DOI article:
Dēmitsas, Margaritēs G.: Peri Erizēnōn nomismatōn
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13161#0041
61
ΙΙΚΙΊ ΕΡΙΖΙΙΝΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ
62
σμάτων δέ μόνον βεβαιοϋται 1 δτι ποταμός φέρων
το δνομα Άζάνης και ούχι Καζάνης έ'ρρεε μακράν
παρά τω προς βορράν της Έρίζης κειμένω Θεμισω-
νίω και ούτος πιθανώτατά έστιν ό "Αξων τοϋ Πλι-
νίου 2 κατά τήν κρίσιν των νεωτέρων. Και ταΰτα
μεν έκ της γεωγραφικής απόψεως εξεταζομένου τοΰ
πράγματος.
Νϋν δ' ανάγκη νά ρίψωμεν εν βλέμμα έπιπόλαιον
και έπι των συμπερασμάτων της νομισματικής έρεύ-
νης, καΟ' οσον άμφότεραι αί άδελφαι έπιστήμαι, ή
τε γεωγραφική και ή νομισματική άμοιβαίως υπο-
βοηθούνται και συμπληροϋνται έν ταΐς έλλείψεσιν
αυτών.
Ό μεν κ. λΥαιΜίη^Ιοη έν τω έν λόγω άρθρω 3
διατείνεται δτι γράφων κατά τό 1855 (έν τω ΜιιΙΙβΙ.
αη/ιβοΐ. Γγ8Π£&Ϊ8 I. ρ. 51) άπεφήνατο δτι ουδόλως
ην γνωστόν μέχρι της έποχής έκείνης νόμισμα της
πόλεως Έρίζης και δτι το ως τοιούτον δημοσιευθέν
υπό τοϋ Ρβΐΐρπη4 μετά τοϋ ονόματος τοϋ ποταμοΰ
« ΚΑΟΟ » απεδείχθη υπό τοϋ I)ιιβΙιαΙαΪΗ 8 ώς άποι-
κιακόν της Κορίνθο^νόμισμα. Ό δέ κ. ΙΤ. Λάμπρος,
είτε βασανίσας είτε μή τήν άπόφανσιν ταύτην τοϋ
\Υα(1(1ίη§Ι;οη και τήν γνώμην τοϋ Πποΐιαίαίδ απο-
δέχεται ώς εγκυρον και άναμφισβήτητον. Ούτω δέ
ό μεν πρώτος ύπολαμβάνει δτι τό ύπ" αύτοΰ έκδε-
δομένον νόμισμάέστι τό πρώτον νομισματικόν μνη-
μεϊον της Έρίζης «ΟβΙΙβ ηιβα'υϊΙΙβ ηΌΠτβ ά'ααΐΓΘ
ίηΙβΓβΙ, ί|ΐιβ οβίυϊ (1'βΐΓβ 1β ρΓβηιίβΓ ΓηηηπιτιβηΙ
ηυπιΪ8Πΐ3ΐίςυβ ά'Εηζαη'Ο δέ δεύτερος λέγει δτι « ό
κ. \\ ααΌΊιψΙοη λοιπόν είναι δ πρώτος, δστις έδημο-
σίευσεν άδιαφιλονείκητόν τι νόμισμα τών Έρίζων. »
Επειδή δέ ή γνώμη αύτη άμφοτέριυν τών νομι-
σματολόγων έφάνη μοι ούνί αληθής και βεβαία,
ουδόλως ώκνησα νά έρευνήσω τά κατ' αυτήν πρός
έξακρίβωσιν τοϋ πράγματος και άνακάλυψιν της
' ΑηιαάοΙΙ ϋίκοον. Η. ρ. 136.
2 ΡογΜ^θγ Οοο^γ. I. II. ρ. 212. «Εΐη ΝβΙ&ηΑΊ}88 (Ιο» ϋΐιαιίί,
ννοηη ηίοΐη ιΙίοββΓ ββ11>8ΐ, ί*1 νναΙίΓϋοΙιοίιιΙϊοΗ αυοίι (ΙβΓ νοη
ΡΙίηίυ* 5,28. 29' βΐ\ν;ίΙιιιΙβ Αχοη, (ΙβΓ ννοΐιΐ ιιϊοΐιΐ νοιχοΐιίβιίοιι
5βίη ιΙϋιΊΐο νοη άβηι αυΓ βΐηβΓ Μϋοζβ 1)βί ΑταιιιΙοΙΙ νοιΊίοηΓ
ιηοιίίΐβιι Άζάνης Ιιοί (Ιογ ΒίβώΙ ΤΙιβπιίχυηίιιιιι ίιι ΡΙίΓν^ίβη.»
3 Κονυβ Ναιηίβιη&Ιϊςηβ ι. I. 1856.
