DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Kozakiewiczowa, Helena: Nagrobek Tomasza Sobockiego w sobocie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0493
NAGROBEK TOMASZA SOBÓCKIEGO W SOBOCIE
go wykonany jest z ołowiu; Tęczyńscy zaś dy-
sponowali własnymi kopalniami tego metalu
w Rabsztynie.
Zwłaszcza padovanowskie ujęcie rzeźby, mi-
mo odrębności materiału, tak ściśle wiążące na-
grobki sobocki i kraśnicki z nagrobkami ka-
miennymi małopolskimi poł. w. XVI, każe mi
szukać miejsca odlania obu płyt nagrobnych
w kraju, a nie np. w Norymberdze. Nagrobek
tam odlany jest inny. Bliski w ogólnym typie
obu omawianym nagrobkom jest np. nagrobek
Herburta w katedrze lwowskiej, dokumentar-
nie stwierdzone dzieło odlewnika norymberskie-
go, Pankracego Labenwolfa, wykonane w r. 1552
(ryc. 6). Płyta tego nagrobka posiada również
postać zmarłego w zbroi, zwróconą głową w le-
wo, o podobnym układzie ogólnym. Rzucają się
jednak w oczy i poważne różnice: nagrobek
Herburta jest o wiele silniej wypukłorzeźbio-
ny, niektóre partie postaci, zwłaszcza nogi, wy-
kazują sztywność, jakiej nie posiadają nagrob-
ki polskie; obca naszym nagrobkom jest i prze-
ładowana dekoracyjność zbroi. Płyta była za-
mówiona u Labenwolfa za pośrednictwem jed-
nego z krakowskich agentów artystycznych; mu-
siał on przekazać odlewnikowi wyraźne dyspo-
zycje fundatora co do układu postaci i kompo-
zycji całości, wiążące się wyraźnie z tym, co
znajdujemy we współczesnej polskiej rzeźbie
nagrobkowej, a co nieznane jest w Niemczech.
Niemniej nawet w tym wypadku odlewnik nie-
miecki zdradził w wielu cechach rzeźby jej po-
chodzenie norymberskie, czego w żadnym wy-
padku nie można powiedzieć o nagrobkach z So-
boty i Kraśnika. Na marginesie zauważmy jed-
nak charakterystyczne ugięcie się w ogólnym
schemacie kompozycyjnym odlewnika nagrobka
Herburta przed gustem polskim: tenże sam La-
benwolf, wykonując brązową płytę nagrobną dla
kościoła w Messkirch daje np. popularny
w Niemczech, tradycyjny nagrobek w kształcie
stojącej płyty przyściennej z figurą zmarłego
w obramieniu.
Typ ten istnieje i w Polsce, ale schodzi coraz
bardziej na drugi plan wobec nowych warian-
tów nagrobka z figurą leżącą. Reprezentuje go
wcześniejszy, z r. 1538 pochodzący nagrobek Bo-
nerów w kościele Mariackim w Krakowie, łą-
czący w sobie jeszcze sporo elementów gotyckich
z renesansowymi. Aby zamknąć równocześnie
wyliczanie nagrobków z brązu z 2 ćw. i poł.
w. XVI w Polsce, wymienimy nagrobek Roż-
nowskiego, wykonany niewątpliwie przez kra-
kowski warsztat ludwisarski, a do którego
w r. 1536 rysunku dostarczył zapewne Stanisław
Ryc. 3. Fragment ryc. 2. (Fot. E. Kozłowska)
Szczerba, malarz krakowski, oraz płyty ze słyn-
nego nagrobka kanclerza Krzysztofa Szydłowiec-
kiego w kolegiacie opatowskiej z ok. r. 1530,
których wykonanie również może się wiązać
z Krakowem, i których partie wskazują na ścisłe
związki ze sztuką ówczesnej stolicy kraju.
