DOI Artikel:
Śliwa, Joachim: Piotr Bieńkowski (1865 - 1925) w opiekuńczym kręgu Karola Lanckorońskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0085
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Joachim Śliwa
Piotr Bieńkowski (1865-1925)
W OPIEKUŃCZYM KRĘGU KAROLA LaNCKOROŃSKIEGO
W roku 1897 utworzono w Uniwersytecie Jagielloń-
skim pierwszą na ziemiach polskich katedrę archeolo-
gii klasycznej. Powołano na nią Piotra Bieńkowskiego,
który habilitował się w r. 1893 w Krakowie na podsta-
wie pracy pt. Historia kształtów biustu starożytnego1. Był
już wówczas Bieńkowski dojrzałym uczonym, konse-
kwentnie kroczącym obraną przez siebie drogą, którą
zwieńczyły w następnych latach dalsze osiągnięcia na-
ukowe, liczne publikacje i zaszczyty1 2.
Jak się okazuje, nie zwrócono do tej pory baczniej-
szej uwagi na rolę, jaką w realizacji życiowych planów
Bieńkowskiego odegrał Karol Lanckoroński. Jego zda-
nie miało też zapewne istotny, jeśli nie decydujący wpływ
na obsadę tworzonej wówczas katedry, a także na jej
wyposażenie już pod kierownictwem Bieńkowskiego.
Nie zachowały się, niestety, bezpośrednie dowody
owych więzi (choćby w formie korespondencji obu za-
interesowanych)3, lecz wyraźnie świadczy o nich trady-
cja przechowana nawet w najdalszych kręgach rodziny
Bieńkowskich.
0 Piotrze Bieńkowskim tak pisze Ryszard Zieliński':
„W Romanówce urodził się Piotr Bieńkowski, ten brat
mojego rodzonego dziadka, który władał dziewięcioma
językami, a dzięki mecenatowi Karola Lanckorońskiego
przeobraził się w jednoosobową krakowską instytucję
uniwersytecką, zostając ojcem polskiej archeologii śrócl-
1 Studium to opublikowane zostało w Rozprawach Wydziału Fi-
lologicznego Akademii Umiejętności, 24, Kraków 1895, s. 127-188,
tabl. 2.
2 W dniach 21-23 X 1997 dla uczczenia stulecia katedry odbyło
się w Krakowie międzynarodowe sympozjum naukowe, którego
materiały wkrótce ukażą się drukiem. Por. J. Śliwa, Piotr Bieńkow-
ski (1865-1925'). Badacz- nauczyciel akademicki- organizator na-
uki [w:] Archeologia śródziemnomorska w Uniwersytecie Jagiellońskim
1897-1997 (w druku). Tam również pełna bibliografia prac Piotra
Bieńkowskiego, zestawiona przez Krystynę Slachowską.
' Nie bez znaczenia jest w tym przypadku fakt, iż pojedyncze
bomby, które w czasie II wojny światowej spadły na Wiedeń i Kra-
ziemnomorskiej. Dlaczego dziadek Piotr trafił ze swymi
narodzinami do Romanówki? Ona przecież wcale nie
należała do Łada-Bieńkowskich, którzy dawno już prze-
puścili swoją własną naddniestrzańską wioszczynę i w
ogóle nic nie mieli. Liczne rodzeństwo z pokolenia mego
dziadka przychodziło na świat także na Podolu, ale w
okolicy dalszej od Dniestru, między Brodami a Czortko-
wem. Czyli tam, gdzie szerokim kręgiem rozsiadły się
dobra Lanckorońskich, gdzie wznosiły się ich stare, zruj-
nowane zamki, gdzie kwitły zasobne, nowoczesne, ne-
ogotyckie pałacyki z łazienkami o miedzianych wan-
nach, gdzie cieszyły oczy starannie gromadzone kolek-
cje sztuki w Ułaszkowcach, Jagielnicy, Mszańcu. Tam
rodzili się bracia i siostry mojego dziadka. Nie u siebie,
tylko u Lanckorońskich. Bo mecenat Karola Lanckoroń-
skiego nad naukowymi pasjami Piotra Bieńkowskiego
nie wziął się z powietrza, lecz z prostego faktu, że oj-
ciec tej całej czeredy Bieńkowskich - więc mój pradzia-
dek - zaczął od siania hreczki na swoim, a skończył
jako administrator czy też plenipotent Lanckorońskich.
Tak się przekwalifikował, bowiem puściła go z torbami
nieco lekkomyślna żona, Blanka z Zaleskich [...]. Mniej-
sza z tym, dość że skończyło się na odejściu Bieńkow-
skich znacl Dniestru z torbami i na administrowaniu u
Lanckorońskich. Widać doskonałym, skoro młodzi Bień-
kowscy - inni krótko, ale Piotr bardzo wydajnie - ko-
ków, uszkodziły zarówno rezydencję Karola Lanckorońskiego przy
Jacąuingasse 18, jak też zniszczyły krakowskie mieszkanie rodziny
Piotra Bieńkowskiego przy ul. Studenckiej 5, w którym spłonęły książ-
ki, archiwalna dokumentacja oraz pamiątki rodzinne (informacja z lat
sześćdziesiątych przekazana przez dr Agnieszkę Dobrowolską (1905—
1974), córkę prof. Bieńkowskiego.
1 Ryszard Zieliński (1926-1994), krakowski literat i publicysta,
autor wielu prac z historii wojskowości i batalistyki oraz powieści,
m.in. Wejście w mrok (1971), Skrzydeł z wosku (1979). Por. L. Bar-
telski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon, Warszawa
1995, s. 486.
