DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0219
Czy artystce wolno wyjść za mąż? °&215
Podobnie jak brak artystek niemoralnych, brak też ubogich. Tak typo-
wa figura głodnego artysty, który na zimnym poddaszu daremnie wy-
czekuje klienta, nie ma swego damskiego wcielenia. Widać powołania
nie były aż tak silne i problem: sztuka czy pieniądze? w ogóle się nie
pojawia. Kobiety tworzące artystyczny proletariat - malujące dla chle-
ba wachlarze, parawany, poduszki, kolorujące ryciny - nie były wi-
docznie interesujące. Wszystkie bohaterki są majętne i sztuka nie jest
dla nich źródłem utrzymania. Owa majętność sprawia, że problemów
matrymonialnych nie komplikują kwestie pieniężne ani pochodzenie.
W tym kontekście warto jeszcze raz przypomnieć Jedynaczkę Korze-
niowskiego, która jest powieścią z kluczem. Prototypem Pelisi była Al-
bina Świrska i przeciwko jej literackiemu wizerunkowi protestował spo-
krewniony z nią Kajetan Koźmian (Świrska zresztą po aferze z artystą
wyszła za mąż i miała czworo dzieci). Postać artysty Sokołowskiego
także jest autentyczna. Ten po zawodzie miłosnym wyjechał za granicę,
następnie cieszył się pewnym artystycznym powodzeniem w Warsza-
wie, wreszcie osiadł w podupadającym majątku, gdzie się rozpił. Zna-
mienne jednak, że gdy powieść się ukazała, protesty na łamach „Gazety
Warszawskiej” dotyczyły nie przeinaczenia faktów, lecz przedstawienia
Sokołowskiego jako zawodowego artysty, podczas gdy ten był majętny
i „nigdy nie myślał o poświęceniu się sztuce jako zawodowi wyłączne-
mu i chlebodajnemu, ale talent swój miał jako zabawkę ulubioną”15.
I na tym właściwie można by zakończyć te zupełnie nienaukowe rozwa-
żania, jako iż odpowiedź na tytułowe pytanie rysuje się dobitnie i ja-
sno16. Aby ją uczynić jeszcze dobitniejszą i odnieść nie tylko do artystek,
ale również do kobiet badających ich twórczość, na koniec wywód Ka-
rola Libelta: „[...] nie na głowy kobiece są cetnary nauk, pod któremi
fałduje się czoło, twarz się przeciąga i w zmarszczki za wcześnie układa,
kibić się garbi, członki się kurczą, ruch tężeje, więdnieje ciało i włos
mądrością stracony opada. Dodajmy do tego wzrok osłabiony i łzą ciek-
nący, policzki blade i wpadłe, kaszel suchotny, włos i suknie w nieła-
dzie, a będziemy mieli wizerunek uczonych mężczyzn, jaki się dość czę-
Podobnie jak brak artystek niemoralnych, brak też ubogich. Tak typo-
wa figura głodnego artysty, który na zimnym poddaszu daremnie wy-
czekuje klienta, nie ma swego damskiego wcielenia. Widać powołania
nie były aż tak silne i problem: sztuka czy pieniądze? w ogóle się nie
pojawia. Kobiety tworzące artystyczny proletariat - malujące dla chle-
ba wachlarze, parawany, poduszki, kolorujące ryciny - nie były wi-
docznie interesujące. Wszystkie bohaterki są majętne i sztuka nie jest
dla nich źródłem utrzymania. Owa majętność sprawia, że problemów
matrymonialnych nie komplikują kwestie pieniężne ani pochodzenie.
W tym kontekście warto jeszcze raz przypomnieć Jedynaczkę Korze-
niowskiego, która jest powieścią z kluczem. Prototypem Pelisi była Al-
bina Świrska i przeciwko jej literackiemu wizerunkowi protestował spo-
krewniony z nią Kajetan Koźmian (Świrska zresztą po aferze z artystą
wyszła za mąż i miała czworo dzieci). Postać artysty Sokołowskiego
także jest autentyczna. Ten po zawodzie miłosnym wyjechał za granicę,
następnie cieszył się pewnym artystycznym powodzeniem w Warsza-
wie, wreszcie osiadł w podupadającym majątku, gdzie się rozpił. Zna-
mienne jednak, że gdy powieść się ukazała, protesty na łamach „Gazety
Warszawskiej” dotyczyły nie przeinaczenia faktów, lecz przedstawienia
Sokołowskiego jako zawodowego artysty, podczas gdy ten był majętny
i „nigdy nie myślał o poświęceniu się sztuce jako zawodowi wyłączne-
mu i chlebodajnemu, ale talent swój miał jako zabawkę ulubioną”15.
I na tym właściwie można by zakończyć te zupełnie nienaukowe rozwa-
żania, jako iż odpowiedź na tytułowe pytanie rysuje się dobitnie i ja-
sno16. Aby ją uczynić jeszcze dobitniejszą i odnieść nie tylko do artystek,
ale również do kobiet badających ich twórczość, na koniec wywód Ka-
rola Libelta: „[...] nie na głowy kobiece są cetnary nauk, pod któremi
fałduje się czoło, twarz się przeciąga i w zmarszczki za wcześnie układa,
kibić się garbi, członki się kurczą, ruch tężeje, więdnieje ciało i włos
mądrością stracony opada. Dodajmy do tego wzrok osłabiony i łzą ciek-
nący, policzki blade i wpadłe, kaszel suchotny, włos i suknie w nieła-
dzie, a będziemy mieli wizerunek uczonych mężczyzn, jaki się dość czę-