DOI Artikel:
Petrus, Jerzy T.: Kościoł parafialny w Komarnie - materialy do monografii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0053
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Jerzy T. Petrus
Kościół parafialny w Komarnif — materiały do monografii
Do najciekawszych realizacji architektonicznych po-
wstałych na Ziemi Lwowskiej w XVII stuleciu należy
niewątpliwie kościół parafialny p.w. Narodzenia Naj-
świętszej Marii Panny w Komarnie (ryc. 1), położonym
na lewym brzegu rzeki Wereszycy, nieco ponad trzy-
dzieści kilometrów na południowy zachód od Lwowa,
na skrzyżowaniu dróg prowadzących ze stolicy woje-
wództwa i z niezbyt odległego również Przemyśla ku
przełęczom karpackim. Nazwa miasteczka kojarzy się
ze zwycięską bitwą stoczoną w tej okolicy 10 paździer-
nika 1672 r. przez wojska polskie z czambułami tatar-
skimi, rozgromionymi po dwunastodniowym pościgu
prowadzonym przez hetmana wielkiego koronnego Jana
Sobieskiego. O ile wspomniane wydarzenie, zyskaw-
szy staranną dokumentację i kompetentne opracowa-
nia, weszło na stałe do polskiej historiografii1, o tyle ani
samej miejscowości, ani znajdującym się tam budow-
lom sakralnym obu obrządków katolickich nie poświę-
cono większej uwagi.
Dzieje Komarna zostały omówione pod koniec ubie-
głego stulecia jedynie w Słowniku geograficznym1 2. To
cenne, chociaż o niewielkiej objętości opracowanie
wykorzystywali kolejni autorzy przy różnych okazjach
wspominający o miasteczku i jego świątyniach3.
1 Zob. m.in.: Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, t. I, cz.
2, wyd. F. Kulczycki, Kraków 1880, s. 1086-1088, 1093-1094; L.
Tatomir, Ślady króla Jana III w kraju naszym, Lwów 1883, s. 52-
53; K. Górski, Wojna Rzeczypospolitej Polskiej z Turcją w latach
1672 i 1673 (Biblioteka Warszawska, 50, 1890, 1), s. 368-371; T.
Korzon, Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629-1674, III, Kraków
1898, s. 246-249; FI. Zieliński, Wyprawa na czambuły (Prze-
gląd Fiistoryczno-Wojskowy, 2, 1930), s. 1—44; J. Horwat, Pościg
hetmana Jana Sobieskiego za Nuradyn-sołtanem w październiku
1672 r. (Materiały i Studia Muzealne, 4, Przemyśl 1981), s.238-
242; Z. Wójcik, Jan Sobieski 1629-1696, Warszawa 1982, s. 186.
2 Słownik, geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów sło-
wiańskich, 1. IV, Warszawa 1883, s. 301-305.
1 M.in. M. Baliński, T. Lipiński, Starożytna Polska, t. II,
Warszawa 1885, s. 722-723; Łaskami słynący obraz Matki Boskiej
Początki miejscowości wiążą się z zakrojoną na sze-
roką skalę działalnością polityczną oraz gospodarczą
prowadzoną na ziemiach oderwanych od Węgier i przy-
łączonych do Królestwa Polskiego przez królową Jadwi-
gę. Napływowe rycerstwo polskie w krótkim czasie stwo-
rzyło tam, dzięki monarszej hojności, wielkie latyfun-
clia. Czynione z rozmachem nadania królewskie stano-
wiły rodzaj rekompensaty za ponoszony przez tę war-
stwę społeczną trud obrony granic państwa. Wieś,
wzmiankowana w r. 14544, znajdowała się na terenie
rozległych dóbr ofiarowanych już przez Władysława
Jagiełłę Mikołajowi Parawie z Lubina, królewskiemu
domownikowi, obdarzonemu starostwem halickim, jed-
nemu z pierwszych rycerzy osiadłych na nowo pozy-
skanych ziemiach. Po jego śmierci na Krasnym Polu w
r. 1450 majątek odziedziczył Stanisław Chodecki z Chod-
cza (zm. 1474), herbu Powała, późniejszy wojewoda
ruski5. Na mocy spadku Komarno przeszło w r. 1534,
po bezpotomnej śmierci syna Stanisława, Ottona, na
własność Burnety Chodeckiej, żony Pawła Koli z Dale-
jowa, herbu Junosza, wojewody podolskiego6. Kolejny-
mi dziedzicami były ich dzieci - syn Jan (zm. 1543),
kasztelan halicki i hetman polny koronny, a następnie
córka Anna, zamężna za Janem Mieleckim (1501-1561),
Różańcowej w Nowolesiu (Wrocławskie Wiadomości Kościelne,
1961, nr 7), s. 212-213- - T. Ku ki z, Obraz MB komarzańskiej w
Nowolesiu koło Strzelina (Wrocławskie Wiadomości Kościelne, 1997,
nr 1), s. 81-84.
4 K. J. FI ł a d y ł o w i c z, Zmiany krajobrazu w Ziemi Lwowskiej
od połowy XV do początku XX wieku [w:] Studia z historii społecz-
nej i gospodarczej poświęcone prof. dr. Franciszkowi Bujakowi,
Lwów 1931, s. 119-
4 W. Pociecha, Chodecki Otto [w:] Polski słownik, biograficz-
ny [dalej: PSB], t. III, 1937, s. 350-351; Tenże, Chodecki Stani-
sław, PSB, t. III, 1937, s. 351-352.
6 Pociecha, o. c., 351; F. Ki ryk, Kola Jan, PSB, t. XIII,
1967-1968, s. 285-286; Tenże, Kola Paweł, PSB, t. XIII, 1967-
1968, s. 286-287.
