DOI Artikel:
Petrus, Jerzy T.: Kościoł parafialny w Komarnie - materialy do monografii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0055
1874)IS. Do r. 1939 majątek w znacznej części pozosta-
wał rękach Lanckorońskich: Karola (zm. 1933), mece-
nasa i kolekcjonera oraz jego córek - Adelajdy (zm. 1980)
i Karoliny (ur. 1898).
Swój rozwój i dobrobyt miasto zawdzięczało zabie-
gom właścicieli o królewskie przywileje. Prawa miej-
skie nadał Komarnu Kazimierz Jagiellończyk we Lwo-
wie 28 marca 1473 r.16; przywileje handlowe zaś Zyg-
munt Staiy na prośbę Ottona Chodeckiego, potem, w
wyniku zabiegów Anny z Dalejowa i Jana Mieleckich,
Zygmunt August w r. 155317, w końcu król Stanisław
August w r. 1767, spełniając życzenie Michała Kazimie-
rza Ogińskiego, wojewody wileńskiego18.
Fundacji parafii komarneńskiej dokonał Stanisław z
Chodcza w r. 1473, on też miał wznieść pierwszy drew-
niany kościół19. Tę świątynię przypuszczalnie uszkodzi-
li Tatarzy w latach 1620-1Ó2120. Najpewniej szkody były
znaczne i staiy budynek nie spełniał oczekiwań kolato-
rów, skoro w niewiele ponad dwadzieścia lat później
postanowiono wznieść okazały kościół z trwałego ma-
teriału. Nową murowaną świątynię ufundował, wspie-
rany przez liczną rodzinę, podczaszy koronny Miko-
łaj Ostroróg (zm. 1651), jeden z trzech regimenta-
rzy zniesławionych klęską piławiecką w r. 1648, prze-
zwany przez Kozaków Łaciną. Zakończenie prac nastą-
piło w r. 1658, taka bowiem data widnieje na szczy-
cie fasady. Budowla musiała być ukończona już w r. 1656
skoro, jak informuje umieszczona nad głównym porta-
lem tablica pamiątkowa, 10 października tego roku ko-
ściół poświęcił abp Jan Tarnowski, metropolita lwow-
ski, któiy dokładnie w rok później dokonał jego konse-
kracji21.
Nowa świątynia stanęła przy wschodniej pierzei lynku,
najpewniej na miejscu poprzedniej. Budowla, zwrócona
prezbiterium na wschód, została wzniesiona z cegły, z uży-
ciem ciosów kamiennych. Z kamienia wykonano również
elementy architektoniczne i dekoracyjne rozmieszczone
na tle otynkowanych ścian. Plan kościoła jest nieskompli-
kowany: silnie wydłużona trójprzęsłowa nawa, z dodanym
od zachodu półprzęsłem chórowym, i węższe, kwadrato-
we przęsło prezbiterium zamknięte półkoliście, przy
którym od północy zakiystia na planie prostokąta, z lokal-
nością skarbca na piętrze (lyc. 2). Wnętrze nakrywa skle-
pienie kolebkowo-krzyżowe z lunetami, w zamknięciu
prezbiterium trójpolowe z lunetami (ryc. 5). Ściany, prze-
prute wysmukłymi oknami, dzielą pilastry o kompozyto-
wych kapitelach, w nawie zdwojone. Nieco niższe od nawy
^ APKr., TS, nr 766: Komarno.
16 Podstawowe dane do historii miasta i parafii podają: Słownik
geograficzny..., s. 301-305; M. Baliński, T. Lipiński, Staro-
żytna Polska, t. 2, Warszawa 1885, s. 722-723.
17 Słownik geograficzny..., s. 302-303; Baliński, Lipiński,
o. c., s. 722.
1K Tamże, s. 304.
2. Rzut poziomy kościoła parafialnego w Komarnie,
lys. M. Osiński, 1920. Warszawa, Instytut Sztuki PAN
(fot. Pracownia Fotograficzna IS PAN)
prezbiterium oddziela arkada tęczowa o luku podwyższo-
nym, z profilowaną archiwoltą. Zewnętrzne elewacje bocz-
ne są opięte ustawionymi na wysokich cokołach pilastra-
mi, takimi samymi jak we wnętrzu, dźwigającymi belko-
wanie obiegające całą budowlę, w którego fiyzie oprócz
dekoracyjnych główek aniołów rozmieszczono otwory
strzelnicze (lyc. 4, 6).
Szczególnie okazale prezentuje się fasada (lyc. 3), w
znacznej części wykonana z kamienia, podzielona na trzy
pola pilastrami w wielkim porządku, z których środkowe
zdwojone. W nim na osi portal i wielkie okno w ozdob-
19 Tamże, s. 302; Scbematismus universi cleri saecularis et regu-
laris Dioecesis Premislensis ritus latini pro anno Domini 1895, Pre-
misliae 1895, s. 85.
20 J. Krętosz, Organizacja archidiecezji lwowskiej obrządku
łacińskiego od XV wieku do 1772 roku, Lublin 1968, s. 206.
21 Zachowany fragmentarycznie tekst tablicy jest znany z wizy-
tacji abpa Wacława Hieronima Sierakowskiego z r. 1774 - Archi-
wum Metropolitalne w Przemyślu [dalej: AMP], Dokumenty para-
fialne, nr 959, s. 29-30. Por też Archiwum Archidiecezji Lwow-
skiej [dalej: AALw.], AV-18 (cl. AV-4), k. 10v.
