DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Flammans pro recto
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0014
ciolecia Jej urodzin Anna Różycka Bryzek. Lwowski, naj-
szczęśliwszy okres życia Karli - ukończyła właśnie 41 lat —
przerwał brutalnie wybuch drugiej wojny światowej. Od
pierwszych chwil zaangażowana niepodległościowo, pod-
jęła działalność między Komarnem a Lwowem jako żoł-
nierz Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), przemianowanego
w roku 1942 w Armię Krajową. W listopadzie 1942 roku
przebywając w Stanisławowie z ramienia Rady Głównej
Opiekuńczej w związku ze staraniami o wyjaśnienie spra-
wy mordu na profesorach Uniwersytetu Lwowskiego przez
Niemców, została z donosu aresztowana i wywieziona do
Berlina, gdzie zamieniono Jej karę śmierci na pobyt w
obozie w Ravensbruck. Z obozu wyszła na wiosnę roku
1945 przed samym zakończeniem wojny dzięki staraniom
Międzynarodowego Czeiwonego Krzyża i osobistym jego
Przewodniczącego Carla Jacoba Burckhardta.
Po wyzwoleniu wyjechała przez Szwajcarię do Rzymu,
gdzie natychmiast zgłosiła się do 2 Korpusu Polskiego gen.
Władysława Andersa. Dzieje własne czasu wojny opisuje
szczegółowo w niedrukowanych pamiętnikach, spisanych
w latach 1945-1946.
Powrót z Ravensbruck do wolnego świata postawił
Karolinę Lanckorońską przed wyborem podobnie trudnym
jak ten, jaki przyszło podejmować Herkulesowi na rozstaj-
nych drogach: albo wrócić do zniewolonego, pozbawio-
nego samodzielności i poniżonego Kraju, albo pozostać
wolnym człowiekiem, lecz bez namiastki okaleczałej Oj-
czyzny. O dostępie do rodzinnego domu w Rozdole i Ko-
marnie oraz do miejsca pracy naukowej i dydaktycznej w
Uniwersytecie Lwowskim nie było mowy.
W tych warunkach dobrowolne odejście od historii sztu-
ki, wbrew sobie samej, było największą ofiarą Karli. Wy-
brała działalność dla tiwałego dobra nauki i kultury pol-
skiej, ale prowadzoną z zewnątrz, poza Krajem. Działal-
ność tę podjęła najpierw w założonym w roku 1952 wspól-
nie z ks. Prałatem Meysztowiczem Polskim Instytucie Hi-
storycznym (Institutum Historicum Polonicum) w Rzymie,
do dziś najwybitniejszym ośrodku wydawania źródeł hi-
storycznych do dziejów Polski, przechowywanych w ar-
chiwach zagranicznych; następnie zaś od roku 1968 w
Fundacji z Brzezia Lanckorońskich, powołanej do życia po
śmierci starszego brata Antoniego, z ośrodkami mieszkal-
nymi w Rzymie i od roku 1982 w Londynie. Wówczas
stworzone zostały podstawy dla niesienia pomocy nauko-
wej w postaci stypendiów na pobyt za granicą, z reguły
na okres trzech miesięcy, starszym i młodszym uczonym
reprezentującym dyscypliny humanistyczne: historię sztu-
ki, archeologię klasyczną, historię i filozofię. Po roku 1995
dyspozycję funduszem stypendialnym Fundacji, jak i wy-
dawanie źródeł przez Polski Instytut Historyczny przejęła
Polska Akademia Umiejętności.
W roku 1994 uwieńczeniem powojennych trudów dla
nauki i kultury polskiej było zrealizowanie, wobec uzyska-
nia przez Polskę Niepodległości, tzw. planu Nemesis, czyli
przekazania narodowi polskiemu do zamków królewskich
w Klukowie i Warszawie kolekcji ponad stu obrazów wło-
skich i holenderskich z ocalałych zbiorów Karola Lancko-
rońskiego.
II y a dix ans, l’oeuvre scientifiąue de Karla, concer-
nant 1’histoire de Fart, a ete presentee par Anna Różycka
Bryzek, afin d’honorer le quatre-vingt-dixieme anniversai-
re de sa naissance. La seconde guerre mondiale declenchee,
la plus heureuse periode de la vie de Karla, celle vecue a
Lwów, a ete brutalement interrompue. Elle avait alors 41
ans. Des le debut de Foccupation nazie, elle s’est engagee
dans la lutte pour Pindependance en tant que soldat de
1’Union de la lutte armee (ZWZ), appelee des 1942 Armee
de Plnterieur (AK). En novembre 1942, pendant son sejour
a Stanisławów ou, comme membre du Conseil de suiweil-
lance (RGO), elle a essaye d’elucider le probleme de
1’assasinat des professeurs de l’Universite de Lwów com-
mis par les Allemands, elle a ete arretee suitę a une
denonciation et deportee a Berlin. Gest la qu’on a change
sa peine de mort contrę le sejour au camp de concentra-
tion a Ravensbruck. Elle a quitte le camp au printemps
1945, juste avant la fin de la guerre, grace aux demarches
de la Croix-Rouge Internationale et aux sollicitations per-
sonnelles de son president Carl Jacob Burckhardt.
