DOI Artikel:
Sobieraj, Małgorzata: Melancholia Jacka Malczewskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0281
2. Jacek Malczewski, Melancholia, 1984 - schemat kompozycji (fot. P. Janasik)
W odróżnieniu od wielu znakomitych artystów, zwła-
szcza renesansowych, Malczewski nie napisał żadnej księ-
gi o sztuce malowania, ale stworzył obraz, któiy o tym
traktuje. Zamiast lekcji teoretycznej dał lekcję pokazową,
równie systematyczną, choć ograniczoną do malarstwa szta-
lugowego. Najpieiw zademonstrował przybory malarskie,
w następnej kolejności podłoże obrazu. Wszystkie jego
warstwy, a więc blejtram z napiętym płótnem, płótno po-
kryte tylko zaprawą (białą) oraz płótna z nałożoną dodat-
kowo na zaprawę podmalówką, zostały uwzględnione
dzięki pomysłowej „ekspozycji” zgromadzonych w pra-
cowni dzieł. W zbiorze tym na szczególną uwagę zasługu-
ją dwa płótna - to, które jest zagruntowane i to, które
prezentuje konstrukcję krosna - przede wszystkim dlate-
go, że kadrują wielofigurowy obraz myśli malarza rozwija-
jących się jak film, że tworzą podłoże dla dwóch odcin-
ków tego filmu (ryc. 3).
Każdy z tych kadrów zawiera niezwykle istotną wska-
zówkę. Jedna ma charakter techniczny. Informuje, że two-
rzony przez artystę obraz nie jest malowany warstwowo,
lecz allaprima, bezpośrednio na zaprawie, bez podma-
lówki. Mówi coś także o widocznych w kadrze tego obra-
zu postaciach. Otóż „wyświetlenie” tych postaci na bia-
łym płótnie wyjaskrawia ich znaczenie, głównie księdza z
Maratta zitiert einen Brief Raffaels in einer Zeichnung [wj Der
Kunstler iiber sich in seinem Werk. Internationales Symposium der
Bibliotheca Hertziana, Rom 1989, hrsg. von M. Winner. Mit Beitr.
rozłożonymi rękami i mężczyzny z wyrzuconymi w górę
ramionami.
Całkiem innego typu wiadomości na temat budowy
obrazu przynosi kadr drugi. Dotyczą one kompozycji, a
więc zasadniczego dla malarstwa składnika. Układ postaci
uchwyconych w tym kadrze odpowiada dyspozycji ele-
mentów przedstawienia w Melancholii. Szare płótno, na
którym te postaci się jawią, mniej kojarzy się z ekranem
projekcyjnym, bardziej natomiast z klatką taśmy filmowej
zawierającą plan ogólny obrazu.
Według autora „proroczej księgi akademizmu”, czyli
Leona Baptysty Albertiego, malarstwo, prócz kompozycji,
obejmuje jeszcze kontur przedstawianych postaci i
przedmiotów oraz oświetlenie5. Malczewski nie pominął
oczywiście obu tych składników . Na płótnie malowanym
przez siedzącego przy sztaludze artystę widnieją zaryso-
wane konturem sylwetki dwóch postaci - kobiety i mło-
dzieńca - z zaznaczonymi już tu i ówdzie jasną farbą blika-
mi (ryc. 4). Dzięki nim ujęte liniami kształty ożywiają się,
odrywają od płaszczyzny i ujawniają w pełniejszym wy-
miarze. Postać modelowana światłem ma w sobie nieska-
zitelność dziecka. Nic jej nie obciąża, jest lekka i promien-
na. Szereg wyłaniających się z obrazu na sztaludze chło-
piąt symbolizuje ten właśnie etap pracy nad dziełem i jego
von O. Batschmann, Weinham: VCH, Acta Humaniora, 1992, s.
540, il. 6.
5 L. B. A1 b e r t i, O malarstwie, przekład L.Winniczuk, Warsza-
wa 1963, s. 82.
277
W odróżnieniu od wielu znakomitych artystów, zwła-
szcza renesansowych, Malczewski nie napisał żadnej księ-
gi o sztuce malowania, ale stworzył obraz, któiy o tym
traktuje. Zamiast lekcji teoretycznej dał lekcję pokazową,
równie systematyczną, choć ograniczoną do malarstwa szta-
lugowego. Najpieiw zademonstrował przybory malarskie,
w następnej kolejności podłoże obrazu. Wszystkie jego
warstwy, a więc blejtram z napiętym płótnem, płótno po-
kryte tylko zaprawą (białą) oraz płótna z nałożoną dodat-
kowo na zaprawę podmalówką, zostały uwzględnione
dzięki pomysłowej „ekspozycji” zgromadzonych w pra-
cowni dzieł. W zbiorze tym na szczególną uwagę zasługu-
ją dwa płótna - to, które jest zagruntowane i to, które
prezentuje konstrukcję krosna - przede wszystkim dlate-
go, że kadrują wielofigurowy obraz myśli malarza rozwija-
jących się jak film, że tworzą podłoże dla dwóch odcin-
ków tego filmu (ryc. 3).
Każdy z tych kadrów zawiera niezwykle istotną wska-
zówkę. Jedna ma charakter techniczny. Informuje, że two-
rzony przez artystę obraz nie jest malowany warstwowo,
lecz allaprima, bezpośrednio na zaprawie, bez podma-
lówki. Mówi coś także o widocznych w kadrze tego obra-
zu postaciach. Otóż „wyświetlenie” tych postaci na bia-
łym płótnie wyjaskrawia ich znaczenie, głównie księdza z
Maratta zitiert einen Brief Raffaels in einer Zeichnung [wj Der
Kunstler iiber sich in seinem Werk. Internationales Symposium der
Bibliotheca Hertziana, Rom 1989, hrsg. von M. Winner. Mit Beitr.
rozłożonymi rękami i mężczyzny z wyrzuconymi w górę
ramionami.
Całkiem innego typu wiadomości na temat budowy
obrazu przynosi kadr drugi. Dotyczą one kompozycji, a
więc zasadniczego dla malarstwa składnika. Układ postaci
uchwyconych w tym kadrze odpowiada dyspozycji ele-
mentów przedstawienia w Melancholii. Szare płótno, na
którym te postaci się jawią, mniej kojarzy się z ekranem
projekcyjnym, bardziej natomiast z klatką taśmy filmowej
zawierającą plan ogólny obrazu.
Według autora „proroczej księgi akademizmu”, czyli
Leona Baptysty Albertiego, malarstwo, prócz kompozycji,
obejmuje jeszcze kontur przedstawianych postaci i
przedmiotów oraz oświetlenie5. Malczewski nie pominął
oczywiście obu tych składników . Na płótnie malowanym
przez siedzącego przy sztaludze artystę widnieją zaryso-
wane konturem sylwetki dwóch postaci - kobiety i mło-
dzieńca - z zaznaczonymi już tu i ówdzie jasną farbą blika-
mi (ryc. 4). Dzięki nim ujęte liniami kształty ożywiają się,
odrywają od płaszczyzny i ujawniają w pełniejszym wy-
miarze. Postać modelowana światłem ma w sobie nieska-
zitelność dziecka. Nic jej nie obciąża, jest lekka i promien-
na. Szereg wyłaniających się z obrazu na sztaludze chło-
piąt symbolizuje ten właśnie etap pracy nad dziełem i jego
von O. Batschmann, Weinham: VCH, Acta Humaniora, 1992, s.
540, il. 6.
5 L. B. A1 b e r t i, O malarstwie, przekład L.Winniczuk, Warsza-
wa 1963, s. 82.
277