DOI Artikel:
Krużel, Krzysztof: Kolekcja graficzna w Fundacji z Brzezia Lankorońskich w Londynie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0107
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Krzysztof Krużel
Kolekcja graficzna
w Fundacji z Brzezia Lanckorońskich w Londynie
Każdy, kto poznał skarby rodziny Lanckorońskich,
mógłby odczuć zawód przeglądając skromny zestaw gra-
fik, jaki pozostał w londyńskiej siedzibie Fundacji. O
ich kolekcji grafik i rysunków przetrwało wprawdzie
niewiele szczegółów w literaturze, jednak wystarczają-
co zachęcających, aby podczas takiej konfrontacji po-
głębić rozczarowanie oglądającego.
Zachował się przede wszystkim przekaz o „wielkim
zbiorze rycin” w Rozdole nad Dniestrem, zdewastowa-
nym w czasie II wojny światowej1. Wiemy ponadto, że
w pałacu wiedeńskim hr. Karola Lanckorońskiego znaj-
dowała się „eine reiche Sammlung von Zeichnungen,
Aąuarellen uncl graphischen Arbeiten”1 2 oraz wytwornie
oprawiony księgozbiór z XVI i XVII wieku, skrywający
bez wątpienia niejeden cenny drzeworyt lub sztych re-
nesansowy i barokowy3.
Z różnych opisów kolekcji Lanckorońskich możemy
wnioskować, iż w ich rezydencjach nikt nigdy nie two-
rzył, wzorem wielu zagorzałych kolekcjonerów rysun-
ków i grafik, oddzielnych gabinetów rycin; najwybit-
niejsze dzieła rysunkowe cenione były z takim samym
pietyzmem, jak cenne dzieła malarskie i szlachetne wy-
roby rzemiosła artystycznego, a podrzędne prace gra-
ficzne z należnym im dystansem. Formalnie, za czasów
Karola Lanckorońskiego, cała kolekcja dzieł sztuki roz-
dzielona była na dwie części. W Rozdole, gdzie spędza-
no letnie miesiące, znajdowały się głównie prace arty-
stów polskich, a w pałacu wiedeńskim odziedziczone
1 E. Chwalewik, Zbiory polskie, Warszawa-Kraków 1927
(wyd. II), s. 159; Dewastacja dworu w Rozdole przez chłopstwo w
r. 1914 nie wyrządziła większych strat w zbiorze graficznym. O
zniszczeniu zbioru w czasie II wojny światowej wspomina M. Mro-
zi ń s k a, Grafika szkół obcych w zbiorach polskich, Warszawa 1978,
s. 18; K. Estreicher pominął Rozdół w swoim wykazie polskich
strat wojennych, por. Cultural Losses of Polancl. Index of Polish Cul-
tural Losses during the German Occupation 1939-1944, London 1944.
2 M. D v o r a k, Vorvort [w:] Ausgewahlte Kunstwerkc der Samm-
lung Lanckoroński. Seiner Exzellenz Dr. Karl Grafen Lanckoroński
i gromadzone przez niego z pasją dzieła sztuki zacho-
dnioeuropejskiej i orientalnej. Podobnie rysunki i grafi-
ki znajdowały się w dwóch miejscach, tworząc kolekcję
tylko formalnie i teoretycznie, a nie planowo i meto-
dycznie.
Zawartość rozdolskiego zbioru rycin pozostaje, jak
dotąd, tajemnicą, nieporównanie lepiej znana jest pod
tym względem kolekcja wiedeńska, szczególnie dzięki
artykułowi Stefana Krzywoszewskiego4, skwapliwie stre-
szczonemu przez Edwarda Chwalewika w poszerzonym
wydaniu jego niezastąpionej publikacji5.
Stąd dowiadujemy się o karykaturze wśród rysun-
ków: „którą rzucił na karton nie kto inny, jak sam Leo-
nardo da Vinci”. Była to prawdopodobnie najmocniej-
sza pozycja tego zbioru. Ponadto znajdowały się tutaj
rysunki artystów współczesnych Lanckorońskiemu: Fran-
za von Lenbacha, Edwarda von Steinie, Leona Lhermitte,
Iwana Ajwazowskiego, Augusta Pettenkofena, Giovannie-
go Segantiniego i Arnolda Bócklina oraz litografie Hansa
Thomy i akwaforty Maxa Klingera. Długi korytarz w pała-
cu ozdobiony był akwarelami Rudolfa von Alta, z przed-
stawieniami apartamentów Lanckorońskiego, oraz pra-
cami m.in.: Hansa (?) Thielego, Hugona lub Eduarda
Charlemonta, Karla Goebela i Luigiego Bazzaniego6.
Krzywoszewskiego, korespondenta „Kraju”, zachwy-
cił najbardziej rysunek Artura Grottgera, mający pierwot-
nie stanowić kartę tytułową sławnej serii artysty pt. Woj-
na, któremu poświęcił nawet drobiazgowy opis . Rysu-
zu seinem siebzigsten Geburtsłage von Freunden und Verehren
gewidmet, Wien 1918, s. 12.
1 St. K r z [ y w o s z e w s k i ], Pałac wiedeński i zbiory Karola
hr. Lanckorońskiego („Życie i Sztuka”, nr 6, dodatek do „Kraju”,
Petersburg, 7 (20) II 1903), s. 3-
Ą Tamże, s. 1-3; oraz Dokończenie (Życie i Sztuka, nr 7, dodatek
do „Kraju”, Petersburg, 14 (27) II 1903), s. 5-8.
s Chwalewik, o. c., s. 452-455.
