DOI Artikel:
Winiewicz, Joanna: O kilku "rozdolskich" portretach pędzla Jacka Malczewskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0259
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Joanna Winiewicz-Wolska
O KILKU „ROZDOLSKICH” PORTRETACH PĘDZLA JACKA MALCZEWSKIEGO
W swoich wspomnieniach Karolina Lanckorońska pi-
sze o czterech portretach związanych z rodziną Lancko-
rońskich, które Jacek Malczewski namalował w Rozdole w
r. 19051. Odnalazły się dwa z nich: portret Karola Lancko-
rońskiego z żoną zakupiła w r. 1978 od prywatnego wła-
ściciela Lwowska Galeria Obrazów2, portret sióstr, Karoli-
ny i Adelajdy Lanckorońskich trafił do zbiorów prywatnych
w Warszawie3. Zaginęły dwa obrazy: portret brata Karoli-
ny i Adelajdy, Antoniego w wieku dwunastu lat oraz podo-
bizna Ludwika Chotynieckiego, bibliotekarza i archiwisty z
Rozdołu - portret, któiy Karolina Lanckorońska uważa za
jeden z bardziej udanych w twórczości Malczewskiego.
Kilka należących do rodziny Lanckorońskich obra-
zów Jacka Malczewskiego, które dziś być może - o ile
nie uległy zniszczeniu - stanowią ozdobę jakiejś pry-
watnej: kolekcji, znamy dzięki pocztówkom4 *. Wydawa-
ne były one przez Karola Lanckorońskiego z okazji udo-
stępnienia zbiorów sztuki zgromadzonych w wiedeń-
skim pałacu przy Jacąuingasse 18. W „górnej bibliote-
ce” pałacu wisiały także obrazy Malczewskiego - wyda-
ny drukiem przewodnik po galerii5 nie ujawnia jednak
ich tytułów.
1 K. Lanckorońska, Rozdół. Ludzie w Rozdole („Tygodnik
Powszechny” 35 z 27 VIII 1995).
2 OL, pł., 60 x 100 cm, sygn. z prawej strony u góry: J. Mal-
czewski 1905, nr inw. Ż-5312. Eksponowany na wystawie „Mitolo-
gia Malczewskiego” sierpień-listopad 1995 - zob. Mitologia Mal-
czewskiego, katalog wystawy, Muzeum Czartoryskich w Krakowie,
oprać. T. Grzybkowska [Warszawa] 1995, fig. s. 134.
3 Publikowany w A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i arty-
sta, Warszawa 1933- s. 165■ Eksponowany na wystawie „Artysta i
jego Mecenas. Nieznane lysunki Jacka Malczewskiego ze zbiorów
Lanckorońskich”, marzec-maj 1995, Międzynarodowe Centrum Kul-
tury, Kraków 1995-
4 Pocztówki z reprodukcjami dzieł malarstwa włoskiego oraz
kilku obrazów Malczewskiego przekazane zostały do zbiorów Za-
mku Królewskiego na Wawelu.
Jedna z pocztówek przedstawia wymieniony portret
Tonią Lanckorońskiego, któiy wspomina jego siostra, Ka-
rolina6 (iyc.l). Chłopiec przedstawiony jest w półpostaci,
zwrócony w lewo, wzrok kieruje w dół. Włosy ma krótko
obcięte, ubrany jest w jasną bluzę z ciemnym marynar-
skim kołnierzem. Prawa ręka, opuszczona, jest niewidocz-
na, w lewej, uniesionej, trzyma beret. W tle rozciąga się
rozległy, nizinny pejzaż, a drogą wśród pól podąża za Anio-
łem Tobiasz, niosąc lybę. Obraz, niewątpliwie olejny na
płótnie, nosi sygnaturę artysty: [Malczewski Listopad 1905.
Stylistycznie nie odbiega od portretów Malczewskiego z
końca XIX i pierwszych lat wieku XX, na których postać
modela wypełnia cały „kadr” obrazu, a w tle pojawiać za-
czyna się płaski, daleko rozciągnięty pejzaż, zaludniany
stopniowo fantastycznymi tworami wyobraźni artysty. To
okres, kiedy Malczewski - cytując trafne spostrzeżenie Ta-
deusza Szydłowskiego - „wchodzi w dziedzinę kreacyj
fantastyczno-symbolicznych”7 Jego kompozycje z tego
czasu, tj. z lat 1900-1905, Adam Heydel - przyjaciel
i jeden z pierwszych biografów artysty - określił termi-
nem „klasycznych”, w odróżnieniu od bogatszych i bar-
dziej zróżnicowanych „barokowych” z łat 1906-19108.
5 [K. Lanckoroński] Palais Lanckoroński. Jacąuingasse 18,
Wien 1903, s. 23. Własnością Karola Lanckorońskiego w Wiedniu
był związany z wyprawą do Pamfilii i Pizydii w r. 1884, namalo-
wany trzy lata później w Krakowie obraz olejny Przejście gór Tau-
rus (ol., pł., 120 x 76 cm, sygn. u dołu z lewej: Jacek Malczewski
1887; eksponowany w r. 1903 w Krakowie - Zbiorowa wystawa
dzieł Jacka Malczewskiego. Katalog, VI, TPSP w Krakowie, Kraków
1903, poz. kat. 29 - oraz w tym samym roku we Lwowie: Katalog
wystawy stu dzieł Jacka Malczewskiego, oprać. J. Bołoz Antonie-
wicz, Lwów 1903, poz. kat. 26; obecnie zaginiony?); być może
wisiał w bibliotece pałacowej?
6 Lanckorońska, Rozdół...
7T. Szydłowski, Jacek Malczewski, 1925, s. 23 (Monografie
Artystyczne, 5).