51
wał rękach Lanckorońskich: Karola (zm. 1933), mece-
nasa i kolekcjonera oraz jego córek - Adelajdy (zm. 1980)
i Karoliny (ur. 1898).
Swój rozwój i dobrobyt miasto zawdzięczało zabie-
gom właścicieli o królewskie przywileje. Prawa miej-
skie nadał Komarnu Kazimierz Jagiellończyk we Lwo-
wie 28 marca 1473 r.16; przywileje handlowe zaś Zyg-
munt Staiy na prośbę Ottona Chodeckiego, potem, w
wyniku zabiegów Anny z Dalejowa i Jana Mieleckich,
Zygmunt August w r. 155317, w końcu król Stanisław
August w r. 1767, spełniając życzenie Michała Kazimie-
rza Ogińskiego, wojewody wileńskiego18.
Fundacji parafii komarneńskiej dokonał Stanisław z
Chodcza w r. 1473, on też miał wznieść pierwszy drew-
niany kościół19. Tę świątynię przypuszczalnie uszkodzi-
li Tatarzy w latach 1620-1Ó2120. Najpewniej szkody były
znaczne i staiy budynek nie spełniał oczekiwań kolato-
rów, skoro w niewiele ponad dwadzieścia lat później
postanowiono wznieść okazały kościół z trwałego ma-
teriału. Nową murowaną świątynię ufundował, wspie-
rany przez liczną rodzinę, podczaszy koronny Miko-
łaj Ostroróg (zm. 1651), jeden z trzech regimenta-
rzy zniesławionych klęską piławiecką w r. 1648, prze-
zwany przez Kozaków Łaciną. Zakończenie prac nastą-
piło w r. 1658, taka bowiem data widnieje na szczy-
cie fasady. Budowla musiała być ukończona już w r. 1656
skoro, jak informuje umieszczona nad głównym porta-
lem tablica pamiątkowa, 10 października tego roku ko-
ściół poświęcił abp Jan Tarnowski, metropolita lwow-
ski, któiy dokładnie w rok później dokonał jego konse-
kracji21.
Nowa świątynia stanęła przy wschodniej pierzei lynku,
najpewniej na miejscu poprzedniej. Budowla, zwrócona
prezbiterium na wschód, została wzniesiona z cegły, z uży-
ciem ciosów kamiennych. Z kamienia wykonano również
elementy architektoniczne i dekoracyjne rozmieszczone
na tle otynkowanych ścian. Plan kościoła jest nieskompli-
kowany: silnie wydłużona trójprzęsłowa nawa, z dodanym
od zachodu półprzęsłem chórowym, i węższe, kwadrato-
we przęsło prezbiterium zamknięte półkoliście, przy
którym od północy zakiystia na planie prostokąta, z lokal-
nością skarbca na piętrze (lyc. 2). Wnętrze nakrywa skle-
pienie kolebkowo-krzyżowe z lunetami, w zamknięciu
prezbiterium trójpolowe z lunetami (ryc. 5). Ściany, prze-
prute wysmukłymi oknami, dzielą pilastry o kompozyto-
wych kapitelach, w nawie zdwojone. Nieco niższe od nawy
^ APKr., TS, nr 766: Komarno.
16 Podstawowe dane do historii miasta i parafii podają: Słownik
geograficzny..., s. 301-305; M. Baliński, T. Lipiński, Staro-
żytna Polska, t. 2, Warszawa 1885, s. 722-723.
17 Słownik geograficzny..., s. 302-303; Baliński, Lipiński,
o. c., s. 722.
1K Tamże, s. 304.
2. Rzut poziomy kościoła parafialnego w Komarnie,
lys. M. Osiński, 1920. Warszawa, Instytut Sztuki PAN
(fot. Pracownia Fotograficzna IS PAN)
prezbiterium oddziela arkada tęczowa o luku podwyższo-
nym, z profilowaną archiwoltą. Zewnętrzne elewacje bocz-
ne są opięte ustawionymi na wysokich cokołach pilastra-
mi, takimi samymi jak we wnętrzu, dźwigającymi belko-
wanie obiegające całą budowlę, w którego fiyzie oprócz
dekoracyjnych główek aniołów rozmieszczono otwory
strzelnicze (lyc. 4, 6).
Szczególnie okazale prezentuje się fasada (lyc. 3), w
znacznej części wykonana z kamienia, podzielona na trzy
pola pilastrami w wielkim porządku, z których środkowe
zdwojone. W nim na osi portal i wielkie okno w ozdob-
19 Tamże, s. 302; Scbematismus universi cleri saecularis et regu-
laris Dioecesis Premislensis ritus latini pro anno Domini 1895, Pre-
misliae 1895, s. 85.
20 J. Krętosz, Organizacja archidiecezji lwowskiej obrządku
łacińskiego od XV wieku do 1772 roku, Lublin 1968, s. 206.
21 Zachowany fragmentarycznie tekst tablicy jest znany z wizy-
tacji abpa Wacława Hieronima Sierakowskiego z r. 1774 - Archi-
wum Metropolitalne w Przemyślu [dalej: AMP], Dokumenty para-
fialne, nr 959, s. 29-30. Por też Archiwum Archidiecezji Lwow-
skiej [dalej: AALw.], AV-18 (cl. AV-4), k. 10v.
51