorów obcych jak i na ukształtowanie twórczości
własnej we wszystkich kolejno środowiskach sztuki staroruskiej, opiera-
jąc się przy tym o tradycje dawniejsze. W ciągu całej starszej epoki feu-
dalnej, tj. okresu przedmongolskiego oraz okresu panowania tatarskiego,
147
brownickiej i dalmatyńskiej
XVI i XVII w. oraz że żywy
realizm typów ludowych, repre-
zentowany jest także już w ca-
łym szeregu głów z fryzu głów,
którymi Jerzy Dalmatyńczyk
(Giorgio Dalmata — Georgius
quondam Matthaei Sebenicen-
sis), stojący na progu renesansu
(zm. r. 1479), ale należący jesz-
cze do późnego gotyku, ozdobił
zewnętrzne ściany apsyd kate-
dry w Szibeniku w pocz. 2 poł.
XV w.
Gdy więc z jednej strony
nie da się stwierdzić istnienia
prądu renesansowego w sensie
i znaczeniu renesansu włoskie-
go w ramach kultury samego
Bizancjum jak i krajów bałkań-
skich kulturalnie z nim związa-
nych, to z drugiej strony zna-
czenie równorzędne posiada dla
krajów tych rodzimy nurt na-
rodowo-ludowy, rozwijający się
na ich terenach w ciągu wie-
ków, a zwłaszcza za panowania tureckiego. Z jego bogactw, z jego rea-
lizmu ludowego czerpała twórczość Słowian południowych, począwszy od
pierwszych chwil właściwego „odrodzenia14 narodowego w 2 poł. XVIII w.
i w początkach w. XIX.
Ryc. 8. Kołomieńsko p. Moskwą. Cerkiew
Wozniesienia, XVI w. (Wg reprod.: M. I. Rzja-
nin, Architekturnyje ansambli Moskwy i Pod-
moskow’ja Moskwa 1950)
III
Problem renesansu w dziejach sztuki staroruskiej, względnie ro-
syjskiej posiada cechy niemniej swoiste, wynikające z samego rozwoju
i charakteru dziejów starej Rusi jak i w ogóle całej Europy wschodniej.
W zakresie sztuki sakralnej istnieje także tutaj zwłaszcza w fazach po-
czątkowych, tj. epoki przedmongolskiej, mocny wkład pierwiastków i wzo-
rów bizantyńskich; bez nich nie byłaby do pomyślenia sztuka religii i kul-
tu przejętego z Bizancjum oraz wielkoksiążęcej warstwy rządzącej kijow-
skiej, wzorującej się na cesarskim dworze konstantynopolitańskim. Z dru-
giej strony jednak od samego początku niemniej mocny i decydujący był
element twórczości rodzimej. Oddziaływał on na swoiste przekształcenia,
odmiany i przemiany wzorów obcych jak i na ukształtowanie twórczości
własnej we wszystkich kolejno środowiskach sztuki staroruskiej, opiera-
jąc się przy tym o tradycje dawniejsze. W ciągu całej starszej epoki feu-
dalnej, tj. okresu przedmongolskiego oraz okresu panowania tatarskiego,
147