DOI article:
Ostrowski, Janusz A.: Archeologiczna wyprawa Karola Lanckorońskiego do Pamfilii i Pizydii
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0075
cięż w każdym z przebadanych miast znajdowały się,
widoczne na powierzchni ziemi, ruiny antycznych bu-
dowli - teatry, świątynie, odeony, portyki, bramy, mo-
sty itp.
Ówczesna archeologia była już na tym etapie, żeby
na podstawie tych zachowanych resztek budowli wnio-
skować o możliwych do odkopania fragmentach dal-
szych budynków, zarówno domów, jak i budowli uży-
teczności publicznej. Sporządzenie tylko dokładnych
planów, opisów i rysunków mogło stanowić zaledwie
pieiwszy etap zakrojonych na szerszą skalę poszukiwań.
Niestety, brak jest przesłanek, które umożliwiłyby od-
tworzenie planów badawczych Lanckorońskiego i kie-
rowanej przezeń ekspedycji.
Rezultaty tych zaledwie siedmiomiesięcznych (w su-
mie) badań i tak są imponujące i do dnia dzisiejszego
stanowią podstawową bazę danych dla współczesnych
archeologów, cytujących stale monumentalne, dwuto-
mowe dzieło (in ąuarto), liczące ogółem ok. 500 stron
tekstu, 2 mapy, 10 niezwykle dokładnych planów prze-
badanych miejscowości, 64 tablice i 268 rysunków w
tekście oraz liczne skorowidze. Dzieło to ukazało się
niemal równocześnie w trzech wersjach językowych:
niemieckiej (Wiedeń 1890, 1892), francuskiej (Paiyż 1890,
1893) i polskiej (Kraków 1890, 1896)14.
Tom pieiwszy poświęcony został Pamfilii. Omówio-
no w nim kolejno: Adalię (s. 7-53), Perge (s. 54—65),
Sillyon (s. 67-86), Aspendos (s. 87-125), Side (s. 126-
152), a na zakończenie przedstawiono znalezione na
tym terenie inskiypcje (s. 153-186).
W tomie drugim znalazły się miasta Pizydii: Termes-
sos (s. 21-77), Trebenna (s. 78-122), Kretopolis (s. 123—
126), Sagalassos (s. 127-159), Kremna Cs. 160-171), Sel-
ge (s. 172-184), a na zakończenie inskiypcje (s. 186—
237) i indeksy.
Dzięki inwentaiyzacji przeprowadzonej przez ekipę
Karola Lanckorońskiego późniejsi archeolodzy mieli
znacznie ułatwione zadanie. Tak licznie dziś odwiedzana
Antalya (w czasach Lanckorońskiego Adalia), Perge, Side,
Aspendos czy Termessos, stanowiące olbrzymią tury-
styczną atrakcję „tureckiej Riwiery”, obfitują w zabytki
architektury i rzeźby w wyniku odkryć dokonanych
przez archeologów tureckich i europejskich. Inne miej-
scowości, położone w głębi kraju, z dala od wielkich
ośrodków turystycznych, są mniej znane i docierają do
nich tylko specjaliści.
Od czasów Lanckorońskiego dokonano wielu no-
wych odkryć, zrekonstruowano partie niektórych bu-
dowli, odnaleziono wspaniałe rzeźby, przechowywane
w muzeach Antalyi i Side. Wykopaliska na szeroką ska-
lę na tych terenach rozpoczęły się dopiero po II wojnie
światowej. W Perge działający tam od 1946 r. badacze
tureccy odkryli rewelacyjne rzeźby rzymskie (znajdują-
11 Die Stadle Pamphyliens und Pisidiens. Unter Mitwirkung von
G. Niemann und E. Petersen, herausgegeben von Karl Graf Lanc-
koroński. Bd. I: Pamphylien, Wien 1890, Bel. II: Pisidien, Wien
4. Grobowiec w Termessos. Rys. George’a Niemanna
(wg Lanckorońskiego)
ce się dziś w Muzeum w Antalyi) oraz dokonali rekon-
strukcji kilku budowli, m.in. wielkiej dwukondygnacyj-
nej fontanny. W Side, szczycącym się pobytem w nim
Marka Antoniusza i Kleopatry, w latach 1947-1966 ba-
dania prowadzi! turecki archeolog A. M. Mansel, a w
Kremnie od 1970 r. pracowali archeolodzy tureccy (Jale
Inan), od 1985 r. zespół pod kierunkiem S. Mitchella z
Uniwersytetu Walijskiego w Swansea. W położonym w
odległości ok. 80 km w linii prostej na północ od Anta-
lyi - Sagalassos, będącym najdalej w głąb lądu położo-
nym stanowiskiem, do którego dotarła ekipa Lancko-
rońskiego, w latach 1972-1974 pracowali Austriacy pod
kierunkiem R. Fleischera, od 1982 r. działał tu zespól
prof. Mitchella, od 1986 r prace prowadzi zespół kiero-
wany przez M. Waelkensa z Katolickiego Uniwersytetu
w Louvain.
W słynnym Aspendos, którego teatr z czasów Marka
Aureliusza wymieniany jest we wszystkich podręczni-
kach architektury rzymskiej, prowadzono prace konser-
watorsko-zabezpieczające.
1892. Tłumaczenia na język francuski dokonał G. Perrot i jego
uczniowie, a przekład na język polski jest dziełem M. Sokołow-
skiego (t. I.) oraz L. Ćwiklińskiego i P. Bieńkowskiego (t. II.).
