Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (62.2000)

707

LECHOSŁAW LAMEŃSKI
Instytut Historii Sztuki KUL

,, Ostatnie stulecie Lubelszczyzny ziemiańskiej ,
Muzeum Zamoyskich w Kozłówce,
8-9 czerwca 2000 roku

Kozłówka, położona 35 kilometrów na pół-
nocny zachód od Lublina znana jest histo-
rykom sztuki, a także coraz liczniejszym
rzeszom turystów z całej Polski z bardzo interesują-
cego muzeum wnętrz, funkcjonującego od kilku-
dziesięciu lat, początkowo (od 1944 roku) jako Cen-
tralna Składnica Muzealna, a następnie (od 1977
roku) jako muzeum, które od 1992 roku (za zgodą
Adama Zamoyskiego, syna ostatniego ordynata)
przyjęło nazwę Muzeum Zamoyskich w Kozłówce.
Dwa lata później — w 1994 roku - otwarto w budyn-
ku dawnej powozowni jedyną w Polsce stałą Galerię
Sztuki Socrealizmu.
Już wkrótce Kozłówka może się również stać
miejscem gdzie będą się odbywać cykliczne sesje na-
ukowe poświęcone dziejom ziemiaństwa polskiego.
Dzięki inicjatywie dyrektora Krzysztofa Kornackie-
go i pomocy merytorycznej Lubelskiego Oddziału
Stowarzyszenia Historyków Sztuki, bowiem w dniach
8-9 czerwca bieżącego roku zorganizowano pierwszą
sesję, której tematem stało się - na początek - ostat-
nie sto lat ziemiaństwa na Lubelszczyźnie. Idea sesji,
pomyślanej jako interdyscyplinarna, spotkała się z
bardzo żywym zainteresowaniem, nie tylko ze strony
lokalnych (lubelskich) historyków i historyków sztu-
ki, ale także potomków tytułowych ziemian z całej
Polski, którzy tłumnie pojawili się w dniu rozpoczę-
cia obrad, i byli najbardziej wdzięcznymi słuchacza-
mi wygłaszanych referatów i komunikatów.
W ramach trwającej półtora dnia sesji wysłucha-
no wystąpień dwudziestu pięciu autorów, których
wypowiedzi można podzielić na trzy podstawowe
działy.
Dział pierwszy - historyczny. Zainicjowany
przez trzy referaty o charakterze ogólny (prof. dr
hab. Włodzimierz Mich, UMCS w Lublinie, Zie-
miańskie walory. Ziemianie o racji bytu swej war-
stwy; dr Tadeusz Epstein, Instytut Historii PAN

w Warszawie, Ziemiaństwa Lubelszczyzny w XIX
i XX wieku — zmiany strukturalne i własnościowe;
mgr Bogusław Wachowicz, UMCS, Struktura ma-
jątkowa ziemiaństwa lubelskiego przed uwłaszcze-
niem), których autorzy starali się przybliżyć główne
aspekty strukturalne i własnościowe ziemiaństwa lu-
belskiego. Mimo wagi podjętych tematów, ogromne
nasycenie, zwłaszcza dwóch ostatnich wypowiedzi,
cyframi, i danymi o charakterze statystycznym, po-
danymi w krótkim odstępie czasu utrudniło ich per-
cepcję.
O wiele bardziej „przyswajalne” były kolejne
wypowiedzi historyków, głównie ze względu na wy-
cinkowy, bardziej szczegółowy materiał badaw-
czy, ograniczony do jednej rodziny, lub jej czołowe-
go reprezentanta. Do grupy tej można zaliczyć
wypowiedzi: prof. dr hab. Albina Koprukowniaka,
UMCS, Dobra Milanów i ich właściciele w XIX w.;
mgr Julity Guryniuk, UMCS, Jan Kleniewski - zie-
mianin, przemysłowiec, społecznik; mgr Janusza
Korgi, Zamość, Rodzina Fudakowskich z Krasnego-
brodu; dr hab. Mariana Kozaczka, WSP w Rzeszo-
wie, Działałność gospodarcza Adama Zamoyskiego
z Kozłówki; mgr Agnieszki Hucz, Lublin, Działal-
ność społeczno-oświatowa Zamoyskich z Włodawy,
a także mgr Joanny Janickiej, UMCS, Maurycy Za-
moyski — w kręgu rodziny i w sferze polityki. Wszyst-
kie wyżej wymienione referaty i komunikaty, dostar-
czyły wielu, niezwykle interesujących informacji,
dzięki którym sylwetki poszczególnych ziemian sta-
ły się pełniejsze i bardziej wyrazistsze.
Na pograniczu bloku historycznego i bloku po-
święconego sztuce, znalazły się trzy bardzo ciekawe
komunikaty. Pierwszy, mgr Bronisława Seniuka (Re-
gionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska
Kulturalnego w Lublinie, dalej jako ROSiOŚK), Atlas
„ Hrabstwa bialskiego ” z 1791 r. - źródło do dziejów
miast prywatnych, rezydencji i wsi, przybliżający