DOI Artikel:
Sobieraj, Małgorzata: Melancholia Jacka Malczewskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0283
4. Jacek Malczewski, Melancholia, fragment ryc. 1 (fot. P. Janasik)
nie ogólnym - a więc sytuacyjnym - rolę dziewczyny w
czerni, figurującej w obrębie mniejszego i większego obra-
zu zarazem, przydzielił Malczewski aż dwóm niewiastom.
Jedna z nich tak została uplasowana, że jej głowa znajduje
się na tej samej wysokości co głowa dziewczyny w oknie,
druga zaś - uplasowana nieco niżej - przedstawiona zo-
stała w niemal identycznym nakryciu głowy.
Czym z kolei, poza ewidentnie większą liczbą postaci,
wyróżnia się na schemacie kompozycji ta kwatera, która
odnosi się do lewej części obrazu Malczewskiego? Głów-
nie doborem tych postaci, ukazuje bowiem wyłącznie
mężczyzn, pod bronią i sztandarem. Jego zwieńczone go-
dłem Polski drzewce raz po raz krzyżuje się to z jednym,
to znów z innym styliskiem osadzonej na sztorc kosy, dzięki
czemu powstaje, zwłaszcza w kwaterze środkowej gdzie
sięga rozwinięty płat czerwonej materii sztandaru, układ
ciała osłonięte, inne odkryte [...] Niech będą na obrazie postacie,
które zbliżają się ku nam, inne niech się oddalają; jedne niech
będą zwrócone na prawo, inne na lewo; także pewne części tych
postaci zwrócone do widza powinny być bardziej widoczne, nie-
charakterystyczny dla panopliów. Co więcej, punkt prze-
cięcia krawędzi sztandaru z drzewcem kosy leży dokła-
dnie na osi pionowej kwatery środkowej, która jest rów-
nocześnie osią całego, namalowanego już w pełnej skali
dzieła, i pośrodku osi poprzecznej. W równej bowiem od-
ległości od tego punktu i na tym samym poziomie znajdu-
ją się: z jednej strony - okryta chustą głowa dziewczyny w
oknie, z drugiej - medytującego artysty.
Obraz na krośnie malarskim, niewątpliwie najważniej-
szy, jest jednym z czterech obrazów w obrazie. Zostały
one rozmieszczone symetrycznie: dwa - nazwane kadra-
mi - widnieją w środkowej części dzieła, dwa - w bocz-
nych: z prawej - obraz-okno, z lewej - obraz na sztaludze.
Tak liczba jak i układ tych obrazów odpowiada liczbie i
układowi kwater w oknie. Jego znaczenie na tym się nie
kończy, gdyż - jeśli tak wolno powiedzieć - odzwiercie-
które cofnięte, jedne powinny być skierowane ku górze, inne
opadać ku dołowi [...] Wszystkie ruchy starców niech będą ocięża-
le, a postawa cała niech wyraża wyczerpanie; niech więc ciało
opiera się nie tylko na obu nogach, lecz niechaj i ręce znajdą sobie
jakieś oparcie”.
279
nie ogólnym - a więc sytuacyjnym - rolę dziewczyny w
czerni, figurującej w obrębie mniejszego i większego obra-
zu zarazem, przydzielił Malczewski aż dwóm niewiastom.
Jedna z nich tak została uplasowana, że jej głowa znajduje
się na tej samej wysokości co głowa dziewczyny w oknie,
druga zaś - uplasowana nieco niżej - przedstawiona zo-
stała w niemal identycznym nakryciu głowy.
Czym z kolei, poza ewidentnie większą liczbą postaci,
wyróżnia się na schemacie kompozycji ta kwatera, która
odnosi się do lewej części obrazu Malczewskiego? Głów-
nie doborem tych postaci, ukazuje bowiem wyłącznie
mężczyzn, pod bronią i sztandarem. Jego zwieńczone go-
dłem Polski drzewce raz po raz krzyżuje się to z jednym,
to znów z innym styliskiem osadzonej na sztorc kosy, dzięki
czemu powstaje, zwłaszcza w kwaterze środkowej gdzie
sięga rozwinięty płat czerwonej materii sztandaru, układ
ciała osłonięte, inne odkryte [...] Niech będą na obrazie postacie,
które zbliżają się ku nam, inne niech się oddalają; jedne niech
będą zwrócone na prawo, inne na lewo; także pewne części tych
postaci zwrócone do widza powinny być bardziej widoczne, nie-
charakterystyczny dla panopliów. Co więcej, punkt prze-
cięcia krawędzi sztandaru z drzewcem kosy leży dokła-
dnie na osi pionowej kwatery środkowej, która jest rów-
nocześnie osią całego, namalowanego już w pełnej skali
dzieła, i pośrodku osi poprzecznej. W równej bowiem od-
ległości od tego punktu i na tym samym poziomie znajdu-
ją się: z jednej strony - okryta chustą głowa dziewczyny w
oknie, z drugiej - medytującego artysty.
Obraz na krośnie malarskim, niewątpliwie najważniej-
szy, jest jednym z czterech obrazów w obrazie. Zostały
one rozmieszczone symetrycznie: dwa - nazwane kadra-
mi - widnieją w środkowej części dzieła, dwa - w bocz-
nych: z prawej - obraz-okno, z lewej - obraz na sztaludze.
Tak liczba jak i układ tych obrazów odpowiada liczbie i
układowi kwater w oknie. Jego znaczenie na tym się nie
kończy, gdyż - jeśli tak wolno powiedzieć - odzwiercie-
które cofnięte, jedne powinny być skierowane ku górze, inne
opadać ku dołowi [...] Wszystkie ruchy starców niech będą ocięża-
le, a postawa cała niech wyraża wyczerpanie; niech więc ciało
opiera się nie tylko na obu nogach, lecz niechaj i ręce znajdą sobie
jakieś oparcie”.
279