DOI Artikel:
Piwocka, Magdalena: Polski strój Medyceusza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0235
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Magdalena Piwocka
Polski strój Medyceusza
Podczas wystawy „Sztuka dworu Wazów w Polsce”, latem
roku 1976, na Wawelu pojawił się konny portret chłopca w
paradnym stroju polskim, pozyskany ze zbiorów zamku Kono-
piste w Czechach. Późno uregulowane formalności wypoży-
czeniowe sprawiły, iż obraz nie zdążył wejść do katalogu1. W
scenariuszu ekspozycji znalazł się on jako wizerunek małego
Jana Kazimierza Wazy z około r. 1615- Zabiegając o to dzieło
organizatorzy kierowali się wzmianką Stanisława Bystronia,
którego zafascynował rodzimy ubiór oraz poza świadcząca o
wysokim urodzeniu modela2. Cechy te, wraz z wiarygodnym
zespołem akcesoriów, można by istotnie łączyć z osobą mło-
docianego przedstawiciela polskiego domu panującego z po-
czątku w. XVII.
Malowidło odniosło wyjątkowy sukces po drugiej
stronie Bałtyku w trakcie powtórzenia krakowskiej wy-
stawy w Sztokholmie, w tym samym 1976 roku3. Jego
powodzenie wynikało nie tylko z przesłanek artystycz-
nych, ale po części z odczuwalnego braku dziecięcych
portretów rodziny Wazów, dotkliwie uszczuplającego
ikonografię dynastii4. Zapotrzebowanie na wypełnienie tej
luki wykreowało anonimowy obraz z Konopiste na nie-
mal historyczne odkrycie.
Walory malarskie dzieła stanowią jednak największą
jego atrakcję (ryc. 1—3)5- Wielkie płótno, prawie kwa-
1 Sztuka dworu Wazów w Polsce. Wystawa w Zamku Królewskim
na Wawelu, maj - czerwiec 1976, red. A. Fischinger, Kraków 1976.
2 S. By stroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, 2, Warszawa
[1932], il. po s. 128; za nim reprodukuje obraz: W. D recka,
Z twórczości Siemiginowskiego (Rocznik Muzeum Narodowego
w Warszawie, 8, 1964), s. 320, 322, il. 10.
3 Sigismund Vasa och hans sóner, 3 september - 7 nouember
1976 [kat. wyst., Liljevalchs Konsthall], Liclkoping 1976, s. 64, poz.
40, tabl. III; Makor och barn (Historiska Nyheter, 1, [1976]), s. 13,
16; O. Isaksson, Between Poland and Sweden (Poland, 1976, nr
12), s. 36-37.
dratowego formatu, wypełnia sylweta ogromnego bia-
łego konia. Nieporuszony, ciężki wierzchowiec ze spu-
• szczonym łbem i nieprawdopodobnie długą, wypielę-
gnowaną grzywą festonem podwieszoną u siodła, dźwi-
ga na grzbiecie małego chłopca, wyprostowanego, za-
stygłego w pozie tyleż wyniosłej, co zalęknionej. Kon-
trast między potężnym, naturalnych rozmiarów zwie-
rzęciem a nikłą postacią dziecka, którego wzrost sztucz-
nie podwyższa zdobiąca głowę czapla kita - jest osią tej
kompozycji. Obie figury umieszczono w nieokreślonej
scenerii ciemnych, szarozielonych murów - na tle ścia-
ny pałacu (?) i bruku dziedzińca. Grzbiet konia okrywa
turecki czaprak z wiśniowego aksamitu, haftowany zło-
tymi i srebrnymi nićmi oraz turkusami. W odsłoniętej
partii widać szeroką bordiurę z palmetami przeplecio-
nymi zębatymi liśćmi - pozwalającą datować wyrób na
1. ćwierć w. XVII6. Także bogaty rząd, ozdobiony złoci-
stymi okuciami i półszlachetnymi kamieniami, ma wy-
raźne znamiona orientalne. Studium wierzchowca przy-
wodzi na myśl wspaniałe konie Rubensa, choć pozba-
wione jest ich dynamiki7. Mały jeździec wsparty w bok
prawą ręką, a lewą ujmujący cugle, zwraca ku widzowi
kształtną głowę przystrojoną w kołpak z białym i czer-
wonym piórem. Z jasną, lekko zaróżowioną karnacją
d-Ruszczycówna, Portrety Zygmunta III i jego rodziny (Rocz-
nik Muzeum Narodowego w Warszawie, 13, 1, 1969), s. 151-269;
J. T. Petrus, Dziecięce portrety Władysława IV i Anny Marii Wa-
zówny w zbiorach hiszpańskich (Folia Historiae Artium, 11, 1975),
s. 109-138.
5 Olej, płótno, 236 x 225 cm, nie sygnowany, Zamek Kono-
piste, nr inw. 18125.
6 Bliski mu turecki czaprak, darowany w r. 1626 Gustawowi
Adolfowi przez Bethlena Gabora, zachował się w Livrustkammaren
w Sztokholmie, nr inw. 3842 - A. Geijer, Oriental Textiles in
Sweden, Copenhagen 1951, s. 115, poz. 104, il. 44.
7 Corpus Rubenianum Ludwig Burchard, XIX, Portraits, I, oprać.
F. Huemer, Brussels 1977, s. 116—118, 132-138, poz. 10, 20-20 b,
il. 67-70.
