DOI Artikel:
Winiewicz, Joanna: O kilku "rozdolskich" portretach pędzla Jacka Malczewskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0263
6. Jacek Malczewski Sekretarz z Wiednia i stajenni — malowidło na drzwiach wozowni w Rozdole.
Fotografia archiwalna w Zamku Królewskim na Wawelu
lekcja fotografii; na jednym z rysunków Malczewski i Cho-
tyniecki do sali fotografijnej (sic!) niosą rzeźbę putta25.
Malczewski rysował C ho tynieckiego wielokrotnie, bardzo
często w towarzystwie: swoim własnym, Karola Lancko-
rońskiego26, obojga małżonków Lanckorońskich, rozdol-
skiego masztalerza Toepfera27, księdza Jurkiewicza28, Żyda-
ramiarza ze Lwowa29. Chotyniecki był postacią bardzo moc-
no związaną z Rozdołem, jego nieodłączną częścią - co
pośrednio odczytać można także z rysunków Malczew-
skiego. „Mały, łysy, z ogromną, nieproporcjonalną do jego
wzrostu brodą, która - siwa - składała się z włosów cał-
kiem białych i całkiem czarnych [...] pan Chotyniecki dzier-
żył aż trzy funkcje, z tego dwie wielowiekowe: był odpo-
wiedzialny za archiwum i bibliotekę”30 - taki wizerunek
Chotynieckiego przetrwał w pamięci Karoliny Lanckoroń-
skiej. Codziennie o stałych porach, bez względu na pogo-
dę, przemierzał park rozdolski podążając do archiwum ze
swego domu położonego po drugiej stronie parku. Był
człowiekiem o niezwykłej osobowości, „który żył dla zbio-
^ Zamek Królewski na Wawelu, tusz, piórko, papier, 21,2 x
34 cm, nr inw. 8215.
26 W zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu znajduje się
kilka rysunków, na których obok innych osób rozpoznać można
towarzyszącego Chotynieckiemu Karola Lanckorońskiego; por.m.in.
Każdy przy pracy, tusz, piórko, papier, 21 x 34,2 cm, nr inw.
8197; Karol Lanckoroński i Ludwik Chotyniecki, tusz, piórko, pa-
pier, 34 x 21 cm, nr inw. 8155.
rów reprezentujących przeszłość”31. Wrósł w pejzaż roz-
dolski; zmarł w r. 1913 i - jak pisze Karolina Lanckorońska
- „może było dla niego szczęściem, że zakończył życie
nim się skończył ten świat rozdolski, którym żył?”32
Z pobytem Malczewskiego w Rozdole zapewne zwią-
zany jest jeden z autoportretów artysty, także reproduko-
wany na pocztówce (ryc. 3)- Sygnowany i datowany 1904,
powstał niemal jednocześnie z portretami Lanckorońskich
i Chotynieckiego. Namalował się Malczewski w popiersiu,
całą niemal płaszczyznę obrazu wypełnia twarz i rondo
kapelusza, a w tle widoczne są fragmenty nizinnego pej-
zażu. Autoportrety Malczewskiego - o czym wielokrotnie
i obszernie pisano - nie są wiernym wizerunkiem artysty.
Jest to raczej syntetyczny portret-maska, portret - „sym-
bol pojęcia artysty w ogóle”33; twarz Malczewskiego nie
odzwierciedla mijającego czasu, nie zmieniają się jej łysy,
nie ma na niej śladów zmarszczek, nie odbijają się w niej
żadne troski ani przeżycia. Jej wyraz jest niezmienny -
zaduma z nutą melancholii czy może „pewnej enigma-
27 Rysunek zatytułowany Adieu, adieu... w zbiorach Zamku
Królewskiego na Wawelu, tusz, piórko, papier, 21 * 34 cm, nr
inw. 8166.
28 Zamek Królewski na Wawelu, tusz, piórko, papier, 21 *
34,2 cm, nr inw. 8208.
29 Zamek Królewski na Wawelu, tusz, piórko, papier, 23 x 29
cm, nr inw. 8212.
