DOI Artikel:
Krasny, Piotr: Pałac w Rozdole: Rezydencja "niezwykłego wielkiego pana"$nElektronische Ressource
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0026
9. Rozdół, pałac, wieża z podjazdem od wschodu.
Stan w r. 1995 (fot. S. Michta)
Koncepcja malowniczego neorenesansowego cha-
teau została bardzo szybko zaadaptowana w siedzibach
węgierskiej arystokracji. W latach 1870-1871 Gottfriecl
Semper sporządził w tym duchu projekty rozbudowy
pałacu hrabiny Zichy w Nagyhórcsók, które nie docze-
kały się jednak realizacji21. Pieiwszą budowlą w Króle-
stwie Węgierskim przybraną w taki kostium stylowy był
prawdopodobnie zamek rodu Kendeffych w Kernyesd
(Carnesti) w Siedmiogrodzie, którego budowę rozpo-
częto w r. 1871. W r. 1874 „Budapester Bau-Zeitung”
opublikował rysunki z Habitations modemes, wywołu-
jąc wielką modę na siedziby w formie chdteaux de la
Loire, która po kilku latach rozpowszechniła się też w
innych krajach monarchii habsburskiej22. Można zatem
przypuszczać, że tendecje pojawiające się w węgierskiej
21 J. S i s a, Gottfried Semper esMagyarorszag(Mxiveszetlórleneli
Ertesitó, 1985, nr 1-2), s. 1-3, il. 2-7.
22 J. S i s a, Kastelyepiteszet Magyaroszdgon Ybl Mik/ós koraban
[w:] Ybl Miklós epitdsz 1814-1891 [katalog wystawy w Budapesti
Tórteneti Muzeumban], Budapest 1981, s. 141—143-
23 B. S. C z er ki e s, I. O. Danczak, Architekt Julian Zacha-
riewicz w ukraińskiej i polskiej kulturze [w:] Ochrona wspólnego
dziedzictwa kulturowego, red. J. Kowalczyk, Warszawa 1993, s.
72-84; B. Tscherkes, Julian Sacharijeuytsch und der Einfluss
ósterreichischer Arch i tek.turvorbi Ider in Galizien [w:] Burgerliche
Selbstdarstellung. Stddtebau, Architektur, Denkmdler, Wien 1995,
s. 130-136, 142-143; I. Żuk, Julian Zachariewicz 1837-1896.
architekturze rezydencjonalnej wywarły istotny wpływ na
decyzję o przebudowie pałacu w Rozdole w formach ma-
lowniczego francuskiego neorenesansu, nie rozpowszech-
nionego jeszcze wówczas na ziemiach polskich.
Formy architektoniczne rezydencji Karola Lanckoroń-
skiego różnią się zdecydowanie od rozwiązań stosowa-
nych najczęściej przez Zachariewicza. Architekt ten
wznosił z reguły budowle w stylu palladiańskiego neo-
renesansu, neobaroku lub neoromanizmu23. Można za-
tem przypuszczać, że wyboru form stylowych pałacu
dokonał fundator, z czym spotykamy się bardzo często
w dziejach architektury w. XIX.
Karol Lanckoroński doszedł jednak z czasem do
wniosku, że dokonana przez niego przebudowa popsuła
rozdolski pałac24. Opinia ta wynikała zapewne w znacz-
nym stopniu z krytyki architektury historyzmu nasilają-
cej się w początkach naszego stulecia25. Trudno jednak
nie zauważyć, że bryła pałacu jest skomponowana dość
niezgrabnie. Budowla ta składa się z symetrycznego,
dość zwartego korpusu przykrytego trzema odrębnymi
konstrukcjami dachowymi, i przysadzistej wieży powią-
zanej nieorganicznie z fasadą (lyc. 6). Można przypu-
szczać, że próba rozczłonkowania sylwety budynku
miała nadać mu malowniczy, swobodny układ „zamku
nad Loarą”. Z podobną sytuacją spotykamy się w dys-
pozycji wnętrz pałacu. Opiera się ona na prostym ukła-
dzie pomieszczeń zgrupowanych po obu stronach ko-
rytarza. W ten prosty schemat wkomponowano jednak
efektowny hall komplikując nieco układ przestrzenny
budynku. O charakterze stylowym budowli decydowa-
ły więc głównie neorenesansowe motywy i niektóre
rozwiązania przestrzenne zaczerpnięte najprawdopodob-
niej z Habitations modemes lub z innych wydawnictw
francuskich, propagujących siedziby a la chateu26 *-, nało-
żone dość mechanicznie na tradycyjny schemat stoso-
wany w architekturze pałacowej.
