DOI Artikel:
Kuczman, Kazimierz: Kolekcja włoskich obrazów Karola Lanckorońskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0115
snej pasji Lanckorońskiego, były dzieła malarstwa wło-
skiego, głównie z w. XIV, XV i 1. połowy w. XVI, z
których siedemdziesiąt dziewięć w r. 1994 otrzymał Za-
mek Królewski na Wawelu7. Fenomen ten wymaga po-
głębionych badań, ukazania go na tle inspirujących uwa-
runkowań epoki, co nie wyklucza potrzeby przypomi-
nania go w uproszczonej formie.
Zainteresowania kolekcjonerskie Karola Lanckoroń-
skiego w odniesieniu do malarstwa włoskiego były jed-
nym z przejawów jego fascynacji kulturą śródziemno-
morską. Wychowanek romantyzmu, swe „romantyczne”
działania kierował zarówno na odległą przeszłość, jak i
na budowanie współczesnej mu kultury, godząc je zna-
komicie z racjonalną, pozytywistyczną postawą. Wypra-
wy archeologiczne do Pamfilii i Pizydii czy odnowienie
romańskiej katedry w Akwilei, to inne oblicza fascyna-
cji Lanckorońskiego kulturą basenu Morza Śródziemne-
go, w której - jak twierdzi Profesor Lanckorońska - czuł
się najlepiej. „Romantyczna” postawa skłoniła go zara-
zem do podróży dookoła świata, wpłynęła też zapewne
na rozwijanie przez niego mecenatu nad malarzami tego
pokroju co Makart czy Malczewski8. W Europie Środko-
wej należał do gigantów swej epoki, odgrywał rolę zna-
czącego pomostu między romantyzmem a neoromanty-
zmem.
Lanckoroński gromadził obrazy włoskie w dziewią-
tym i z początkiem następnego dziesięciolecia w. XIX -
później jedynie sporadycznie9. W dokonywaniu zaku-
pów pomagał mu znawca włoskiego malarstwa, „taje-
mniczy król sztuki” Adolph Bayersdorfer10, który nabył
do jego kolekcji m. in. obraz Massaccia Św. Andrzejn.
Był to okres bujnie rozkwitającego w Europie i USA
zainteresowania renesansowym malarstwem włoskim,
zarówno w nauce, jak i w kolekcjonerstwie. Karol Lanc-
koroński należał bez wątpienia do czołowych, wiodą-
cych przedstawicieli tego zjawiska w światowej kultu-
rze. James J. Jarves był pierwszym Amerykaninem, który
stworzył dużą kolekcję włoskich obrazów (około 150),
traktując ją jako instrument edukacji (przewieziona w r.
1860 z Florencji do USA została zdeponowana w Yale
College)12. Warto zaznaczyć, iż kilka lat starsza od Lanc-
korońskiego Isabella Stewart Gardner (1840-1924), która
swe imponujące zbioiy umieściła we wzniesionym przez
siebie w Bostonie gmachu muzealnym (1901), obrazy
włoskie zaczęła gromadzić dopiero z końcem dziewią-
skiej części daru z dawnej kolekcji Rzewuskich pochodzi namiot tu-
recki z w. XVII; zob. M. Piwocka, Namiot z kolekcji Lanckoroń-
skicb w Zamku Królewskim na Wawelu (Studia Waweliana, 5, 1996),
s. 59 nn.
Tylko jeden obraz z wawelskiej części daru - Św. Rodzina ze
św. Janem Chrzcicielem. Bonifacia Veronese - został odziedziczony
przez Lanckorońskich, po rodzinie Potockich (matką Karola była Le-
onia z Potockich); pozostałe zakupił Karol Lanckoroński.
K Por. przyp. 5. Refleksje ze swej podróży dookoła świata K.
Lanckoroński zamieścił w broszurze: Na około Ziemi 1888-1889.
Wrażenia i poglądy, Kraków 1893- Na temat kontaktów Lanckoroń-
skiego z Malczewskim zob.: M. Paszkiewic z, Jacek, Malczewski w
2. Pocztówka wydana przez Karola Lanckorońskiego, ze Św. Andrze-
jem Masaccia (druk: Lichtdr. u. Verlag der Hof-Kunstanstalt
J. Lówy, Wien 1912), obraz obecnie w J. Paul Getty Museum
w Los Angeles
tego dziesięciolecia w. XIX'3, gdy dom Lanckorońskie-
go przy Wasagasse w Wiedniu gościł już malarstwo wło-
skie. Również John G. Johnson (1841-1917), którego
Azji Mniejszej i Rozdole, Londyn 1972; Artysta i jego Mecenas. Nie
znane rysunki Jacka Malczewskiego ze zbiorów Lanckorońskich, Kra-
ków 1995 (teksty: J. Purchla, L. Kalinowski, K. Lanckorońska, J. Wi-
niewicz).
9 Informacja uzyskana od Profesor Lanckorońskiej.
10 S. Kass, Der heimliche Kaiser der Kunst Adolph Bayersdorfer,
seine Freunde und seine Zeit, Miinchen 1987, s. 191-200.
11 Informacja uzyskana od Profesor Lanckorońskiej.
12 F. Steegmuller, Lines ofJames Jackson James, New Haven
1951; Ch. Seymour Jr., Early Italian Paintings in the Yale Uninersi-
ty Art Gallery, New Haven-London 1970, s. 1-7.
