DOI article:
Wasilewska, Diana: Krytyka artystyczna Stanisława Lacka
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19071#0136
zamierzchłych czasów, w których tkwią korzenie legend: „te zaś czasy istnieją
i dzisiaj wśród tych warstw ludowych, które wiekami nietknięte naturę daw-
ną zachowały"80.
ZAGADNIENIA FORMALNE
W swoich analizach dzieł malarskich Lack wiele uwagi poświęca barwie,
światłu oraz linii - a więc temu, co składa się na tzw. kompozycję obrazu:
„Kolor w malarstwie jest rzeczą główną", stwierdza krytyk. A ponieważ sztu-
ka jest dlań tworem indywidualnym, nie mającym związku z rzeczywistością,
a jej jedynym kryterium jest artyzm, nic więc dziwnego, że także kolor w ob-
razie nie powinien być odbiciem barw postrzeganych w naturze, lecz przede
wszystkim wyrazem indywidualnego stylu artysty. Lack krytykuje pejzaże
Mehoffera za ich zbytnie wystudiowanie, zbytnią wierność „prawdzie" rze-
czywistości. Jednym z zadań, jakie przyznaje barwie, jest wyrażanie emo-
cji, tworzenie nastroju81: „Zestawienie kolorów na obrazach Malczewskiego
działa uczuciowo, wytwarza atmosferę przygnębienia, fatalizmu, która ciąży
na krajobrazie i figurach rzeczywistych, kieruje ich krokami"82. Innym razem
pisze Lack: „Portret starszego mężczyzny ma atmosferę nieco zgryźliwego
spokoju, połączenie białego z czarnym działa tu jak szary dzień jesienny"83.
Dużo większą rangę przyznaje jednak krytyk barwie, gdy nie jest ona tylko
czynnikiem psychicznym, wyrazem nastroju poety, ale elementem spajają-
cym dzieło, nadającym mu jednolity ton. By przedstawić człowieka w pełni,
obraz funkcjonować musi jako barwna całość. Stąd tak wielkie znaczenie ko-
loru dostrzega Lack w portretach - jego rola polega wówczas na określeniu
charakteru danej osoby, stworzeniu atmosfery, formy dramatycznej - dzieje
się tak, gdy malarz, miast oddawać wibracje kolorów, redukuje barwy do kil-
ogromnąrolę w nowoczesnej interpretacji mitu: „Gdy mówimy o Grekach, mówimy jednocze-
śnie o dziś i wczoraj, ich historia jest zwierciadłem, które odbija coś, czego w zwierciadle nie
ma. Korzystamy ze swobody mówienia o nich. żebyśmy mogli milczeć o innych - żeby oni
sami mogli rozmyślającemu czytelnikowi coś szepnąć do ucha. W ten sposób Grecy ułatwiają
człowiekowi nowoczesnemu komunikowanie niejednej rzeczy trudnej i niebezpiecznej do za-
komunikowania" (F. Nietzsche. Wędrowiec i jego cień. Warszawa 1909. s. 130-131).
80 Lack, O malarskich dziełach Wyspiańskiego (przyp. 13), s. 163. Przekonania Lacka zbie-
gają się z poglądami XIX-wiecznej etnografii.
81 Lack jest tu bliski Struvemu i jego teorii koloru jako czynnika wyrazu i przekazu wykra-
czającego poza czysto optyczne doświadczenie.
82 Lack, Jacek Malczewski (przyp. 13). [b. p.].
83 Tenże. O malarskich dziełach Wyspiańskiego (przyp. 13), s. 164.
122
i dzisiaj wśród tych warstw ludowych, które wiekami nietknięte naturę daw-
ną zachowały"80.
ZAGADNIENIA FORMALNE
W swoich analizach dzieł malarskich Lack wiele uwagi poświęca barwie,
światłu oraz linii - a więc temu, co składa się na tzw. kompozycję obrazu:
„Kolor w malarstwie jest rzeczą główną", stwierdza krytyk. A ponieważ sztu-
ka jest dlań tworem indywidualnym, nie mającym związku z rzeczywistością,
a jej jedynym kryterium jest artyzm, nic więc dziwnego, że także kolor w ob-
razie nie powinien być odbiciem barw postrzeganych w naturze, lecz przede
wszystkim wyrazem indywidualnego stylu artysty. Lack krytykuje pejzaże
Mehoffera za ich zbytnie wystudiowanie, zbytnią wierność „prawdzie" rze-
czywistości. Jednym z zadań, jakie przyznaje barwie, jest wyrażanie emo-
cji, tworzenie nastroju81: „Zestawienie kolorów na obrazach Malczewskiego
działa uczuciowo, wytwarza atmosferę przygnębienia, fatalizmu, która ciąży
na krajobrazie i figurach rzeczywistych, kieruje ich krokami"82. Innym razem
pisze Lack: „Portret starszego mężczyzny ma atmosferę nieco zgryźliwego
spokoju, połączenie białego z czarnym działa tu jak szary dzień jesienny"83.
Dużo większą rangę przyznaje jednak krytyk barwie, gdy nie jest ona tylko
czynnikiem psychicznym, wyrazem nastroju poety, ale elementem spajają-
cym dzieło, nadającym mu jednolity ton. By przedstawić człowieka w pełni,
obraz funkcjonować musi jako barwna całość. Stąd tak wielkie znaczenie ko-
loru dostrzega Lack w portretach - jego rola polega wówczas na określeniu
charakteru danej osoby, stworzeniu atmosfery, formy dramatycznej - dzieje
się tak, gdy malarz, miast oddawać wibracje kolorów, redukuje barwy do kil-
ogromnąrolę w nowoczesnej interpretacji mitu: „Gdy mówimy o Grekach, mówimy jednocze-
śnie o dziś i wczoraj, ich historia jest zwierciadłem, które odbija coś, czego w zwierciadle nie
ma. Korzystamy ze swobody mówienia o nich. żebyśmy mogli milczeć o innych - żeby oni
sami mogli rozmyślającemu czytelnikowi coś szepnąć do ucha. W ten sposób Grecy ułatwiają
człowiekowi nowoczesnemu komunikowanie niejednej rzeczy trudnej i niebezpiecznej do za-
komunikowania" (F. Nietzsche. Wędrowiec i jego cień. Warszawa 1909. s. 130-131).
80 Lack, O malarskich dziełach Wyspiańskiego (przyp. 13), s. 163. Przekonania Lacka zbie-
gają się z poglądami XIX-wiecznej etnografii.
81 Lack jest tu bliski Struvemu i jego teorii koloru jako czynnika wyrazu i przekazu wykra-
czającego poza czysto optyczne doświadczenie.
82 Lack, Jacek Malczewski (przyp. 13). [b. p.].
83 Tenże. O malarskich dziełach Wyspiańskiego (przyp. 13), s. 164.
122