Tak więc obraz rzeźby nagrobkowej polskiej
w metalu w latach 1530—1555 przedstawia się
nam dosyć niejednolicie. Mamy kilka nagrob-
ków różnych formą, typem, miejscem wykona-
Ryc. 4. Fragment ryc. 2. (Fot. E. Kbzłowska)
17?
go wykonany jest z ołowiu; Tęczyńscy zaś dy-
sponowali własnymi kopalniami tego metalu
w Rabsztynie.
Zwłaszcza padovanowskie ujęcie rzeźby, mi-
mo odrębności materiału, tak ściśle wiążące na-
grobki sobocki i kraśnicki z nagrobkami ka-
miennymi małopolskimi poł. w. XVI, każe mi
szukać miejsca odlania obu płyt nagrobnych
w kraju, a nie np. w Norymberdze. Nagrobek
tam odlany jest inny. Bliski w ogólnym typie
obu omawianym nagrobkom jest np. nagrobek
Herburta w katedrze lwowskiej, dokumentar-
nie stwierdzone dzieło odlewnika norymberskie-
go, Pankracego Labenwolfa, wykonane w r. 1552
(ryc. 6). Płyta tego nagrobka posiada również
postać zmarłego w zbroi, zwróconą głową w le-
wo, o podobnym układzie ogólnym. Rzucają się
jednak w oczy i poważne różnice: nagrobek
Herburta jest o wiele silniej wypukłorzeźbio-
ny, niektóre partie postaci, zwłaszcza nogi, wy-
kazują sztywność, jakiej nie posiadają nagrob-
ki polskie; obca naszym nagrobkom jest i prze-
ładowana dekoracyjność zbroi. Płyta była za-
mówiona u Labenwolfa za pośrednictwem jed-
nego z krakowskich agentów artystycznych; mu-
siał on przekazać odlewnikowi wyraźne dyspo-
zycje fundatora co do układu postaci i kompo-
zycji całości, wiążące się wyraźnie z tym, co
znajdujemy we współczesnej polskiej rzeźbie
nagrobkowej, a co nieznane jest w Niemczech.
Niemniej nawet w tym wypadku odlewnik nie-
miecki zdradził w wielu cechach rzeźby jej po-
chodzenie norymberskie, czego w żadnym wy-
padku nie można powiedzieć o nagrobkach z So-
boty i Kraśnika. Na marginesie zauważmy jed-
nak charakterystyczne ugięcie się w ogólnym
schemacie kompozycyjnym odlewnika nagrobka
Herburta przed gustem polskim: tenże sam La-
benwolf, wykonując brązową płytę nagrobną dla
kościoła w Messkirch daje np. popularny
w Niemczech, tradycyjny nagrobek w kształcie
stojącej płyty przyściennej z figurą zmarłego
w obramieniu.
Typ ten istnieje i w Polsce, ale schodzi coraz
bardziej na drugi plan wobec nowych warian-
tów nagrobka z figurą leżącą. Reprezentuje go
wcześniejszy, z r. 1538 pochodzący nagrobek Bo-
nerów w kościele Mariackim w Krakowie, łą-
czący w sobie jeszcze sporo elementów gotyckich
z renesansowymi. Aby zamknąć równocześnie
wyliczanie nagrobków z brązu z 2 ćw. i poł.
w. XVI w Polsce, wymienimy nagrobek Roż-
nowskiego, wykonany niewątpliwie przez kra-
kowski warsztat ludwisarski, a do którego
w r. 1536 rysunku dostarczył zapewne Stanisław
Ryc. 3. Fragment ryc. 2. (Fot. E. Kozłowska)
Szczerba, malarz krakowski, oraz płyty ze słyn-
nego nagrobka kanclerza Krzysztofa Szydłowiec-
kiego w kolegiacie opatowskiej z ok. r. 1530,
których wykonanie również może się wiązać
z Krakowem, i których partie wskazują na ścisłe
związki ze sztuką ówczesnej stolicy kraju.
Tak więc obraz rzeźby nagrobkowej polskiej
w metalu w latach 1530—1555 przedstawia się
nam dosyć niejednolicie. Mamy kilka nagrob-
ków różnych formą, typem, miejscem wykona-
Ryc. 4. Fragment ryc. 2. (Fot. E. Kbzłowska)
17?