231
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Magdalena Piwocka
Polski strój Medyceusza
Podczas wystawy „Sztuka dworu Wazów w Polsce”, latem
roku 1976, na Wawelu pojawił się konny portret chłopca w
paradnym stroju polskim, pozyskany ze zbiorów zamku Kono-
piste w Czechach. Późno uregulowane formalności wypoży-
czeniowe sprawiły, iż obraz nie zdążył wejść do katalogu1. W
scenariuszu ekspozycji znalazł się on jako wizerunek małego
Jana Kazimierza Wazy z około r. 1615- Zabiegając o to dzieło
organizatorzy kierowali się wzmianką Stanisława Bystronia,
którego zafascynował rodzimy ubiór oraz poza świadcząca o
wysokim urodzeniu modela2. Cechy te, wraz z wiarygodnym
zespołem akcesoriów, można by istotnie łączyć z osobą mło-
docianego przedstawiciela polskiego domu panującego z po-
czątku w. XVII.
Malowidło odniosło wyjątkowy sukces po drugiej
stronie Bałtyku w trakcie powtórzenia krakowskiej wy-
stawy w Sztokholmie, w tym samym 1976 roku3. Jego
powodzenie wynikało nie tylko z przesłanek artystycz-
nych, ale po części z odczuwalnego braku dziecięcych
portretów rodziny Wazów, dotkliwie uszczuplającego
ikonografię dynastii4. Zapotrzebowanie na wypełnienie tej
luki wykreowało anonimowy obraz z Konopiste na nie-
mal historyczne odkrycie.
Walory malarskie dzieła stanowią jednak największą
jego atrakcję (ryc. 1—3)5- Wielkie płótno, prawie kwa-
1 Sztuka dworu Wazów w Polsce. Wystawa w Zamku Królewskim
na Wawelu, maj - czerwiec 1976, red. A. Fischinger, Kraków 1976.
2 S. By stroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, 2, Warszawa
[1932], il. po s. 128; za nim reprodukuje obraz: W. D recka,
Z twórczości Siemiginowskiego (Rocznik Muzeum Narodowego
w Warszawie, 8, 1964), s. 320, 322, il. 10.
3 Sigismund Vasa och hans sóner, 3 september - 7 nouember
1976 [kat. wyst., Liljevalchs Konsthall], Liclkoping 1976, s. 64, poz.
40, tabl. III; Makor och barn (Historiska Nyheter, 1, [1976]), s. 13,
16; O. Isaksson, Between Poland and Sweden (Poland, 1976, nr
12), s. 36-37.
dratowego formatu, wypełnia sylweta ogromnego bia-
łego konia. Nieporuszony, ciężki wierzchowiec ze spu-
• szczonym łbem i nieprawdopodobnie długą, wypielę-
gnowaną grzywą festonem podwieszoną u siodła, dźwi-
ga na grzbiecie małego chłopca, wyprostowanego, za-
stygłego w pozie tyleż wyniosłej, co zalęknionej. Kon-
trast między potężnym, naturalnych rozmiarów zwie-
rzęciem a nikłą postacią dziecka, którego wzrost sztucz-
nie podwyższa zdobiąca głowę czapla kita - jest osią tej
kompozycji. Obie figury umieszczono w nieokreślonej
scenerii ciemnych, szarozielonych murów - na tle ścia-
ny pałacu (?) i bruku dziedzińca. Grzbiet konia okrywa
turecki czaprak z wiśniowego aksamitu, haftowany zło-
tymi i srebrnymi nićmi oraz turkusami. W odsłoniętej
partii widać szeroką bordiurę z palmetami przeplecio-
nymi zębatymi liśćmi - pozwalającą datować wyrób na
1. ćwierć w. XVII6. Także bogaty rząd, ozdobiony złoci-
stymi okuciami i półszlachetnymi kamieniami, ma wy-
raźne znamiona orientalne. Studium wierzchowca przy-
wodzi na myśl wspaniałe konie Rubensa, choć pozba-
wione jest ich dynamiki7. Mały jeździec wsparty w bok
prawą ręką, a lewą ujmujący cugle, zwraca ku widzowi
kształtną głowę przystrojoną w kołpak z białym i czer-
wonym piórem. Z jasną, lekko zaróżowioną karnacją
d-Ruszczycówna, Portrety Zygmunta III i jego rodziny (Rocz-
nik Muzeum Narodowego w Warszawie, 13, 1, 1969), s. 151-269;
J. T. Petrus, Dziecięce portrety Władysława IV i Anny Marii Wa-
zówny w zbiorach hiszpańskich (Folia Historiae Artium, 11, 1975),
s. 109-138.
5 Olej, płótno, 236 x 225 cm, nie sygnowany, Zamek Kono-
piste, nr inw. 18125.
6 Bliski mu turecki czaprak, darowany w r. 1626 Gustawowi
Adolfowi przez Bethlena Gabora, zachował się w Livrustkammaren
w Sztokholmie, nr inw. 3842 - A. Geijer, Oriental Textiles in
Sweden, Copenhagen 1951, s. 115, poz. 104, il. 44.
7 Corpus Rubenianum Ludwig Burchard, XIX, Portraits, I, oprać.
F. Huemer, Brussels 1977, s. 116—118, 132-138, poz. 10, 20-20 b,
il. 67-70.
231