Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (14.1952)

ARCHITEKTURA PAŁACU BISKUPIEGO W KIELCACH

niepowodzeniach, jakich doznał jego fundator
w swej karierze dyplomatycznej. Zadzik był
jednym z najgroźniejszych przeciwników króla
walczącego z możnowładztwem o zdobycie wła-
dzy centralnej w państwie; walka toczyła się
na wszystkich polach, nie wyłączając i tego na-
rzędzia propagandy, jakim jest sztuka. Włady-
sław IV swym taktycznym posunięciem usunął
go z areny politycznej nadając biskupstwo kra-
kowskie, a Zadzik wystawił niebawem okazały
pałac, który swym symbolicznym charakterem
miał przypominać o wielkiej roli, jaką odegrał
jego fundator w historii panowania dwóch kró-
lów z dynastii Wazów.
Pałac Zadzika zbudowany został na gruntach
stanowiących własność biskupów krakowskich,
w miejscu dawnego drewnianego dworu bisku-
pa Piotra Tomickiego. Rozpoczęcie budowy no-
wego pałacu z funduszów Jakuba Zadzika mu-
siało nastąpić w latach 1636-163714. Inwentarze
pałacu z w. XVIII określają datę budowy jako
„circa annum 1638“15. Pierwsza wzmianka archi-
walna w aktach Kapituły krakowskiej pocho-
dząca z października 1637 r. dowodzi rozpoczę-
cia prac przy pałacu:
„1 Octobris (1637). Illustrissimus et Reveren-
dissimus Dominus Jacobus Zadzik Episcopus
Cracoviensis Dux Severiensis, paterna admoni-
tione Venerabile Capitulum ad promovendum
Ecclesiae bonum tum ad ea quae mores vitam
et honestam vivendi rationem spectant monuit
et Puncta quaedam in hodierno Capitulo propo-
suit: ... 13. Ligna ex sylvis Kelcensibus pro fa-
brica aulae Episcopalis ibidem extruendae ali-
quot concedenda“J6 I
W r. 1638 Zadzik nadaje dożywotni przywilej
sławetnemu Kasprowi Hermanowi kamieniarzo-
wi zatrudnionemu, jak można przypuszczać,
przy budowie pałacu:
„Literas privilegii per Illustrissimum et Re-
verendissimum Dominum Iacobum Zadzik Epis-
copum Cracoviensem Famato Gasparo Herman
Lapicidae super unum laneum agri Krawczow-
ski dictum sub Civitate llzensi iacentem tum et
14 Archiwum Kapit. Metrop. w Krakowie,
Acta Capitularia, t. 131, s. 261 „Sabbathi 2 Fe-
bruary (1636). Ingressos ad Episcopatum Illmi et
Rndmi Dni Jacobi Zadzik“. W odnalezieniu tych
materiałów, jak też w korekcie tekstów i ich
tłumaczeniu dopomógł mi łaskawie ks. dr
B. Przybyszewski.
15 Archiwum Kapituły Metrop. w Krakowie,
Inwentarze, Inwentarz z r. 1746; Archiwum
Główne Akt Dawnych w Warszawie, Arch. Skar-
bu Koronnego, Dział XLVI, Nr 55 a, inwentarz
z r. 1789.
16 Acta Capit., t. 13, k. 345-46.



Ryc. 5. Pałac biskupi w Kielcach,
plan sytuacyjny.
(Wg pomiaru inwent. w rb. P. I. S.)

medium laneum agri Chudzikowski dictum iure
advitalitio datum et concessum“.17 II
Kapituła przywilej ten zatwierdziła.
W październiku 1641 r. pałac był już wznie-
siony, przeprowadzano jedynie jeszcze prace
w najbliższym otoczeniu, poszerzając ogród lub
dziedziniec pałacowy; możliwe, że wykańczano
i dekoracje malarskie wnętrza. Akt dotyczący
zamiany działki wyraźnie mówi o „nowozbudo-
wanym pałacu biskupim w Kielcach", dla które-
go „ozdoby i wygody wielce jest rzeczona dział-
ka potrzebna".
„Martis 1 Octobris (1641).
Literas permutationis mediae partis areae Ca-
nonicatus Kielcensis dięti Szewienska propriae
ad mul. andum palatiurrt Episcopate Kielciis no-
viter extructum apprime necessariae pro Cme-
thone dieto Benedicto Mistak in villa Episcopali
Clauis Kielcensis Domaszewice nuncupata super
medium laneum agri locatum inter Illustrissi-
17 jw., k. 379.

155