DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Artykuły
DOI article:Letkiewicz, Ewa: Klejnot Anny Austriaczki czy Anny Jagiellonki?
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49350#0236
231
EWA LETKIEWICZ
Lublin, Wydział Artystyczny UMCS
Klejnot Anny Austriaczki czy Anny Jagiellonki?
Dramatyczna sytuacja Polski po dru-
gim rozbiorze skłoniła wielu patrio-
tów do ratowania przed zagładą
ocalałych pamiątek narodowych systema-
tycznie niszczonych przez zaborców. Jedną
z niezwykłych akcji ratowania skarbów
przeszłości - różnie później ocenianą- było
otwarcie i „zbadanie” przez Tadeusza Czac-
kiego grobów królewskich na Wawelu1, z
których w 1791 roku wydobyto wiele reli-
kwii i przedmiotów zabytkowych2.
Podczas eksploracji podziemi wawel-
skich zbadano, między innymi, grób królo-
wej Anny Austriaczki, pierwszej żony Zyg-
munta III Wazy. Z jej piersi zdjęto złote za-
wieszenie (il. 1) w kształcie kartusza ujmu-
jącego literę „A”, kameryzowaną szesnasto-
ma diamentami, otoczoną z dwóch stron
parą biało emaliowanych puttów. Litera „A”
zwieńczona jest otwartą koroną, którą two-
rzy dziesięć rubinów. Zawieszenie rozsze-
rza się ku dołowi wolutowymi spływami.
1. Złote zawieszenie z literą ,,A ” wydobyte
z grobu Anny Austriaczki.
Repr. wg A. Przeździecki, E. Rastawiecki,
Wzoiy sztuki średniowiecznej...
I. Goldpendant with the letter ,,A ”
discovered in the grave of Anna the Austrian.
Repr. from A. Przeździecki, E. Rastawiecki,
Wzory sztuki średniowiecznej...
U podstawy podwieszona jest podłużna perła. Odwrotną stronę klejnotu zdobiła emalia w
deseń, ponsowa i zielona, wśród której na białym dnie kwiatki złote3.
Królewski klejnot, razem z innymi kosztownościami wydobytymi z grobów, przewiózł
Czacki do swego majątku w Porycku, gdzie przechowywany był do jego śmierci w 1813
roku. Następnie drogą spadku, z całą kolekcją, przeszedł w posiadanie jego żony. Wiemy
1 Z. ŻYGULSKI (jun.), Dzieje zbiorów puławskich (Świątynia Sybilli i Dom Gotycki). Kraków 1962, s. 35.
2 Czacki zdał z tego sprawozdanie biskupowi Naruszewiczowi; T. CZACKI. Opisanie grobów dawnych królów polskich
w Krakowie do J. Wgo Naruszewicza, biskupa łuckiego i brzeskiego lit., przesłane (w roku 1971). Pamiętnik Warszawski
czyli Dziennik Nauk i Umiejętności, XV, 1813, s. 301-307.
3 A. GRABOWSKI, Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnej Polski. T. I, Kraków 1845, s. 236.
EWA LETKIEWICZ
Lublin, Wydział Artystyczny UMCS
Klejnot Anny Austriaczki czy Anny Jagiellonki?
Dramatyczna sytuacja Polski po dru-
gim rozbiorze skłoniła wielu patrio-
tów do ratowania przed zagładą
ocalałych pamiątek narodowych systema-
tycznie niszczonych przez zaborców. Jedną
z niezwykłych akcji ratowania skarbów
przeszłości - różnie później ocenianą- było
otwarcie i „zbadanie” przez Tadeusza Czac-
kiego grobów królewskich na Wawelu1, z
których w 1791 roku wydobyto wiele reli-
kwii i przedmiotów zabytkowych2.
Podczas eksploracji podziemi wawel-
skich zbadano, między innymi, grób królo-
wej Anny Austriaczki, pierwszej żony Zyg-
munta III Wazy. Z jej piersi zdjęto złote za-
wieszenie (il. 1) w kształcie kartusza ujmu-
jącego literę „A”, kameryzowaną szesnasto-
ma diamentami, otoczoną z dwóch stron
parą biało emaliowanych puttów. Litera „A”
zwieńczona jest otwartą koroną, którą two-
rzy dziesięć rubinów. Zawieszenie rozsze-
rza się ku dołowi wolutowymi spływami.
1. Złote zawieszenie z literą ,,A ” wydobyte
z grobu Anny Austriaczki.
Repr. wg A. Przeździecki, E. Rastawiecki,
Wzoiy sztuki średniowiecznej...
I. Goldpendant with the letter ,,A ”
discovered in the grave of Anna the Austrian.
Repr. from A. Przeździecki, E. Rastawiecki,
Wzory sztuki średniowiecznej...
U podstawy podwieszona jest podłużna perła. Odwrotną stronę klejnotu zdobiła emalia w
deseń, ponsowa i zielona, wśród której na białym dnie kwiatki złote3.
Królewski klejnot, razem z innymi kosztownościami wydobytymi z grobów, przewiózł
Czacki do swego majątku w Porycku, gdzie przechowywany był do jego śmierci w 1813
roku. Następnie drogą spadku, z całą kolekcją, przeszedł w posiadanie jego żony. Wiemy
1 Z. ŻYGULSKI (jun.), Dzieje zbiorów puławskich (Świątynia Sybilli i Dom Gotycki). Kraków 1962, s. 35.
2 Czacki zdał z tego sprawozdanie biskupowi Naruszewiczowi; T. CZACKI. Opisanie grobów dawnych królów polskich
w Krakowie do J. Wgo Naruszewicza, biskupa łuckiego i brzeskiego lit., przesłane (w roku 1971). Pamiętnik Warszawski
czyli Dziennik Nauk i Umiejętności, XV, 1813, s. 301-307.
3 A. GRABOWSKI, Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnej Polski. T. I, Kraków 1845, s. 236.