DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Artykuł i Komunikaty
DOI article:Krasny, Piotr: Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa na Berestowie przez metropolitę Piotra Mohyłę a problem nawrotu do gotyku w architekturze sakralnej Rusi koronnej w XVII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49350#0358
337
PIOTR KRASNY
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ
Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa
na Beresiowie przez, metropolitę Piotra Mohyłę
a problem nawrotu do gotyku w architekturze
sakralnej Rusi koronnej w XVII wieku *
W roku 1642 ks. Kasjan Sakowicz wydał dzieło zatytułowane EnauopdaKJHJ
ab o perspectiraf wyjaśniając, dlaczego porzucił Kościół prawosławny na
rzecz unickiego, a następnie przeszedł na obrządek łaciński* 1 2. Książka miała
charakter zjadliwego paszkwilu przeciw prawosławiu, ukazując z wielką surowością
i niesprawiedliwą przesadą bezmiar błędów, herezjej i zabobonów w greko-ruskiej Cerkwi
dysuickiej. Sakowicz wyrażał wielkie oburzenie postawą władyków prawosławnych, któ-
rzy zgadzali się na budowę nowych cerkwi, me sprawdzając, czy są one odpowiednio
uposażone, a nawet konsekrowali świątynie, które nie miały żadnych dokumentów funda-
cyjnych, chciwie żądając opłaty za odprawienie owego rytu. Zdaniem Sakowicza sprawia-
ło to, że większość cerkwi prezentowała się zbyt nędznie, jak na budowle przeznaczone
do sprawowania Służby Bożej. Do zaniedbania tych świątyń przyczyniali się także paro-
chowie, którzy nie dbali o doraźne remonty i o porządek w ich wnętrzach3 4. Ganiąc gnuśne
owieczki, ks. Sakowicz dostrzegł jednak wielkie zasługi ich arcypasterza, metropolity
kijowskiego Piotra Mohyły. Wziął ojciec Mohiła cerkiew S. Sophiej w Kijowie od kilkuset
lat spustoszałą i teraz tak ją odnowił, że - jak czytamy na kartach EnauopOcocncj - od
wszystkich ma pochwałę. Także monastyrze reformuje, szkoły funduje i wiele dobrego
w stronie swojego narodu czyni, i gdyby tylko schizmie chciał waledikować, a do jedności
z Kościołem S. Rzymskim inkorporowanym być, bez wątpienia [...] nie tylko metropolne-
go, ale i patriarszego honoru godzien by był. Daj mu, Boże, opamiętanie i drugim z nimf
* Pragnę podziękować Pani prof. dr hab. Annie Różyckiej-Bryzek, Pani dr Małgorzacie Smorąg Różyckiej i Panu
dr. Mirosławowi P. Krukowi za cenne wskazówki, które pomogły mi w przygotowaniu tego artyułu.
1 K. SAKOWICZ, E7tdi)opdatcnoabo perspectivay objaśnienie błędów, hereziey i zabobonów w greko-ruskiej Cerkwi
dysunickiej. Kraków 1642.
2 O okolicznościach powstania książki Sakowicza pisze obszernie S. GOŁUBJEW, Kijewskij mitropolit Piotr Mogiła
i jego spodwiżniki. T. 2, Kijew 1898, s. 320-357. Zob. też. A. JABŁONOWSKI, Akademia Kijowsko-Mohiłańska.
Zarys historyczny na tle rozwoju cywilizacji zachodniej na Rusi. Kraków 1899-1900, s. 71-72.
3 SAKOWICZ, op. cit, s. 105-110.
4 Ibid., s. 14.
PIOTR KRASNY
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ
Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa
na Beresiowie przez, metropolitę Piotra Mohyłę
a problem nawrotu do gotyku w architekturze
sakralnej Rusi koronnej w XVII wieku *
W roku 1642 ks. Kasjan Sakowicz wydał dzieło zatytułowane EnauopdaKJHJ
ab o perspectiraf wyjaśniając, dlaczego porzucił Kościół prawosławny na
rzecz unickiego, a następnie przeszedł na obrządek łaciński* 1 2. Książka miała
charakter zjadliwego paszkwilu przeciw prawosławiu, ukazując z wielką surowością
i niesprawiedliwą przesadą bezmiar błędów, herezjej i zabobonów w greko-ruskiej Cerkwi
dysuickiej. Sakowicz wyrażał wielkie oburzenie postawą władyków prawosławnych, któ-
rzy zgadzali się na budowę nowych cerkwi, me sprawdzając, czy są one odpowiednio
uposażone, a nawet konsekrowali świątynie, które nie miały żadnych dokumentów funda-
cyjnych, chciwie żądając opłaty za odprawienie owego rytu. Zdaniem Sakowicza sprawia-
ło to, że większość cerkwi prezentowała się zbyt nędznie, jak na budowle przeznaczone
do sprawowania Służby Bożej. Do zaniedbania tych świątyń przyczyniali się także paro-
chowie, którzy nie dbali o doraźne remonty i o porządek w ich wnętrzach3 4. Ganiąc gnuśne
owieczki, ks. Sakowicz dostrzegł jednak wielkie zasługi ich arcypasterza, metropolity
kijowskiego Piotra Mohyły. Wziął ojciec Mohiła cerkiew S. Sophiej w Kijowie od kilkuset
lat spustoszałą i teraz tak ją odnowił, że - jak czytamy na kartach EnauopOcocncj - od
wszystkich ma pochwałę. Także monastyrze reformuje, szkoły funduje i wiele dobrego
w stronie swojego narodu czyni, i gdyby tylko schizmie chciał waledikować, a do jedności
z Kościołem S. Rzymskim inkorporowanym być, bez wątpienia [...] nie tylko metropolne-
go, ale i patriarszego honoru godzien by był. Daj mu, Boże, opamiętanie i drugim z nimf
* Pragnę podziękować Pani prof. dr hab. Annie Różyckiej-Bryzek, Pani dr Małgorzacie Smorąg Różyckiej i Panu
dr. Mirosławowi P. Krukowi za cenne wskazówki, które pomogły mi w przygotowaniu tego artyułu.
1 K. SAKOWICZ, E7tdi)opdatcnoabo perspectivay objaśnienie błędów, hereziey i zabobonów w greko-ruskiej Cerkwi
dysunickiej. Kraków 1642.
2 O okolicznościach powstania książki Sakowicza pisze obszernie S. GOŁUBJEW, Kijewskij mitropolit Piotr Mogiła
i jego spodwiżniki. T. 2, Kijew 1898, s. 320-357. Zob. też. A. JABŁONOWSKI, Akademia Kijowsko-Mohiłańska.
Zarys historyczny na tle rozwoju cywilizacji zachodniej na Rusi. Kraków 1899-1900, s. 71-72.
3 SAKOWICZ, op. cit, s. 105-110.
4 Ibid., s. 14.