Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (62.2000)

In Memoriam

699

katalogu poloników znajdujących się w bibliotekach
paiyskich, a dokładnie w Bibliotece Współczesnej
Dokumentacji Międzynarodowej, w Bibliotece Ecole
des Langues Orientales i w bibliotece Instytutu Stu-
diów Słowiańskich w Paryżu. Była współautorką,
wraz z Eugenią Fiszer, pięciotomowego katalogu ry-
cin ze zbiorów Biblioteki Polskiej, wydanego w la-
tach 1949-1950 pod tytułem Catalogue des estampes
de la Bibliotheque Polonaise, lere partie Portraits,
2eme partieAuteurs, obejmującego około 7000 rycin
oraz szeregu publikacji na tematy polskie, ogłasza-
nych bądź to na łamach francuskich czasopism spe-
cjalistycznych, bądź polskich czasopism emigracyj-
nych, głównie paryskiej Syreny. Były wśród nich
artykuły poświęcone polskim lekarzom emigrantom
we Francji, między innymi historii Towarzystwa Pa-
ryskiego Lekarzy Polskich, czy polskich studentów na
wydziale medycyny uniwersytetu w Montpellier
w XIX wieku. Druga grupa artykułów Wrotnowskiej
dotyczyła polskiego życia artystycznego we Francji
w XIX wieku, między innymi związków polskich ar-
tystów z Wyspą Świętego Ludwika w Paryżu, czy re-
lacji malarzy francuskich barona Grosa i Leona Co-
gnieta z polskimi emigrantami 1830 roku. W krąg jej
zainteresowań wchodziła także ikonografia Mickie-
wicza i Słowackiego. Jako sekretarz Sekcji Artystycz-
nej PTHL wygłaszała, aż do późnych lat sześćdzie-
siątych, odczyty na tematy artystyczne, gdzie
przybliżyła między innymi sylwetkę Juliana Ursyna
Niemcewicza jako artysty i opiekuna artystów, przy-
pomniała kariery emigracyjnych malarzy Emila Bo-
ratyńskiego czy Teofila Kwiatkowskiego, a także do-
konywała prezentacji nowych aranżacji kolekcji
artystycznych Biblioteki Polskiej i Towarzystwa
Historyczno-Literackiego. Najważniejszym jednak
wkładem Denise Wrotnowskiej w osiągnięcia pol-
skiej historii sztuki była jej praca dyplomowa, obro-
niona w Ecole du Louvre w 1948 roku, a zatytułowa-
na Słownik artystów emigracji 1830 roku malarzy,
grafików, litografów i rysowników2. Autorka zebrała
w nim informacje na temat 105 artystów polskich emi-
grantów polistopadowych we Francji. Według jej
własnych słów, spośród nich połowa to artyści, którzy
nigdy wcześniej nie byli wymieniani w jakimkolwiek
słowniku twórców, nawet w tych opracowanych w
Polsce. Wybuch wojny tuż po zakończeniu badań
nie pozwolił Wrotnowskiej na obronę pracy dyplo-
mowej. Dramatyczne skutki światowego konfliktu,
w tym zniszczenie lub przemieszczenie szeregu ko-
lekcji muzealnych i artysty czy ch, między innymi

zbiorów Biblioteki Polskiej w Paryżu, na których
w dużym stopniu autorka oparła swe konstatacje, w
pewnym stopniu zdezaktualizowały rezultaty jej ba-
dań. Nie przeszkodziło to jednak w bardzo wysokiej
ocenie jej wyjątkowo świetnie udokumentowanej
pracy przez jury. Po wojnie Wrotnowska, o której
rezultatach badań mówiono już również w Polsce,
została zaproszona do współpracy w redakcji Słow-
nika Artystów Polskich. Tam też opublikowano
kilka samodzielnie zredagowanych przez nią biogra-
mów, przy przygotowaniu szeregu innych wykorzy-
stano jej dokumentację. Jednak przybierający w Pol-
sce na sile system komunistyczny uniemożliwił
dalszy jej udział w pracach redakcyjnych. Z powodu
żelaznej kurtyny, jaka oddzieliła wówczas Polskę od
krajów zachodnich i usunęła polską problematykę z
kręgu zachodnich zainteresowań, Wrotnowska nie
mogła uzyskać we Francji funduszy na kontynuację
i uaktualnienie swoich badań oraz na publikację jej
Słownika. Tym niemniej zebrane przez nią informa-
cje, w formie rękopisu zdeponowanego w Bibliote-
ce Polskiej w Paryżu, służyły kolejnym, choć tylko
wtajemniczonym, pokoleniom polskich historyków
sztuki. Próby publikacji tego niezwykle cennego
źródła badawczego, podejmowane przez nas w Pa-
ryżu, Londynie, w Warszawie i w Rapperswilu, od
czasu zmian politycznych w Polsce, niestety me po-
wiodły się. Obok maszynopisu Słownika, Wrotnow-
ska przekazała do Biblioteki Polskiej w Paryżu rów-
nież inne materiały, będące rezultatem jej badań
w zakresie historii sztuki i historii medycyny.
Działalność Denise Wrotnowskiej na polu na-
ukowym i kulturalnym uhonorowana została przy-
znanym jej tytułem chevałier des Arts et des Lettres.
Pochowana ją w rodzinnym grobowcu na cmen-
tarzu Montparnasse.

Publikacje i referaty Denise Wrotnowskiej
dotyczące spraw polskich
Les Artistes połonais dans ł 'Ile Saint-Louis, (stresz-
czenie referatu wygłoszonego na posiedzeniu So-
ciete La Cite). - „Bulletin de la Societe La Cite”,
styczeń/kwiecień 1940.
Les artistes połonais de 1’emigration de 1830,
(Streszczenie pracy dyplomowej Ecole du Louvre),
„Bulletin des Musees de France”, październik 1948.

2 Szerzej o Słowniku w artykule Ewy Bobrowskiej-Jaku-
bowskiej, Denise Wrotnowska i jej Słownik artystów emi-
gracji 1830 roku malarzy, grafików, litografów i rysowni-

ków. [W:] Między Polską a Światem. Od Średniowiecza
po lata II wojny Światowej, Instytut Sztuki PAN, Warsza-
wa 1993.