La guerre terminee, elle est allee a Romę ou elle s’est
immediatement presentee au 2e Corps d’Armee Polonais
organise par le generał Władysław Anders. Dans ses
memoires non publies, ecrits en 1945-1946, elle a tracę
Phistoire de sa vie du temps de la guerre.
Le retour de Ravensbruck au monde librę a oblige
Karolina Lanckorońska a faire un choix, un choix aussi
difficile que celui d’Herculea la croisee des chemins: soit
revenir en Pologne, son pays captif, prive d’independance
et humilie, soit rester librę, mais sans patrie. Il n’etait plus
question d’aller a sa maison natale a Rozdół ou a Komar-
no, ni a son lieu de travail scientifique et didactique
a FUniversite de Lwów.
Dans ces conditions le fait de renoncer volontairement
a Phistoire de Part, d’ailleurs contrę son gre, a ete le sacri-
fice suprome de Karla. Elle a choisi une activite dont le
but etait de secourir la science et la culture polonaises,
une activite qu’elle a deployee en dehors du pays. Elle a
tout d’abord cree en 1952, avec le concours de 1’abbe
Meysztowicz, Plnstitut Historique Polonais (Institutum Hi-
storicum Polonicum) a Romę, qui jusqu’a nos jours, est le
plus remarquable centre d’edition des sources, concernant
Phistoire de la Pologne, conservees dans des archives etran-
geres. Ensuite, apres la mort de son frere alne, Antoine,
elle a etabli la Fondation de Brzezie Lanckoroński, ayant
ses propres lieux d’habitation, depuis 1968 a Romę et de-
puis 1982 aussi a Londres. De cette maniere a ete creee la
base qui a permis d’aider des chercheurs jeunes et plus
ages, adeptes des disciplines humanistes: Phistoire de Part,
P archeologie classique, Phistoire et la philosophie, en les
gratifiant des bourses, en principe de trois mois, pour un
sejour a Petranger. A partir de 1995, c’est FAcademie Polo-
naise des Sciences et des Lettres qui est chargee de la
gestion des fonds de bourses de la Fondation et de Fedition
des sources par Plnstitut Historique Polonais.
La Pologne ayant recouvre son independance, tous les
soins mis apres la guerre au profit de la science et de la
culture polonaises ont ete couronnes, en 1994, par la
10
szczęśliwszy okres życia Karli - ukończyła właśnie 41 lat —
przerwał brutalnie wybuch drugiej wojny światowej. Od
pierwszych chwil zaangażowana niepodległościowo, pod-
jęła działalność między Komarnem a Lwowem jako żoł-
nierz Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), przemianowanego
w roku 1942 w Armię Krajową. W listopadzie 1942 roku
przebywając w Stanisławowie z ramienia Rady Głównej
Opiekuńczej w związku ze staraniami o wyjaśnienie spra-
wy mordu na profesorach Uniwersytetu Lwowskiego przez
Niemców, została z donosu aresztowana i wywieziona do
Berlina, gdzie zamieniono Jej karę śmierci na pobyt w
obozie w Ravensbruck. Z obozu wyszła na wiosnę roku
1945 przed samym zakończeniem wojny dzięki staraniom
Międzynarodowego Czeiwonego Krzyża i osobistym jego
Przewodniczącego Carla Jacoba Burckhardta.
Po wyzwoleniu wyjechała przez Szwajcarię do Rzymu,
gdzie natychmiast zgłosiła się do 2 Korpusu Polskiego gen.
Władysława Andersa. Dzieje własne czasu wojny opisuje
szczegółowo w niedrukowanych pamiętnikach, spisanych
w latach 1945-1946.
Powrót z Ravensbruck do wolnego świata postawił
Karolinę Lanckorońską przed wyborem podobnie trudnym
jak ten, jaki przyszło podejmować Herkulesowi na rozstaj-
nych drogach: albo wrócić do zniewolonego, pozbawio-
nego samodzielności i poniżonego Kraju, albo pozostać
wolnym człowiekiem, lecz bez namiastki okaleczałej Oj-
czyzny. O dostępie do rodzinnego domu w Rozdole i Ko-
marnie oraz do miejsca pracy naukowej i dydaktycznej w
Uniwersytecie Lwowskim nie było mowy.