81
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Joachim Śliwa
Piotr Bieńkowski (1865-1925)
W OPIEKUŃCZYM KRĘGU KAROLA LaNCKOROŃSKIEGO
W roku 1897 utworzono w Uniwersytecie Jagielloń-
skim pierwszą na ziemiach polskich katedrę archeolo-
gii klasycznej. Powołano na nią Piotra Bieńkowskiego,
który habilitował się w r. 1893 w Krakowie na podsta-
wie pracy pt. Historia kształtów biustu starożytnego1. Był
już wówczas Bieńkowski dojrzałym uczonym, konse-
kwentnie kroczącym obraną przez siebie drogą, którą
zwieńczyły w następnych latach dalsze osiągnięcia na-
ukowe, liczne publikacje i zaszczyty1 2.
Jak się okazuje, nie zwrócono do tej pory baczniej-
szej uwagi na rolę, jaką w realizacji życiowych planów
Bieńkowskiego odegrał Karol Lanckoroński. Jego zda-
nie miało też zapewne istotny, jeśli nie decydujący wpływ
na obsadę tworzonej wówczas katedry, a także na jej
wyposażenie już pod kierownictwem Bieńkowskiego.
Nie zachowały się, niestety, bezpośrednie dowody
owych więzi (choćby w formie korespondencji obu za-
interesowanych)3, lecz wyraźnie świadczy o nich trady-
cja przechowana nawet w najdalszych kręgach rodziny
Bieńkowskich.
0 Piotrze Bieńkowskim tak pisze Ryszard Zieliński':
„W Romanówce urodził się Piotr Bieńkowski, ten brat
mojego rodzonego dziadka, który władał dziewięcioma
językami, a dzięki mecenatowi Karola Lanckorońskiego
przeobraził się w jednoosobową krakowską instytucję
uniwersytecką, zostając ojcem polskiej archeologii śrócl-
1 Studium to opublikowane zostało w Rozprawach Wydziału Fi-
lologicznego Akademii Umiejętności, 24, Kraków 1895, s. 127-188,
tabl. 2.
2 W dniach 21-23 X 1997 dla uczczenia stulecia katedry odbyło
się w Krakowie międzynarodowe sympozjum naukowe, którego
materiały wkrótce ukażą się drukiem. Por. J. Śliwa, Piotr Bieńkow-
ski (1865-1925'). Badacz- nauczyciel akademicki- organizator na-
uki [w:] Archeologia śródziemnomorska w Uniwersytecie Jagiellońskim
1897-1997 (w druku). Tam również pełna bibliografia prac Piotra
Bieńkowskiego, zestawiona przez Krystynę Slachowską.
' Nie bez znaczenia jest w tym przypadku fakt, iż pojedyncze
bomby, które w czasie II wojny światowej spadły na Wiedeń i Kra-
ziemnomorskiej. Dlaczego dziadek Piotr trafił ze swymi
narodzinami do Romanówki? Ona przecież wcale nie
należała do Łada-Bieńkowskich, którzy dawno już prze-
puścili swoją własną naddniestrzańską wioszczynę i w
ogóle nic nie mieli. Liczne rodzeństwo z pokolenia mego
dziadka przychodziło na świat także na Podolu, ale w
okolicy dalszej od Dniestru, między Brodami a Czortko-
wem. Czyli tam, gdzie szerokim kręgiem rozsiadły się
dobra Lanckorońskich, gdzie wznosiły się ich stare, zruj-
nowane zamki, gdzie kwitły zasobne, nowoczesne, ne-
ogotyckie pałacyki z łazienkami o miedzianych wan-
nach, gdzie cieszyły oczy starannie gromadzone kolek-
cje sztuki w Ułaszkowcach, Jagielnicy, Mszańcu. Tam
rodzili się bracia i siostry mojego dziadka. Nie u siebie,
tylko u Lanckorońskich. Bo mecenat Karola Lanckoroń-
skiego nad naukowymi pasjami Piotra Bieńkowskiego
nie wziął się z powietrza, lecz z prostego faktu, że oj-
ciec tej całej czeredy Bieńkowskich - więc mój pradzia-
dek - zaczął od siania hreczki na swoim, a skończył
jako administrator czy też plenipotent Lanckorońskich.
Tak się przekwalifikował, bowiem puściła go z torbami
nieco lekkomyślna żona, Blanka z Zaleskich [...]. Mniej-
sza z tym, dość że skończyło się na odejściu Bieńkow-
skich znacl Dniestru z torbami i na administrowaniu u
Lanckorońskich. Widać doskonałym, skoro młodzi Bień-
kowscy - inni krótko, ale Piotr bardzo wydajnie - ko-
ków, uszkodziły zarówno rezydencję Karola Lanckorońskiego przy
Jacąuingasse 18, jak też zniszczyły krakowskie mieszkanie rodziny
Piotra Bieńkowskiego przy ul. Studenckiej 5, w którym spłonęły książ-
ki, archiwalna dokumentacja oraz pamiątki rodzinne (informacja z lat
sześćdziesiątych przekazana przez dr Agnieszkę Dobrowolską (1905—
1974), córkę prof. Bieńkowskiego.
1 Ryszard Zieliński (1926-1994), krakowski literat i publicysta,
autor wielu prac z historii wojskowości i batalistyki oraz powieści,
m.in. Wejście w mrok (1971), Skrzydeł z wosku (1979). Por. L. Bar-
telski, Polscy pisarze współcześni 1939-1991. Leksykon, Warszawa
1995, s. 486.
81