71
widoczne na powierzchni ziemi, ruiny antycznych bu-
dowli - teatry, świątynie, odeony, portyki, bramy, mo-
sty itp.
Ówczesna archeologia była już na tym etapie, żeby
na podstawie tych zachowanych resztek budowli wnio-
skować o możliwych do odkopania fragmentach dal-
szych budynków, zarówno domów, jak i budowli uży-
teczności publicznej. Sporządzenie tylko dokładnych
planów, opisów i rysunków mogło stanowić zaledwie
pieiwszy etap zakrojonych na szerszą skalę poszukiwań.
Niestety, brak jest przesłanek, które umożliwiłyby od-
tworzenie planów badawczych Lanckorońskiego i kie-
rowanej przezeń ekspedycji.
Rezultaty tych zaledwie siedmiomiesięcznych (w su-
mie) badań i tak są imponujące i do dnia dzisiejszego
stanowią podstawową bazę danych dla współczesnych
archeologów, cytujących stale monumentalne, dwuto-
mowe dzieło (in ąuarto), liczące ogółem ok. 500 stron
tekstu, 2 mapy, 10 niezwykle dokładnych planów prze-
badanych miejscowości, 64 tablice i 268 rysunków w
tekście oraz liczne skorowidze. Dzieło to ukazało się
niemal równocześnie w trzech wersjach językowych:
niemieckiej (Wiedeń 1890, 1892), francuskiej (Paiyż 1890,
1893) i polskiej (Kraków 1890, 1896)14.
Tom pieiwszy poświęcony został Pamfilii. Omówio-
no w nim kolejno: Adalię (s. 7-53), Perge (s. 54—65),
Sillyon (s. 67-86), Aspendos (s. 87-125), Side (s. 126-
152), a na zakończenie przedstawiono znalezione na
tym terenie inskiypcje (s. 153-186).
W tomie drugim znalazły się miasta Pizydii: Termes-
sos (s. 21-77), Trebenna (s. 78-122), Kretopolis (s. 123—
126), Sagalassos (s. 127-159), Kremna Cs. 160-171), Sel-
ge (s. 172-184), a na zakończenie inskiypcje (s. 186—
237) i indeksy.
Dzięki inwentaiyzacji przeprowadzonej przez ekipę
Karola Lanckorońskiego późniejsi archeolodzy mieli
znacznie ułatwione zadanie. Tak licznie dziś odwiedzana
Antalya (w czasach Lanckorońskiego Adalia), Perge, Side,
Aspendos czy Termessos, stanowiące olbrzymią tury-
styczną atrakcję „tureckiej Riwiery”, obfitują w zabytki
architektury i rzeźby w wyniku odkryć dokonanych
przez archeologów tureckich i europejskich. Inne miej-
scowości, położone w głębi kraju, z dala od wielkich
ośrodków turystycznych, są mniej znane i docierają do
nich tylko specjaliści.
Od czasów Lanckorońskiego dokonano wielu no-
wych odkryć, zrekonstruowano partie niektórych bu-
dowli, odnaleziono wspaniałe rzeźby, przechowywane
w muzeach Antalyi i Side. Wykopaliska na szeroką ska-
lę na tych terenach rozpoczęły się dopiero po II wojnie
światowej. W Perge działający tam od 1946 r. badacze
tureccy odkryli rewelacyjne rzeźby rzymskie (znajdują-
11 Die Stadle Pamphyliens und Pisidiens. Unter Mitwirkung von
G. Niemann und E. Petersen, herausgegeben von Karl Graf Lanc-
koroński. Bd. I: Pamphylien, Wien 1890, Bel. II: Pisidien, Wien
4. Grobowiec w Termessos. Rys. George’a Niemanna
(wg Lanckorońskiego)
ce się dziś w Muzeum w Antalyi) oraz dokonali rekon-
strukcji kilku budowli, m.in. wielkiej dwukondygnacyj-
nej fontanny. W Side, szczycącym się pobytem w nim
Marka Antoniusza i Kleopatry, w latach 1947-1966 ba-
dania prowadzi! turecki archeolog A. M. Mansel, a w
Kremnie od 1970 r. pracowali archeolodzy tureccy (Jale
Inan), od 1985 r. zespół pod kierunkiem S. Mitchella z
Uniwersytetu Walijskiego w Swansea. W położonym w
odległości ok. 80 km w linii prostej na północ od Anta-
lyi - Sagalassos, będącym najdalej w głąb lądu położo-
nym stanowiskiem, do którego dotarła ekipa Lancko-
rońskiego, w latach 1972-1974 pracowali Austriacy pod
kierunkiem R. Fleischera, od 1982 r. działał tu zespól
prof. Mitchella, od 1986 r prace prowadzi zespół kiero-
wany przez M. Waelkensa z Katolickiego Uniwersytetu
w Louvain.
W słynnym Aspendos, którego teatr z czasów Marka
Aureliusza wymieniany jest we wszystkich podręczni-
kach architektury rzymskiej, prowadzono prace konser-
watorsko-zabezpieczające.
1892. Tłumaczenia na język francuski dokonał G. Perrot i jego
uczniowie, a przekład na język polski jest dziełem M. Sokołow-
skiego (t. I.) oraz L. Ćwiklińskiego i P. Bieńkowskiego (t. II.).
71