4 Ρβαρίββ βΐ νΗΙββ II. ρ. 123. Ρ1. Ι,Χνί, 27.
3 Κβν. Νυιιιίίΐιι. 1851. ρ. 401.
αληθείας και έκ της γενομένης μοι έρεύνης περιηλ-
θον εις τό άκόλουθον συμπέρασμα.
Ό κ 1)ιιο1ι;ιΙ;ιϊ« μετά πολλής ζωηρότητος και
τόλμης γράφων έν τω ύπομνήματι αύτοΰ περι τοϋ
νομίσματος, διϊσχυρίζεται δτι έν τώύπό τοϋ ΡθΙΙβΠΠ
έκδοθέντι νομίσματι φέρονται τά γράμματα ΟΟΙ_
ΟΟΡ και δτι δ διάσημος νομισματολόγος, μή δυ-
νηθείς νά ανάγνωση ορθώς αύτά, μετέβαλεν εις ΚΑΟΟ
και ΕΡΙ «βΐ βηΐϊιι 1β« Ιβκβηάββ 001_; ΟΟΒ 8β
δοηΐ ΐΓ;ιηϊ>Γοι·πιββ8 ρπ (Ιβιιχ γτιοΙβ, ςπβ ΓαπΙβπγ Ιίΐ
ΚΑΟΟ απ (ΙγοϊΙθΙ ΕΡΙ «απ Γβνιη'8. » Άλλά τίς δύ-
ναται νά πιστεύση δτι δ περιώννμος και σοφός νο-
μισματολόγος, ό πολλάς νομισμάτων χιλιάδας άνα-
γνούς και έκδούς, περιέπεσεν εις τοιούτον και τηλι-
κοϋτον σφάλμα; Βεβαίως μόνος δ Πιιοΐιαίαίδ, 8ς
πέραν τοϋ δέοντος προκατειλημμένος υπέρ της δο-
ξασίας και άνακαλύψεως αύτοΰ, σφοδρώς καθάπτε-
ται τοϋ σοφοϋ και άλόγως διϊσχυρίζεται δτι ούτος
διά της βαρύτητος και αυθεντίας έν τοΤς νομισμα-
τικούς έγένετο παραίτιος νά έζαπατηθώσι πολλοί
λόγιοι έκ της τοιαύτης άναγνώσεως και αναπτύξεως
τοϋ νομίσματος, άναβοών: « Εηβ ΙβΠβ βχρίϊοαίϊοη
βΐ ιιηβ ΓβρΓΟίΙιιοΙίοη αιΐ88Ϊ ίπιραΓίαίΐβ άβηοίχβ ΐϊΐβ-
(Ιηίΐΐβ βίαίβηΐ Ιίίοιι ρΐ'ορι·β8 ά ΙτοτηρϋΤ 1β8 βπκΐΐΐδ,
βϋΓίΟίΐΙ ΙοΓδφΐ'ίΙδ 8?0.11 ί.0ΓϊβαϊβηI (3α ΠΟΓΏ ΓβδρβΟΐβ
βΐ Γβ8ρβοΙα1)1β ά ΙαηΙ (1β Ι,ϊΐΓβδ (3ιι δαναηΐ Ρβΐΐβπη.»
Μή άρκούμενος δέ εις τήν κατάμεμψιν τοϋ Ρβΐ-
Ιβπη, άδίκως έπιτίθεται και κατ' άλλων έπιφανών
νομισματολόγων ήτοι τοϋ ΕοΚΙιβΙ, δς άντι της κε-
φαλής τοϋ Ποσειδώνος άπεδέξατο τήν τοϋ Διός κε-
φαλήν έν τω νοαίσματι και κατά τά λοιπά πλη-
ρέστατα συμφωνεί τω ΡβΙΙβπη, δτι τό νόμισμάέστι
τών Έριζηνών, και κατά τοϋ ΜίοπηβΙ, άποδεξαμέ-
νου τήν τοΰ Ποσειδώνος κεφαλήν άντι της τοϋ Διός
και ύποστηρίζοντος τήν γνώμην τοΰ ΡβΙΙοπη και
Εοΐνΐιβί. Εκτός δέ τούτων δ κ. ϋυοίιαίαϊδ -ρός ύπο-
στήριξιν της εικοτολογίας αύτοΰ καταφεύγει και εις
τήν μυθολογίαν και ιδία τήν θεολατρείαν τών Κο-
ρινθίων, έν ή μάτην δλόκληρον καταναλίσκει σελί-
δα, ίνα γνωστά ήδη άποδείξη δτι ιδιάζων της Κο-
ρίνθου θεός ην ό Ποσειδών άρα τό νόμισμά έστι
Κορινθιακόν. Τοιοΰτον δμως άστοχον έξάγων συμ-
πέρασμα έλησμόνησεν δτι ώς πανταχοϋ και έν τί)
ΙΙΚΙΊ ΕΡΙΖΙΙΝΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ
62
σμάτων δέ μόνον βεβαιοϋται 1 δτι ποταμός φέρων
το δνομα Άζάνης και ούχι Καζάνης έ'ρρεε μακράν
παρά τω προς βορράν της Έρίζης κειμένω Θεμισω-
νίω και ούτος πιθανώτατά έστιν ό "Αξων τοϋ Πλι-
νίου 2 κατά τήν κρίσιν των νεωτέρων. Και ταΰτα
μεν έκ της γεωγραφικής απόψεως εξεταζομένου τοΰ
πράγματος.