Można przypuszczać, że francuski neorenesans na-
wiązujący do architektury zamków na Loarą nie odpo-
wiadał zupełnie wyobraźni architektonicznej Zacharie-
wicza. Artysta ten zdobył wykształcenie w Politechnice
Wiedeńskiej, na której pod wpływem Theophila Han-
sena propagowano racjonalną konstrukcję budowli,
która winna być „zestawiana” z kubicznych elementów,
komponowanych w ściśle symetryczny i tektoniczny
sposób2". Jak zauważa Ihor Żuk, w projektach budowli
Alfred Zachariewicz 1871-1937. Wystawa twórczości [katalog wy-
stawy w Oddziale Warszawskim Stowarzyszenia Architektów Pol-
skich], Warszawa 1996, passim.
Lanckorońska, o. c., s. 8.
23 Karol Lanckoroński wystąpił z krytyką dziewiętnastowiecz-
nych „pseuclostylów” już w r. 1903 w broszurze Nieco o nowych
robotach w katedrze na Wawelu (Wiedeń 1903, s. 2-3).
26 O roli wzorników w rozpowszechnieniu w architekturze
ziem polskich w. XIX francuskiego kostiumu stylowego pisze
Jaroszewski (o. c., s. 180).
2~ Czerkies, Danczak, o. c., s. 72; Tscherkes, o. c.,
129-130.
Stan w r. 1995 (fot. S. Michta)
Koncepcja malowniczego neorenesansowego cha-
teau została bardzo szybko zaadaptowana w siedzibach
węgierskiej arystokracji. W latach 1870-1871 Gottfriecl
Semper sporządził w tym duchu projekty rozbudowy
pałacu hrabiny Zichy w Nagyhórcsók, które nie docze-
kały się jednak realizacji21. Pieiwszą budowlą w Króle-
stwie Węgierskim przybraną w taki kostium stylowy był
prawdopodobnie zamek rodu Kendeffych w Kernyesd
(Carnesti) w Siedmiogrodzie, którego budowę rozpo-
częto w r. 1871. W r. 1874 „Budapester Bau-Zeitung”
opublikował rysunki z Habitations modemes, wywołu-
jąc wielką modę na siedziby w formie chdteaux de la
Loire, która po kilku latach rozpowszechniła się też w
innych krajach monarchii habsburskiej22. Można zatem
przypuszczać, że tendecje pojawiające się w węgierskiej
21 J. S i s a, Gottfried Semper esMagyarorszag(Mxiveszetlórleneli
Ertesitó, 1985, nr 1-2), s. 1-3, il. 2-7.
22 J. S i s a, Kastelyepiteszet Magyaroszdgon Ybl Mik/ós koraban
[w:] Ybl Miklós epitdsz 1814-1891 [katalog wystawy w Budapesti
Tórteneti Muzeumban], Budapest 1981, s. 141—143-
23 B. S. C z er ki e s, I. O. Danczak, Architekt Julian Zacha-
riewicz w ukraińskiej i polskiej kulturze [w:] Ochrona wspólnego
dziedzictwa kulturowego, red. J. Kowalczyk, Warszawa 1993, s.