6 Autor nie zanotował imion artystów, stąd nasze wątpliwości.
Krzlywoszewski], o. c., s. 7.
103
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Krzysztof Krużel
Kolekcja graficzna
w Fundacji z Brzezia Lanckorońskich w Londynie
Każdy, kto poznał skarby rodziny Lanckorońskich,
mógłby odczuć zawód przeglądając skromny zestaw gra-
fik, jaki pozostał w londyńskiej siedzibie Fundacji. O
ich kolekcji grafik i rysunków przetrwało wprawdzie
niewiele szczegółów w literaturze, jednak wystarczają-
co zachęcających, aby podczas takiej konfrontacji po-
głębić rozczarowanie oglądającego.
Zachował się przede wszystkim przekaz o „wielkim
zbiorze rycin” w Rozdole nad Dniestrem, zdewastowa-
nym w czasie II wojny światowej1. Wiemy ponadto, że
w pałacu wiedeńskim hr. Karola Lanckorońskiego znaj-
dowała się „eine reiche Sammlung von Zeichnungen,
Aąuarellen uncl graphischen Arbeiten”1 2 oraz wytwornie
oprawiony księgozbiór z XVI i XVII wieku, skrywający
bez wątpienia niejeden cenny drzeworyt lub sztych re-
nesansowy i barokowy3.
Z różnych opisów kolekcji Lanckorońskich możemy
wnioskować, iż w ich rezydencjach nikt nigdy nie two-
rzył, wzorem wielu zagorzałych kolekcjonerów rysun-
ków i grafik, oddzielnych gabinetów rycin; najwybit-
niejsze dzieła rysunkowe cenione były z takim samym
pietyzmem, jak cenne dzieła malarskie i szlachetne wy-
roby rzemiosła artystycznego, a podrzędne prace gra-
ficzne z należnym im dystansem. Formalnie, za czasów
Karola Lanckorońskiego, cała kolekcja dzieł sztuki roz-
dzielona była na dwie części. W Rozdole, gdzie spędza-
no letnie miesiące, znajdowały się głównie prace arty-
stów polskich, a w pałacu wiedeńskim odziedziczone
1 E. Chwalewik, Zbiory polskie, Warszawa-Kraków 1927
(wyd. II), s. 159; Dewastacja dworu w Rozdole przez chłopstwo w
r. 1914 nie wyrządziła większych strat w zbiorze graficznym. O
zniszczeniu zbioru w czasie II wojny światowej wspomina M. Mro-
zi ń s k a, Grafika szkół obcych w zbiorach polskich, Warszawa 1978,
s. 18; K. Estreicher pominął Rozdół w swoim wykazie polskich
strat wojennych, por. Cultural Losses of Polancl. Index of Polish Cul-
tural Losses during the German Occupation 1939-1944, London 1944.
2 M. D v o r a k, Vorvort [w:] Ausgewahlte Kunstwerkc der Samm-
lung Lanckoroński. Seiner Exzellenz Dr. Karl Grafen Lanckoroński
i gromadzone przez niego z pasją dzieła sztuki zacho-
dnioeuropejskiej i orientalnej. Podobnie rysunki i grafi-
ki znajdowały się w dwóch miejscach, tworząc kolekcję
tylko formalnie i teoretycznie, a nie planowo i meto-
dycznie.
Zawartość rozdolskiego zbioru rycin pozostaje, jak
dotąd, tajemnicą, nieporównanie lepiej znana jest pod
tym względem kolekcja wiedeńska, szczególnie dzięki
artykułowi Stefana Krzywoszewskiego4, skwapliwie stre-
szczonemu przez Edwarda Chwalewika w poszerzonym
wydaniu jego niezastąpionej publikacji5.
Stąd dowiadujemy się o karykaturze wśród rysun-
ków: „którą rzucił na karton nie kto inny, jak sam Leo-
nardo da Vinci”. Była to prawdopodobnie najmocniej-
sza pozycja tego zbioru. Ponadto znajdowały się tutaj
rysunki artystów współczesnych Lanckorońskiemu: Fran-
za von Lenbacha, Edwarda von Steinie, Leona Lhermitte,
Iwana Ajwazowskiego, Augusta Pettenkofena, Giovannie-
go Segantiniego i Arnolda Bócklina oraz litografie Hansa
Thomy i akwaforty Maxa Klingera. Długi korytarz w pała-
cu ozdobiony był akwarelami Rudolfa von Alta, z przed-
stawieniami apartamentów Lanckorońskiego, oraz pra-
cami m.in.: Hansa (?) Thielego, Hugona lub Eduarda
Charlemonta, Karla Goebela i Luigiego Bazzaniego6.
Krzywoszewskiego, korespondenta „Kraju”, zachwy-
cił najbardziej rysunek Artura Grottgera, mający pierwot-
nie stanowić kartę tytułową sławnej serii artysty pt. Woj-
na, któremu poświęcił nawet drobiazgowy opis . Rysu-
zu seinem siebzigsten Geburtsłage von Freunden und Verehren
gewidmet, Wien 1918, s. 12.
1 St. K r z [ y w o s z e w s k i ], Pałac wiedeński i zbiory Karola
hr. Lanckorońskiego („Życie i Sztuka”, nr 6, dodatek do „Kraju”,
Petersburg, 7 (20) II 1903), s. 3-
Ą Tamże, s. 1-3; oraz Dokończenie (Życie i Sztuka, nr 7, dodatek
do „Kraju”, Petersburg, 14 (27) II 1903), s. 5-8.
s Chwalewik, o. c., s. 452-455.
6 Autor nie zanotował imion artystów, stąd nasze wątpliwości.
Krzlywoszewski], o. c., s. 7.
103