Νϋν δ' ανάγκη νά ρίψωμεν εν βλέμμα έπιπόλαιον
και έπι των συμπερασμάτων της νομισματικής έρεύ-
νης, καΟ' οσον άμφότεραι αί άδελφαι έπιστήμαι, ή
τε γεωγραφική και ή νομισματική άμοιβαίως υπο-
βοηθούνται και συμπληροϋνται έν ταΐς έλλείψεσιν
αυτών.
Ό μεν κ. λΥαιΜίη^Ιοη έν τω έν λόγω άρθρω 3
διατείνεται δτι γράφων κατά τό 1855 (έν τω ΜιιΙΙβΙ.
αη/ιβοΐ. Γγ8Π£&Ϊ8 I. ρ. 51) άπεφήνατο δτι ουδόλως
ην γνωστόν μέχρι της έποχής έκείνης νόμισμα της
πόλεως Έρίζης και δτι το ως τοιούτον δημοσιευθέν
υπό τοϋ Ρβΐΐρπη4 μετά τοϋ ονόματος τοϋ ποταμοΰ
« ΚΑΟΟ » απεδείχθη υπό τοϋ I)ιιβΙιαΙαΪΗ 8 ώς άποι-
κιακόν της Κορίνθο^νόμισμα. Ό δέ κ. ΙΤ. Λάμπρος,
είτε βασανίσας είτε μή τήν άπόφανσιν ταύτην τοϋ
\Υα(1(1ίη§Ι;οη και τήν γνώμην τοϋ Πποΐιαίαίδ απο-
δέχεται ώς εγκυρον και άναμφισβήτητον. Ούτω δέ
ό μεν πρώτος ύπολαμβάνει δτι τό ύπ" αύτοΰ έκδε-
δομένον νόμισμάέστι τό πρώτον νομισματικόν μνη-
μεϊον της Έρίζης «ΟβΙΙβ ηιβα'υϊΙΙβ ηΌΠτβ ά'ααΐΓΘ
ίηΙβΓβΙ, ί|ΐιβ οβίυϊ (1'βΐΓβ 1β ρΓβηιίβΓ ΓηηηπιτιβηΙ
ηυπιΪ8Πΐ3ΐίςυβ ά'Εηζαη'Ο δέ δεύτερος λέγει δτι « ό
κ. \\ ααΌΊιψΙοη λοιπόν είναι δ πρώτος, δστις έδημο-
σίευσεν άδιαφιλονείκητόν τι νόμισμα τών Έρίζων. »
Επειδή δέ ή γνώμη αύτη άμφοτέριυν τών νομι-
σματολόγων έφάνη μοι ούνί αληθής και βεβαία,
ουδόλως ώκνησα νά έρευνήσω τά κατ' αυτήν πρός
έξακρίβωσιν τοϋ πράγματος και άνακάλυψιν της
' ΑηιαάοΙΙ ϋίκοον. Η. ρ. 136.
2 ΡογΜ^θγ Οοο^γ. I. II. ρ. 212. «Εΐη ΝβΙ&ηΑΊ}88 (Ιο» ϋΐιαιίί,
ννοηη ηίοΐη ιΙίοββΓ ββ11>8ΐ, ί*1 νναΙίΓϋοΙιοίιιΙϊοΗ αυοίι (ΙβΓ νοη
ΡΙίηίυ* 5,28. 29' βΐ\ν;ίΙιιιΙβ Αχοη, (ΙβΓ ννοΐιΐ ιιϊοΐιΐ νοιχοΐιίβιίοιι
5βίη ιΙϋιΊΐο νοη άβηι αυΓ βΐηβΓ Μϋοζβ 1)βί ΑταιιιΙοΙΙ νοιΊίοηΓ
ιηοιίίΐβιι Άζάνης Ιιοί (Ιογ ΒίβώΙ ΤΙιβπιίχυηίιιιιι ίιι ΡΙίΓν^ίβη.»
3 Κονυβ Ναιηίβιη&Ιϊςηβ ι. I. 1856.
4 Ρβαρίββ βΐ νΗΙββ II. ρ. 123. Ρ1. Ι,Χνί, 27.