30 Lanckorońska, Rozdół...
31 Tamże.
32 Tamże.
33 Ł a w n i c z a k o w a, o. c., s. 46.
239
Fotografia archiwalna w Zamku Królewskim na Wawelu
lekcja fotografii; na jednym z rysunków Malczewski i Cho-
tyniecki do sali fotografijnej (sic!) niosą rzeźbę putta25.
Malczewski rysował C ho tynieckiego wielokrotnie, bardzo
często w towarzystwie: swoim własnym, Karola Lancko-
rońskiego26, obojga małżonków Lanckorońskich, rozdol-
skiego masztalerza Toepfera27, księdza Jurkiewicza28, Żyda-
ramiarza ze Lwowa29. Chotyniecki był postacią bardzo moc-
no związaną z Rozdołem, jego nieodłączną częścią - co
pośrednio odczytać można także z rysunków Malczew-
skiego. „Mały, łysy, z ogromną, nieproporcjonalną do jego
wzrostu brodą, która - siwa - składała się z włosów cał-
kiem białych i całkiem czarnych [...] pan Chotyniecki dzier-
żył aż trzy funkcje, z tego dwie wielowiekowe: był odpo-
wiedzialny za archiwum i bibliotekę”30 - taki wizerunek
Chotynieckiego przetrwał w pamięci Karoliny Lanckoroń-
skiej. Codziennie o stałych porach, bez względu na pogo-
dę, przemierzał park rozdolski podążając do archiwum ze
swego domu położonego po drugiej stronie parku. Był
człowiekiem o niezwykłej osobowości, „który żył dla zbio-
^ Zamek Królewski na Wawelu, tusz, piórko, papier, 21,2 x
34 cm, nr inw. 8215.
26 W zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu znajduje się
kilka rysunków, na których obok innych osób rozpoznać można
towarzyszącego Chotynieckiemu Karola Lanckorońskiego; por.m.in.
Każdy przy pracy, tusz, piórko, papier, 21 x 34,2 cm, nr inw.
8197; Karol Lanckoroński i Ludwik Chotyniecki, tusz, piórko, pa-
pier, 34 x 21 cm, nr inw. 8155.
rów reprezentujących przeszłość”31. Wrósł w pejzaż roz-
dolski; zmarł w r. 1913 i - jak pisze Karolina Lanckorońska
- „może było dla niego szczęściem, że zakończył życie
nim się skończył ten świat rozdolski, którym żył?”32
Z pobytem Malczewskiego w Rozdole zapewne zwią-
zany jest jeden z autoportretów artysty, także reproduko-
wany na pocztówce (ryc. 3)- Sygnowany i datowany 1904,
powstał niemal jednocześnie z portretami Lanckorońskich
i Chotynieckiego. Namalował się Malczewski w popiersiu,
całą niemal płaszczyznę obrazu wypełnia twarz i rondo
kapelusza, a w tle widoczne są fragmenty nizinnego pej-
zażu. Autoportrety Malczewskiego - o czym wielokrotnie
i obszernie pisano - nie są wiernym wizerunkiem artysty.
Jest to raczej syntetyczny portret-maska, portret - „sym-
bol pojęcia artysty w ogóle”33; twarz Malczewskiego nie
odzwierciedla mijającego czasu, nie zmieniają się jej łysy,
nie ma na niej śladów zmarszczek, nie odbijają się w niej
żadne troski ani przeżycia. Jej wyraz jest niezmienny -
zaduma z nutą melancholii czy może „pewnej enigma-
27 Rysunek zatytułowany Adieu, adieu... w zbiorach Zamku
Królewskiego na Wawelu, tusz, piórko, papier, 21 * 34 cm, nr
inw. 8166.
28 Zamek Królewski na Wawelu, tusz, piórko, papier, 21 *
34,2 cm, nr inw. 8208.
29 Zamek Królewski na Wawelu, tusz, piórko, papier, 23 x 29
cm, nr inw. 8212.
30 Lanckorońska, Rozdół...
31 Tamże.
32 Tamże.
33 Ł a w n i c z a k o w a, o. c., s. 46.
239