DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Miscellanea
DOI article:Kozakiewiczowa, Helena: Nagrobek Tomasza Sobockiego w sobocie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37708#0500
ROMANA ZDZIARSKA
\_
STANISLAVS ET IANVSSIVS CONRAD!
ET VLTIMA ST1RPS MASCVLA DV
FELICITER DOMINATA IWENES AM
IMMATVRO ET INFELICI NEC MVLTO
1
DITORVM SVORVM MOERORE OBIERVNT
XX1HI • IANVSSIVS VERO • M X-X- V-I
DOMINTVM TOTIVS MASOV1E AD REGE
PROBITATE INCOMPARAB1LI PATRJBVS
L.
Ryc. 4. Nagrobek ks. Mazowieckich, tablica inskrypcyjna. Rekonstrukcja
zniszczonego fragmentu, (wyk. J. Chodaczek)
terów był podobny, tylko nos spłaszczony i za-
krzywiony przez dziwaczny przyrodzenia kaprys
całą wspaniałość tej pięknej postaci oszpecał.
Obydwaj zaś domowym obejściem, wytworno-
ścią światową, samym zresztą rynsztunkiem wo-
jennym wielu królów przewyższali i godnymi
byli następcami sławnych swych przodków1'13.
Przyjrzyjmy się naszym zabytkom, by prze-
konać się w jakim związku z nimi pozostają
słowa Święcickiego. Jeżeli chodzi o rysy twarzy
Janusza, to są one zgodne z portretem i z na-
grobkiem, natomiast atletyczna budowa jego po-
staci na nagrobku podkreślona jedynie nieco
szerszą klatką piersiową, dużo dobitniej uwy-
datnia się na portrecie przedstawiającym go
13 Topographia sive Masoviae descriptio...,
jw., s. 10: „Erat modesto civiliq: ingenio, nec
tamen Martij spiritus et bellicae alacritatis ex-
pers, ut qui praeclarum postea virtutis specimen
ediderit, quum copias rebelantis in Prussia Al-
berti Germanicae militiae Magistri, Sigismundi
patres secutus, iusta acie ad Pysyam profligas-
set. Sed Joannes caetera fratri pars, ab eximio
robore corporis longe praestabat. Nemo enim eo
validius ingentem teretem, palurn et praegran-
dia sexa iactare, nemo facilius crassos funes et
ferreas equorum soleas rumpere, nemo arcum
fortius tendere consveverat. Ferunt eum duplici
spina praeditum, lato pectore et foroso habitu
priscorum heroum speciem retulisse, nisi subsi-
mus et repandus nasus totem iucundi alioqiu
vultus dignitatem importuna naturae iniuria de-
seadasset. Utreque certe domestico familiae cul-
tu eruditis munditijs, ipso denique militari ap-
paratu magnos reges anteibant: ob idque non
iniuria fastigo maiorum suorum si per fata
licuisset digni videbantur.“
z potężnymi barami, spośród których niemal że
bezpośrednio wyrasta głowa. Te cechy budowy
są jeszcze łatwiejsze do uchwycenia przez po-
równanie ze smukłą postacią obok stojącego
Stanisława. Nasuwa się wobec tego przypusz-
czenie, że obraz, dający pełniejszy, choć nie do-
skonalszy portret, powstał jeszcze za życia ksią-
żąt. Nagrobek zaś, jak świadczy zapiska archi-
walna, jest dziełem wykonanym po zgonie.
Główny nacisk położył artysta na opracowanie
twarzy posługując się być może maską pośmiert-
ną, figury zaś potraktował prawie identycżnie.
Drugą zachowaną część składową grobowca
stanowi fragment płyty inskrypcyjnej14, odnale-
ziony w7 r. 1945 w trakcie prac rozbiórkowych
na terenie prezbiterium. Był on wmurowany
w tylną ścianę XVII-wiecznej ołtarzowej obu-
dowy, wobec czego mniej wystawiony na dzia-
łanie ognia, ocalał. Nieistniejący początek in-
skrypcji daje się łatwo uzupełnić na podstawie
14 piaskowiec 51 X 112,4 cm, przepalony
w r. 1944. Fakt, iż powierzchnia tej płyty pociąg-
nięta jest szarą olejną farbą, a w zagłębieniach
liter widoczne są resztki farby żółtawej, za-
pewne niegdyś złotej, pozwala nam domyślać się,
że po dewastacji pierwotnego pomnika, a więc
po r. 1602, wchodziła ona jeszcze jakiś czas
w skład pomnika, a dopiero później zastąpiona
została tablicą marmurową, na którą został prze-
niesiony napis z uwzględnieniem współczesnej
pisowni i według ówczesnych wymogów este-
tycznych w zupełnie innym układzie graficznym.
Jedyną wiadomość o jej odnalezieniu podaje
Dunin L., Prezbiterium Katedry Warszawskiej,
Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie,
r. XXXV, 1951, nr 9, s. 271.