3 Κβν. Νυιιιίίΐιι. 1851. ρ. 401.
αληθείας και έκ της γενομένης μοι έρεύνης περιηλ-
θον εις τό άκόλουθον συμπέρασμα.
Ό κ 1)ιιο1ι;ιΙ;ιϊ« μετά πολλής ζωηρότητος και
τόλμης γράφων έν τω ύπομνήματι αύτοΰ περι τοϋ
νομίσματος, διϊσχυρίζεται δτι έν τώύπό τοϋ ΡθΙΙβΠΠ
έκδοθέντι νομίσματι φέρονται τά γράμματα ΟΟΙ_
ΟΟΡ και δτι δ διάσημος νομισματολόγος, μή δυ-
νηθείς νά ανάγνωση ορθώς αύτά, μετέβαλεν εις ΚΑΟΟ
και ΕΡΙ «βΐ βηΐϊιι 1β« Ιβκβηάββ 001_; ΟΟΒ 8β
δοηΐ ΐΓ;ιηϊ>Γοι·πιββ8 ρπ (Ιβιιχ γτιοΙβ, ςπβ ΓαπΙβπγ Ιίΐ
ΚΑΟΟ απ (ΙγοϊΙθΙ ΕΡΙ «απ Γβνιη'8. » Άλλά τίς δύ-
ναται νά πιστεύση δτι δ περιώννμος και σοφός νο-
μισματολόγος, ό πολλάς νομισμάτων χιλιάδας άνα-
γνούς και έκδούς, περιέπεσεν εις τοιούτον και τηλι-
κοϋτον σφάλμα; Βεβαίως μόνος δ Πιιοΐιαίαίδ, 8ς
πέραν τοϋ δέοντος προκατειλημμένος υπέρ της δο-
ξασίας και άνακαλύψεως αύτοΰ, σφοδρώς καθάπτε-
ται τοϋ σοφοϋ και άλόγως διϊσχυρίζεται δτι ούτος
διά της βαρύτητος και αυθεντίας έν τοΤς νομισμα-
τικούς έγένετο παραίτιος νά έζαπατηθώσι πολλοί
λόγιοι έκ της τοιαύτης άναγνώσεως και αναπτύξεως
τοϋ νομίσματος, άναβοών: « Εηβ ΙβΠβ βχρίϊοαίϊοη
βΐ ιιηβ ΓβρΓΟίΙιιοΙίοη αιΐ88Ϊ ίπιραΓίαίΐβ άβηοίχβ ΐϊΐβ-
(Ιηίΐΐβ βίαίβηΐ Ιίίοιι ρΐ'ορι·β8 ά ΙτοτηρϋΤ 1β8 βπκΐΐΐδ,
βϋΓίΟίΐΙ ΙοΓδφΐ'ίΙδ 8?0.11 ί.0ΓϊβαϊβηI (3α ΠΟΓΏ ΓβδρβΟΐβ
βΐ Γβ8ρβοΙα1)1β ά ΙαηΙ (1β Ι,ϊΐΓβδ (3ιι δαναηΐ Ρβΐΐβπη.»
Μή άρκούμενος δέ εις τήν κατάμεμψιν τοϋ Ρβΐ-
Ιβπη, άδίκως έπιτίθεται και κατ' άλλων έπιφανών
νομισματολόγων ήτοι τοϋ ΕοΚΙιβΙ, δς άντι της κε-
φαλής τοϋ Ποσειδώνος άπεδέξατο τήν τοϋ Διός κε-
φαλήν έν τω νοαίσματι και κατά τά λοιπά πλη-
ρέστατα συμφωνεί τω ΡβΙΙβπη, δτι τό νόμισμάέστι
τών Έριζηνών, και κατά τοϋ ΜίοπηβΙ, άποδεξαμέ-
νου τήν τοΰ Ποσειδώνος κεφαλήν άντι της τοϋ Διός
και ύποστηρίζοντος τήν γνώμην τοΰ ΡβΙΙοπη και
Εοΐνΐιβί. Εκτός δέ τούτων δ κ. ϋυοίιαίαϊδ -ρός ύπο-
στήριξιν της εικοτολογίας αύτοΰ καταφεύγει και εις
τήν μυθολογίαν και ιδία τήν θεολατρείαν τών Κο-
ρινθίων, έν ή μάτην δλόκληρον καταναλίσκει σελί-
δα, ίνα γνωστά ήδη άποδείξη δτι ιδιάζων της Κο-
ρίνθου θεός ην ό Ποσειδών άρα τό νόμισμά έστι
Κορινθιακόν. Τοιοΰτον δμως άστοχον έξάγων συμ-
πέρασμα έλησμόνησεν δτι ώς πανταχοϋ και έν τί)