8 H e y d e 1, o. c., s. 199.
255
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Joanna Winiewicz-Wolska
O KILKU „ROZDOLSKICH” PORTRETACH PĘDZLA JACKA MALCZEWSKIEGO
W swoich wspomnieniach Karolina Lanckorońska pi-
sze o czterech portretach związanych z rodziną Lancko-
rońskich, które Jacek Malczewski namalował w Rozdole w
r. 19051. Odnalazły się dwa z nich: portret Karola Lancko-
rońskiego z żoną zakupiła w r. 1978 od prywatnego wła-
ściciela Lwowska Galeria Obrazów2, portret sióstr, Karoli-
ny i Adelajdy Lanckorońskich trafił do zbiorów prywatnych
w Warszawie3. Zaginęły dwa obrazy: portret brata Karoli-
ny i Adelajdy, Antoniego w wieku dwunastu lat oraz podo-
bizna Ludwika Chotynieckiego, bibliotekarza i archiwisty z
Rozdołu - portret, któiy Karolina Lanckorońska uważa za
jeden z bardziej udanych w twórczości Malczewskiego.
Kilka należących do rodziny Lanckorońskich obra-
zów Jacka Malczewskiego, które dziś być może - o ile
nie uległy zniszczeniu - stanowią ozdobę jakiejś pry-
watnej: kolekcji, znamy dzięki pocztówkom4 *. Wydawa-
ne były one przez Karola Lanckorońskiego z okazji udo-
stępnienia zbiorów sztuki zgromadzonych w wiedeń-
skim pałacu przy Jacąuingasse 18. W „górnej bibliote-
ce” pałacu wisiały także obrazy Malczewskiego - wyda-
ny drukiem przewodnik po galerii5 nie ujawnia jednak
ich tytułów.
1 K. Lanckorońska, Rozdół. Ludzie w Rozdole („Tygodnik
Powszechny” 35 z 27 VIII 1995).
2 OL, pł., 60 x 100 cm, sygn. z prawej strony u góry: J. Mal-
czewski 1905, nr inw. Ż-5312. Eksponowany na wystawie „Mitolo-
gia Malczewskiego” sierpień-listopad 1995 - zob. Mitologia Mal-
czewskiego, katalog wystawy, Muzeum Czartoryskich w Krakowie,
oprać. T. Grzybkowska [Warszawa] 1995, fig. s. 134.
3 Publikowany w A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i arty-
sta, Warszawa 1933- s. 165■ Eksponowany na wystawie „Artysta i
jego Mecenas. Nieznane lysunki Jacka Malczewskiego ze zbiorów
Lanckorońskich”, marzec-maj 1995, Międzynarodowe Centrum Kul-
tury, Kraków 1995-
4 Pocztówki z reprodukcjami dzieł malarstwa włoskiego oraz
kilku obrazów Malczewskiego przekazane zostały do zbiorów Za-
mku Królewskiego na Wawelu.
Jedna z pocztówek przedstawia wymieniony portret
Tonią Lanckorońskiego, któiy wspomina jego siostra, Ka-
rolina6 (iyc.l). Chłopiec przedstawiony jest w półpostaci,
zwrócony w lewo, wzrok kieruje w dół. Włosy ma krótko
obcięte, ubrany jest w jasną bluzę z ciemnym marynar-
skim kołnierzem. Prawa ręka, opuszczona, jest niewidocz-
na, w lewej, uniesionej, trzyma beret. W tle rozciąga się
rozległy, nizinny pejzaż, a drogą wśród pól podąża za Anio-
łem Tobiasz, niosąc lybę. Obraz, niewątpliwie olejny na
płótnie, nosi sygnaturę artysty: [Malczewski Listopad 1905.
Stylistycznie nie odbiega od portretów Malczewskiego z
końca XIX i pierwszych lat wieku XX, na których postać
modela wypełnia cały „kadr” obrazu, a w tle pojawiać za-
czyna się płaski, daleko rozciągnięty pejzaż, zaludniany
stopniowo fantastycznymi tworami wyobraźni artysty. To
okres, kiedy Malczewski - cytując trafne spostrzeżenie Ta-
deusza Szydłowskiego - „wchodzi w dziedzinę kreacyj
fantastyczno-symbolicznych”7 Jego kompozycje z tego
czasu, tj. z lat 1900-1905, Adam Heydel - przyjaciel
i jeden z pierwszych biografów artysty - określił termi-
nem „klasycznych”, w odróżnieniu od bogatszych i bar-
dziej zróżnicowanych „barokowych” z łat 1906-19108.
5 [K. Lanckoroński] Palais Lanckoroński. Jacąuingasse 18,
Wien 1903, s. 23. Własnością Karola Lanckorońskiego w Wiedniu
był związany z wyprawą do Pamfilii i Pizydii w r. 1884, namalo-
wany trzy lata później w Krakowie obraz olejny Przejście gór Tau-
rus (ol., pł., 120 x 76 cm, sygn. u dołu z lewej: Jacek Malczewski
1887; eksponowany w r. 1903 w Krakowie - Zbiorowa wystawa
dzieł Jacka Malczewskiego. Katalog, VI, TPSP w Krakowie, Kraków
1903, poz. kat. 29 - oraz w tym samym roku we Lwowie: Katalog
wystawy stu dzieł Jacka Malczewskiego, oprać. J. Bołoz Antonie-
wicz, Lwów 1903, poz. kat. 26; obecnie zaginiony?); być może
wisiał w bibliotece pałacowej?
6 Lanckorońska, Rozdół...
7T. Szydłowski, Jacek Malczewski, 1925, s. 23 (Monografie
Artystyczne, 5).
8 H e y d e 1, o. c., s. 199.
255