184
\_
STANISLAVS ET IANVSSIVS CONRAD!
ET VLTIMA ST1RPS MASCVLA DV
FELICITER DOMINATA IWENES AM
IMMATVRO ET INFELICI NEC MVLTO
1
DITORVM SVORVM MOERORE OBIERVNT
XX1HI • IANVSSIVS VERO • M X-X- V-I
DOMINTVM TOTIVS MASOV1E AD REGE
PROBITATE INCOMPARAB1LI PATRJBVS
L.
Ryc. 4. Nagrobek ks. Mazowieckich, tablica inskrypcyjna. Rekonstrukcja
zniszczonego fragmentu, (wyk. J. Chodaczek)
terów był podobny, tylko nos spłaszczony i za-
krzywiony przez dziwaczny przyrodzenia kaprys
całą wspaniałość tej pięknej postaci oszpecał.
Obydwaj zaś domowym obejściem, wytworno-
ścią światową, samym zresztą rynsztunkiem wo-
jennym wielu królów przewyższali i godnymi
byli następcami sławnych swych przodków1'13.
Przyjrzyjmy się naszym zabytkom, by prze-
konać się w jakim związku z nimi pozostają
słowa Święcickiego. Jeżeli chodzi o rysy twarzy
Janusza, to są one zgodne z portretem i z na-
grobkiem, natomiast atletyczna budowa jego po-
staci na nagrobku podkreślona jedynie nieco
szerszą klatką piersiową, dużo dobitniej uwy-
datnia się na portrecie przedstawiającym go
13 Topographia sive Masoviae descriptio...,
jw., s. 10: „Erat modesto civiliq: ingenio, nec
tamen Martij spiritus et bellicae alacritatis ex-
pers, ut qui praeclarum postea virtutis specimen
ediderit, quum copias rebelantis in Prussia Al-
berti Germanicae militiae Magistri, Sigismundi
patres secutus, iusta acie ad Pysyam profligas-
set. Sed Joannes caetera fratri pars, ab eximio
robore corporis longe praestabat. Nemo enim eo
validius ingentem teretem, palurn et praegran-
dia sexa iactare, nemo facilius crassos funes et
ferreas equorum soleas rumpere, nemo arcum
fortius tendere consveverat. Ferunt eum duplici
spina praeditum, lato pectore et foroso habitu
priscorum heroum speciem retulisse, nisi subsi-
mus et repandus nasus totem iucundi alioqiu
vultus dignitatem importuna naturae iniuria de-
seadasset. Utreque certe domestico familiae cul-
tu eruditis munditijs, ipso denique militari ap-
paratu magnos reges anteibant: ob idque non
iniuria fastigo maiorum suorum si per fata
licuisset digni videbantur.“
z potężnymi barami, spośród których niemal że
bezpośrednio wyrasta głowa. Te cechy budowy
są jeszcze łatwiejsze do uchwycenia przez po-
równanie ze smukłą postacią obok stojącego
Stanisława. Nasuwa się wobec tego przypusz-
czenie, że obraz, dający pełniejszy, choć nie do-
skonalszy portret, powstał jeszcze za życia ksią-
żąt. Nagrobek zaś, jak świadczy zapiska archi-
walna, jest dziełem wykonanym po zgonie.
Główny nacisk położył artysta na opracowanie
twarzy posługując się być może maską pośmiert-
ną, figury zaś potraktował prawie identycżnie.
Drugą zachowaną część składową grobowca
stanowi fragment płyty inskrypcyjnej14, odnale-
ziony w7 r. 1945 w trakcie prac rozbiórkowych
na terenie prezbiterium. Był on wmurowany
w tylną ścianę XVII-wiecznej ołtarzowej obu-
dowy, wobec czego mniej wystawiony na dzia-
łanie ognia, ocalał. Nieistniejący początek in-
skrypcji daje się łatwo uzupełnić na podstawie
14 piaskowiec 51 X 112,4 cm, przepalony
w r. 1944. Fakt, iż powierzchnia tej płyty pociąg-
nięta jest szarą olejną farbą, a w zagłębieniach
liter widoczne są resztki farby żółtawej, za-
pewne niegdyś złotej, pozwala nam domyślać się,
że po dewastacji pierwotnego pomnika, a więc
po r. 1602, wchodziła ona jeszcze jakiś czas
w skład pomnika, a dopiero później zastąpiona
została tablicą marmurową, na którą został prze-
niesiony napis z uwzględnieniem współczesnej
pisowni i według ówczesnych wymogów este-
tycznych w zupełnie innym układzie graficznym.
Jedyną wiadomość o jej odnalezieniu podaje
Dunin L., Prezbiterium Katedry Warszawskiej,
Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie,
r. XXXV, 1951, nr 9, s. 271.
184