DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0075
Miejsce dzieła *«' 71
„[...] Niekiedy wieczorem, gdy się przechadzam po Lido, skąd widać
wielki łańcuch Alp, błękitniejący nad frontem pałacu Dożów w srebrzy-
stym wieńcu obłoków, uwielbiam budynek równie jak i góry i gotów
jestem uwierzyć, że Bóg większe dzieło uczynił ożywiając geniuszem
maleńki pyłek, co postawił te wysokie mury, niż wznosząc ponad chmury
niebios granitowe skały i pokrywając je różnobarwną szatą purpuro-
wych kwiatów i cienistych lasów”15.
Florencja Vasariego, Grecja Winckelmanna, Wenecja Ruskina - to wcze-
śnie objawione miejsca mityczne historii sztuki, miejsca rzeczywiste prze-
kształcone w fantazmat wyobraźni. Miejsca, których niezwykłość tłu-
maczyć można tylko „geniuszem” zesłanym przez Stwórcę, zrodzonym
z powietrza, z atmosfery, z piękności łudzi i urody krajobrazu. Zwykle
przywołuje się je w rozważaniach nad teorią klimatu i „środowiska”,
wytyczając jej rozwój od Monteskiusza przez Dubosa do Taine’a, aż po
różne późniejsze koncepcje deterministyczne. Pasjonujące natomiast
byłoby szerokie przebadanie wpływu tych tekstów na dzieje percepcji
owych miejsc, tyleż opisywanych, co kreowanych, percepcji zarówno
badawczej, jak prywatnej, prześledzenie, jak obrastały innymi tekstami,
wyobrażeniami wcielanymi we wszelkie tworzywo, wreszcie pobudza-
nymi przez nie marzeniami. Marzeniami, które próbowano urzeczywist-
niać, wznosząc rozliczne medycejskie pałace, budując „bawarskie Ate-
ny”, tworząc weneckie enklawy pośrodku amerykańskiego miasta, jak
mogła to zrobić Izabella Stuart-Gardner w Bostonie. Nawet znając owo
oddziaływanie wyrywkowo, czujemy, jak potężna była ich inspirująca
rola w sztuce i kulturze, aż po ich współczesny, zniekształcony pogłos,
natrętnie brzęczący w turystycznej reklamie.
Kolejne określenie - locus amoenus. Historia sztuki ma oczywiście swo-
je „miejsca lube”. Mają one bardziej swobodne i zmienne położenie niż
uświęcone, nienaruszalne miejsca mityczne. Tu każda epoka posiada
swoją geografię i swoje itineraria. Dla historyków sztuki nowoczesnej
będą to paryskie pracownie, w których gromadzą się artyści, aby złożyć
swój hommage a Delacroix, Montmartre - wylęgarnia awangardy z po-
„[...] Niekiedy wieczorem, gdy się przechadzam po Lido, skąd widać
wielki łańcuch Alp, błękitniejący nad frontem pałacu Dożów w srebrzy-
stym wieńcu obłoków, uwielbiam budynek równie jak i góry i gotów
jestem uwierzyć, że Bóg większe dzieło uczynił ożywiając geniuszem
maleńki pyłek, co postawił te wysokie mury, niż wznosząc ponad chmury
niebios granitowe skały i pokrywając je różnobarwną szatą purpuro-
wych kwiatów i cienistych lasów”15.
Florencja Vasariego, Grecja Winckelmanna, Wenecja Ruskina - to wcze-
śnie objawione miejsca mityczne historii sztuki, miejsca rzeczywiste prze-
kształcone w fantazmat wyobraźni. Miejsca, których niezwykłość tłu-
maczyć można tylko „geniuszem” zesłanym przez Stwórcę, zrodzonym
z powietrza, z atmosfery, z piękności łudzi i urody krajobrazu. Zwykle
przywołuje się je w rozważaniach nad teorią klimatu i „środowiska”,
wytyczając jej rozwój od Monteskiusza przez Dubosa do Taine’a, aż po
różne późniejsze koncepcje deterministyczne. Pasjonujące natomiast
byłoby szerokie przebadanie wpływu tych tekstów na dzieje percepcji
owych miejsc, tyleż opisywanych, co kreowanych, percepcji zarówno
badawczej, jak prywatnej, prześledzenie, jak obrastały innymi tekstami,
wyobrażeniami wcielanymi we wszelkie tworzywo, wreszcie pobudza-
nymi przez nie marzeniami. Marzeniami, które próbowano urzeczywist-
niać, wznosząc rozliczne medycejskie pałace, budując „bawarskie Ate-
ny”, tworząc weneckie enklawy pośrodku amerykańskiego miasta, jak
mogła to zrobić Izabella Stuart-Gardner w Bostonie. Nawet znając owo
oddziaływanie wyrywkowo, czujemy, jak potężna była ich inspirująca
rola w sztuce i kulturze, aż po ich współczesny, zniekształcony pogłos,
natrętnie brzęczący w turystycznej reklamie.
Kolejne określenie - locus amoenus. Historia sztuki ma oczywiście swo-
je „miejsca lube”. Mają one bardziej swobodne i zmienne położenie niż
uświęcone, nienaruszalne miejsca mityczne. Tu każda epoka posiada
swoją geografię i swoje itineraria. Dla historyków sztuki nowoczesnej
będą to paryskie pracownie, w których gromadzą się artyści, aby złożyć
swój hommage a Delacroix, Montmartre - wylęgarnia awangardy z po-