W tych warunkach dobrowolne odejście od historii sztu-
ki, wbrew sobie samej, było największą ofiarą Karli. Wy-
brała działalność dla tiwałego dobra nauki i kultury pol-
skiej, ale prowadzoną z zewnątrz, poza Krajem. Działal-
ność tę podjęła najpierw w założonym w roku 1952 wspól-
nie z ks. Prałatem Meysztowiczem Polskim Instytucie Hi-
storycznym (Institutum Historicum Polonicum) w Rzymie,
do dziś najwybitniejszym ośrodku wydawania źródeł hi-
storycznych do dziejów Polski, przechowywanych w ar-
chiwach zagranicznych; następnie zaś od roku 1968 w
Fundacji z Brzezia Lanckorońskich, powołanej do życia po
śmierci starszego brata Antoniego, z ośrodkami mieszkal-
nymi w Rzymie i od roku 1982 w Londynie. Wówczas
stworzone zostały podstawy dla niesienia pomocy nauko-
wej w postaci stypendiów na pobyt za granicą, z reguły
na okres trzech miesięcy, starszym i młodszym uczonym
reprezentującym dyscypliny humanistyczne: historię sztu-
ki, archeologię klasyczną, historię i filozofię. Po roku 1995
dyspozycję funduszem stypendialnym Fundacji, jak i wy-
dawanie źródeł przez Polski Instytut Historyczny przejęła
Polska Akademia Umiejętności.
W roku 1994 uwieńczeniem powojennych trudów dla
nauki i kultury polskiej było zrealizowanie, wobec uzyska-
nia przez Polskę Niepodległości, tzw. planu Nemesis, czyli
przekazania narodowi polskiemu do zamków królewskich
w Klukowie i Warszawie kolekcji ponad stu obrazów wło-
skich i holenderskich z ocalałych zbiorów Karola Lancko-
rońskiego.
II y a dix ans, l’oeuvre scientifiąue de Karla, concer-
nant 1’histoire de Fart, a ete presentee par Anna Różycka
Bryzek, afin d’honorer le quatre-vingt-dixieme anniversai-
re de sa naissance. La seconde guerre mondiale declenchee,
la plus heureuse periode de la vie de Karla, celle vecue a
Lwów, a ete brutalement interrompue. Elle avait alors 41
ans. Des le debut de Foccupation nazie, elle s’est engagee
dans la lutte pour Pindependance en tant que soldat de
1’Union de la lutte armee (ZWZ), appelee des 1942 Armee
de Plnterieur (AK). En novembre 1942, pendant son sejour
a Stanisławów ou, comme membre du Conseil de suiweil-
lance (RGO), elle a essaye d’elucider le probleme de
1’assasinat des professeurs de l’Universite de Lwów com-
mis par les Allemands, elle a ete arretee suitę a une
denonciation et deportee a Berlin. Gest la qu’on a change
sa peine de mort contrę le sejour au camp de concentra-
tion a Ravensbruck. Elle a quitte le camp au printemps
1945, juste avant la fin de la guerre, grace aux demarches
de la Croix-Rouge Internationale et aux sollicitations per-
sonnelles de son president Carl Jacob Burckhardt.
La guerre terminee, elle est allee a Romę ou elle s’est
immediatement presentee au 2e Corps d’Armee Polonais
organise par le generał Władysław Anders. Dans ses
memoires non publies, ecrits en 1945-1946, elle a tracę
Phistoire de sa vie du temps de la guerre.
Le retour de Ravensbruck au monde librę a oblige
Karolina Lanckorońska a faire un choix, un choix aussi
difficile que celui d’Herculea la croisee des chemins: soit
revenir en Pologne, son pays captif, prive d’independance
et humilie, soit rester librę, mais sans patrie. Il n’etait plus
question d’aller a sa maison natale a Rozdół ou a Komar-
no, ni a son lieu de travail scientifique et didactique
a FUniversite de Lwów.
Dans ces conditions le fait de renoncer volontairement
a Phistoire de Part, d’ailleurs contrę son gre, a ete le sacri-
fice suprome de Karla. Elle a choisi une activite dont le
but etait de secourir la science et la culture polonaises,
une activite qu’elle a deployee en dehors du pays. Elle a
tout d’abord cree en 1952, avec le concours de 1’abbe
Meysztowicz, Plnstitut Historique Polonais (Institutum Hi-
storicum Polonicum) a Romę, qui jusqu’a nos jours, est le
plus remarquable centre d’edition des sources, concernant
Phistoire de la Pologne, conservees dans des archives etran-
geres. Ensuite, apres la mort de son frere alne, Antoine,
elle a etabli la Fondation de Brzezie Lanckoroński, ayant
ses propres lieux d’habitation, depuis 1968 a Romę et de-
puis 1982 aussi a Londres. De cette maniere a ete creee la
base qui a permis d’aider des chercheurs jeunes et plus
ages, adeptes des disciplines humanistes: Phistoire de Part,
P archeologie classique, Phistoire et la philosophie, en les
gratifiant des bourses, en principe de trois mois, pour un
sejour a Petranger. A partir de 1995, c’est FAcademie Polo-
naise des Sciences et des Lettres qui est chargee de la
gestion des fonds de bourses de la Fondation et de Fedition
des sources par Plnstitut Historique Polonais.
La Pologne ayant recouvre son independance, tous les
soins mis apres la guerre au profit de la science et de la
culture polonaises ont ete couronnes, en 1994, par la
10