72-84; B. Tscherkes, Julian Sacharijeuytsch und der Einfluss
ósterreichischer Arch i tek.turvorbi Ider in Galizien [w:] Burgerliche
Selbstdarstellung. Stddtebau, Architektur, Denkmdler, Wien 1995,
s. 130-136, 142-143; I. Żuk, Julian Zachariewicz 1837-1896.
architekturze rezydencjonalnej wywarły istotny wpływ na
decyzję o przebudowie pałacu w Rozdole w formach ma-
lowniczego francuskiego neorenesansu, nie rozpowszech-
nionego jeszcze wówczas na ziemiach polskich.
Formy architektoniczne rezydencji Karola Lanckoroń-
skiego różnią się zdecydowanie od rozwiązań stosowa-
nych najczęściej przez Zachariewicza. Architekt ten
wznosił z reguły budowle w stylu palladiańskiego neo-
renesansu, neobaroku lub neoromanizmu23. Można za-
tem przypuszczać, że wyboru form stylowych pałacu
dokonał fundator, z czym spotykamy się bardzo często
w dziejach architektury w. XIX.
Karol Lanckoroński doszedł jednak z czasem do
wniosku, że dokonana przez niego przebudowa popsuła
rozdolski pałac24. Opinia ta wynikała zapewne w znacz-
nym stopniu z krytyki architektury historyzmu nasilają-
cej się w początkach naszego stulecia25. Trudno jednak
nie zauważyć, że bryła pałacu jest skomponowana dość
niezgrabnie. Budowla ta składa się z symetrycznego,
dość zwartego korpusu przykrytego trzema odrębnymi
konstrukcjami dachowymi, i przysadzistej wieży powią-
zanej nieorganicznie z fasadą (lyc. 6). Można przypu-
szczać, że próba rozczłonkowania sylwety budynku
miała nadać mu malowniczy, swobodny układ „zamku
nad Loarą”. Z podobną sytuacją spotykamy się w dys-
pozycji wnętrz pałacu. Opiera się ona na prostym ukła-
dzie pomieszczeń zgrupowanych po obu stronach ko-
rytarza. W ten prosty schemat wkomponowano jednak
efektowny hall komplikując nieco układ przestrzenny
budynku. O charakterze stylowym budowli decydowa-
ły więc głównie neorenesansowe motywy i niektóre
rozwiązania przestrzenne zaczerpnięte najprawdopodob-
niej z Habitations modemes lub z innych wydawnictw
francuskich, propagujących siedziby a la chateu26 *-, nało-
żone dość mechanicznie na tradycyjny schemat stoso-
wany w architekturze pałacowej.
Można przypuszczać, że francuski neorenesans na-
wiązujący do architektury zamków na Loarą nie odpo-
wiadał zupełnie wyobraźni architektonicznej Zacharie-
wicza. Artysta ten zdobył wykształcenie w Politechnice
Wiedeńskiej, na której pod wpływem Theophila Han-
sena propagowano racjonalną konstrukcję budowli,
która winna być „zestawiana” z kubicznych elementów,
komponowanych w ściśle symetryczny i tektoniczny
sposób2". Jak zauważa Ihor Żuk, w projektach budowli
Alfred Zachariewicz 1871-1937. Wystawa twórczości [katalog wy-
stawy w Oddziale Warszawskim Stowarzyszenia Architektów Pol-
skich], Warszawa 1996, passim.
Lanckorońska, o. c., s. 8.
23 Karol Lanckoroński wystąpił z krytyką dziewiętnastowiecz-
nych „pseuclostylów” już w r. 1903 w broszurze Nieco o nowych
robotach w katedrze na Wawelu (Wiedeń 1903, s. 2-3).
26 O roli wzorników w rozpowszechnieniu w architekturze
ziem polskich w. XIX francuskiego kostiumu stylowego pisze
Jaroszewski (o. c., s. 180).
2~ Czerkies, Danczak, o. c., s. 72; Tscherkes, o. c.,
129-130.