49
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Jerzy T. Petrus
Kościół parafialny w Komarnif — materiały do monografii
Do najciekawszych realizacji architektonicznych po-
wstałych na Ziemi Lwowskiej w XVII stuleciu należy
niewątpliwie kościół parafialny p.w. Narodzenia Naj-
świętszej Marii Panny w Komarnie (ryc. 1), położonym
na lewym brzegu rzeki Wereszycy, nieco ponad trzy-
dzieści kilometrów na południowy zachód od Lwowa,
na skrzyżowaniu dróg prowadzących ze stolicy woje-
wództwa i z niezbyt odległego również Przemyśla ku
przełęczom karpackim. Nazwa miasteczka kojarzy się
ze zwycięską bitwą stoczoną w tej okolicy 10 paździer-
nika 1672 r. przez wojska polskie z czambułami tatar-
skimi, rozgromionymi po dwunastodniowym pościgu
prowadzonym przez hetmana wielkiego koronnego Jana
Sobieskiego. O ile wspomniane wydarzenie, zyskaw-
szy staranną dokumentację i kompetentne opracowa-
nia, weszło na stałe do polskiej historiografii1, o tyle ani
samej miejscowości, ani znajdującym się tam budow-
lom sakralnym obu obrządków katolickich nie poświę-
cono większej uwagi.
Dzieje Komarna zostały omówione pod koniec ubie-
głego stulecia jedynie w Słowniku geograficznym1 2. To
cenne, chociaż o niewielkiej objętości opracowanie
wykorzystywali kolejni autorzy przy różnych okazjach
wspominający o miasteczku i jego świątyniach3.
1 Zob. m.in.: Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego, t. I, cz.
2, wyd. F. Kulczycki, Kraków 1880, s. 1086-1088, 1093-1094; L.
Tatomir, Ślady króla Jana III w kraju naszym, Lwów 1883, s. 52-
53; K. Górski, Wojna Rzeczypospolitej Polskiej z Turcją w latach
1672 i 1673 (Biblioteka Warszawska, 50, 1890, 1), s. 368-371; T.
Korzon, Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629-1674, III, Kraków
1898, s. 246-249; FI. Zieliński, Wyprawa na czambuły (Prze-
gląd Fiistoryczno-Wojskowy, 2, 1930), s. 1—44; J. Horwat, Pościg
hetmana Jana Sobieskiego za Nuradyn-sołtanem w październiku
1672 r. (Materiały i Studia Muzealne, 4, Przemyśl 1981), s.238-
242; Z. Wójcik, Jan Sobieski 1629-1696, Warszawa 1982, s. 186.
2 Słownik, geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów sło-
wiańskich, 1. IV, Warszawa 1883, s. 301-305.
1 M.in. M. Baliński, T. Lipiński, Starożytna Polska, t. II,
Warszawa 1885, s. 722-723; Łaskami słynący obraz Matki Boskiej
Początki miejscowości wiążą się z zakrojoną na sze-
roką skalę działalnością polityczną oraz gospodarczą
prowadzoną na ziemiach oderwanych od Węgier i przy-
łączonych do Królestwa Polskiego przez królową Jadwi-
gę. Napływowe rycerstwo polskie w krótkim czasie stwo-
rzyło tam, dzięki monarszej hojności, wielkie latyfun-
clia. Czynione z rozmachem nadania królewskie stano-
wiły rodzaj rekompensaty za ponoszony przez tę war-
stwę społeczną trud obrony granic państwa. Wieś,
wzmiankowana w r. 14544, znajdowała się na terenie
rozległych dóbr ofiarowanych już przez Władysława
Jagiełłę Mikołajowi Parawie z Lubina, królewskiemu
domownikowi, obdarzonemu starostwem halickim, jed-
nemu z pierwszych rycerzy osiadłych na nowo pozy-
skanych ziemiach. Po jego śmierci na Krasnym Polu w
r. 1450 majątek odziedziczył Stanisław Chodecki z Chod-
cza (zm. 1474), herbu Powała, późniejszy wojewoda
ruski5. Na mocy spadku Komarno przeszło w r. 1534,
po bezpotomnej śmierci syna Stanisława, Ottona, na
własność Burnety Chodeckiej, żony Pawła Koli z Dale-
jowa, herbu Junosza, wojewody podolskiego6. Kolejny-
mi dziedzicami były ich dzieci - syn Jan (zm. 1543),
kasztelan halicki i hetman polny koronny, a następnie
córka Anna, zamężna za Janem Mieleckim (1501-1561),
Różańcowej w Nowolesiu (Wrocławskie Wiadomości Kościelne,
1961, nr 7), s. 212-213- - T. Ku ki z, Obraz MB komarzańskiej w
Nowolesiu koło Strzelina (Wrocławskie Wiadomości Kościelne, 1997,
nr 1), s. 81-84.
4 K. J. FI ł a d y ł o w i c z, Zmiany krajobrazu w Ziemi Lwowskiej
od połowy XV do początku XX wieku [w:] Studia z historii społecz-
nej i gospodarczej poświęcone prof. dr. Franciszkowi Bujakowi,
Lwów 1931, s. 119-
4 W. Pociecha, Chodecki Otto [w:] Polski słownik, biograficz-
ny [dalej: PSB], t. III, 1937, s. 350-351; Tenże, Chodecki Stani-
sław, PSB, t. III, 1937, s. 351-352.
6 Pociecha, o. c., 351; F. Ki ryk, Kola Jan, PSB, t. XIII,
1967-1968, s. 285-286; Tenże, Kola Paweł, PSB, t. XIII, 1967-
1968, s. 286-287.
49