13 P. IT e n d y, European and American Paintings in the Isabella
Stewart Gardner Museum, Boston 1974.
111
skiego, głównie z w. XIV, XV i 1. połowy w. XVI, z
których siedemdziesiąt dziewięć w r. 1994 otrzymał Za-
mek Królewski na Wawelu7. Fenomen ten wymaga po-
głębionych badań, ukazania go na tle inspirujących uwa-
runkowań epoki, co nie wyklucza potrzeby przypomi-
nania go w uproszczonej formie.
Zainteresowania kolekcjonerskie Karola Lanckoroń-
skiego w odniesieniu do malarstwa włoskiego były jed-
nym z przejawów jego fascynacji kulturą śródziemno-
morską. Wychowanek romantyzmu, swe „romantyczne”
działania kierował zarówno na odległą przeszłość, jak i
na budowanie współczesnej mu kultury, godząc je zna-
komicie z racjonalną, pozytywistyczną postawą. Wypra-
wy archeologiczne do Pamfilii i Pizydii czy odnowienie
romańskiej katedry w Akwilei, to inne oblicza fascyna-
cji Lanckorońskiego kulturą basenu Morza Śródziemne-
go, w której - jak twierdzi Profesor Lanckorońska - czuł
się najlepiej. „Romantyczna” postawa skłoniła go zara-
zem do podróży dookoła świata, wpłynęła też zapewne
na rozwijanie przez niego mecenatu nad malarzami tego
pokroju co Makart czy Malczewski8. W Europie Środko-
wej należał do gigantów swej epoki, odgrywał rolę zna-
czącego pomostu między romantyzmem a neoromanty-
zmem.
Lanckoroński gromadził obrazy włoskie w dziewią-
tym i z początkiem następnego dziesięciolecia w. XIX -
później jedynie sporadycznie9. W dokonywaniu zaku-
pów pomagał mu znawca włoskiego malarstwa, „taje-
mniczy król sztuki” Adolph Bayersdorfer10, który nabył
do jego kolekcji m. in. obraz Massaccia Św. Andrzejn.
Był to okres bujnie rozkwitającego w Europie i USA
zainteresowania renesansowym malarstwem włoskim,
zarówno w nauce, jak i w kolekcjonerstwie. Karol Lanc-
koroński należał bez wątpienia do czołowych, wiodą-
cych przedstawicieli tego zjawiska w światowej kultu-
rze. James J. Jarves był pierwszym Amerykaninem, który
stworzył dużą kolekcję włoskich obrazów (około 150),
traktując ją jako instrument edukacji (przewieziona w r.
1860 z Florencji do USA została zdeponowana w Yale
College)12. Warto zaznaczyć, iż kilka lat starsza od Lanc-
korońskiego Isabella Stewart Gardner (1840-1924), która
swe imponujące zbioiy umieściła we wzniesionym przez
siebie w Bostonie gmachu muzealnym (1901), obrazy
włoskie zaczęła gromadzić dopiero z końcem dziewią-
skiej części daru z dawnej kolekcji Rzewuskich pochodzi namiot tu-
recki z w. XVII; zob. M. Piwocka, Namiot z kolekcji Lanckoroń-
skicb w Zamku Królewskim na Wawelu (Studia Waweliana, 5, 1996),
s. 59 nn.
Tylko jeden obraz z wawelskiej części daru - Św. Rodzina ze
św. Janem Chrzcicielem. Bonifacia Veronese - został odziedziczony
przez Lanckorońskich, po rodzinie Potockich (matką Karola była Le-
onia z Potockich); pozostałe zakupił Karol Lanckoroński.
K Por. przyp. 5. Refleksje ze swej podróży dookoła świata K.
Lanckoroński zamieścił w broszurze: Na około Ziemi 1888-1889.
Wrażenia i poglądy, Kraków 1893- Na temat kontaktów Lanckoroń-
skiego z Malczewskim zob.: M. Paszkiewic z, Jacek, Malczewski w
2. Pocztówka wydana przez Karola Lanckorońskiego, ze Św. Andrze-
jem Masaccia (druk: Lichtdr. u. Verlag der Hof-Kunstanstalt
J. Lówy, Wien 1912), obraz obecnie w J. Paul Getty Museum
w Los Angeles
tego dziesięciolecia w. XIX'3, gdy dom Lanckorońskie-
go przy Wasagasse w Wiedniu gościł już malarstwo wło-
skie. Również John G. Johnson (1841-1917), którego
Azji Mniejszej i Rozdole, Londyn 1972; Artysta i jego Mecenas. Nie
znane rysunki Jacka Malczewskiego ze zbiorów Lanckorońskich, Kra-
ków 1995 (teksty: J. Purchla, L. Kalinowski, K. Lanckorońska, J. Wi-
niewicz).
9 Informacja uzyskana od Profesor Lanckorońskiej.
10 S. Kass, Der heimliche Kaiser der Kunst Adolph Bayersdorfer,
seine Freunde und seine Zeit, Miinchen 1987, s. 191-200.
11 Informacja uzyskana od Profesor Lanckorońskiej.
12 F. Steegmuller, Lines ofJames Jackson James, New Haven
1951; Ch. Seymour Jr., Early Italian Paintings in the Yale Uninersi-
ty Art Gallery, New Haven-London 1970, s. 1-7.
13 P. IT e n d y, European and American Paintings in the Isabella
Stewart Gardner Museum, Boston 1974.
111