DOI Artikel:
Trupinda, Janusz: Peregrinus - Miles Christi: dwa skrzydła Dużego ołtarza Ferberów
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42239#0019
Janusz Trupinda
Peregrinus - Miles Christi
Dwa skrzydła Dużego ołtarza Ferberów
Wystawa „Aurea Porta Rzeczypospolitej" miała stać się w zamierzeniu
swoich twórców prezentacją wysokiej kultury artystycznej Gdańska, bo-
gactwa, wykształcenia i wyrafinowanych gustów jego mieszkańców, oka-
zją do podkreślenia odrębności i wyjątkowości miasta na tle innych miast
Rzeczypospolitej1 *. Bez wątpienia od strony artystycznej zamierzenia te
w pełni się powiodły. Zgromadzenie tak dużej liczby obiektów, repre-
zentujących zróżnicowany poziom artystyczny i szeroki wachlarz treści
ideowych, pochodzących z różnych okresów i ośrodków dało wspaniały
i reprezentatywny przekrój kultury miasta od XV do XVIII w. Efektowne
przedmioty zamawiane przez mieszczan dają dowód ich wyszukanego
smaku i wspaniałego poczucia piękna. Są materialnymi dowodami ich
burzliwego często życia, fantazji i wyjątkowości. Z tego względu pierwsza
wielka wystawa sztuki gdańskiej, jaką była „Aurea Porta Rzeczypospo-
litej", winna stać się impulsem do podjęcia nowych, kompleksowych ba-
dań łączących historię sztuki i historię. Daje to szansę zrewidowania lub
potwierdzenia starych hipotez oraz postawienia nowych. W przypadku
Gdańska potrzeba takich badań rysuje się wyraźnie.
W niniejszym szkicu chciałbym wskazać na takie możliwości na przy-
kładzie analizy dwóch skrzydeł Dużego ołtarza Ferberów (il. 1). Dzieło to
wprawdzie na wystawie ostatecznie się nie znalazło (z przyczyn niezale-
żnych od organizatorów), ale zostało uwzględnione w katalogu jej towa-
rzyszącym. Jednak krótkie z konieczności hasło katalogowe Andrzeja
Wozińskiego jest głównie opisem poszczególnych części ołtarza i wskaza-
niem jego ewentualnego pochodzenia-1. Autor nie zajmuje się juz szcze-
gółami związanymi z funkcją ołtarza. Warto więc te dane uzupełnić o wy-
niki nowszych badań. Chodzi o dwa skrzydła stałe, dodane do całości
zapewne po 1498 r.3, przedstawiające najprawdopodobniej św. Helenę
1 Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od potowy XV do końca XVIII wieku, t. 1: Eseje, t. 2: Katalog. Pod
red. prof. dr hab. Teresy Grzybkowskiej. Muzeum Narodowe w Gdańsku, maj - sierpień 1997, Gdańsk 1997. Tu:
Wstęp.
Ibidem, nr II, 7, s. 49 n.
3 A.S. Labuda Malarstioo tablicowe xv Gdańsku w pot. XV w., Warszawa 1979, s. 78.
17
Peregrinus - Miles Christi
Dwa skrzydła Dużego ołtarza Ferberów
Wystawa „Aurea Porta Rzeczypospolitej" miała stać się w zamierzeniu
swoich twórców prezentacją wysokiej kultury artystycznej Gdańska, bo-
gactwa, wykształcenia i wyrafinowanych gustów jego mieszkańców, oka-
zją do podkreślenia odrębności i wyjątkowości miasta na tle innych miast
Rzeczypospolitej1 *. Bez wątpienia od strony artystycznej zamierzenia te
w pełni się powiodły. Zgromadzenie tak dużej liczby obiektów, repre-
zentujących zróżnicowany poziom artystyczny i szeroki wachlarz treści
ideowych, pochodzących z różnych okresów i ośrodków dało wspaniały
i reprezentatywny przekrój kultury miasta od XV do XVIII w. Efektowne
przedmioty zamawiane przez mieszczan dają dowód ich wyszukanego
smaku i wspaniałego poczucia piękna. Są materialnymi dowodami ich
burzliwego często życia, fantazji i wyjątkowości. Z tego względu pierwsza
wielka wystawa sztuki gdańskiej, jaką była „Aurea Porta Rzeczypospo-
litej", winna stać się impulsem do podjęcia nowych, kompleksowych ba-
dań łączących historię sztuki i historię. Daje to szansę zrewidowania lub
potwierdzenia starych hipotez oraz postawienia nowych. W przypadku
Gdańska potrzeba takich badań rysuje się wyraźnie.
W niniejszym szkicu chciałbym wskazać na takie możliwości na przy-
kładzie analizy dwóch skrzydeł Dużego ołtarza Ferberów (il. 1). Dzieło to
wprawdzie na wystawie ostatecznie się nie znalazło (z przyczyn niezale-
żnych od organizatorów), ale zostało uwzględnione w katalogu jej towa-
rzyszącym. Jednak krótkie z konieczności hasło katalogowe Andrzeja
Wozińskiego jest głównie opisem poszczególnych części ołtarza i wskaza-
niem jego ewentualnego pochodzenia-1. Autor nie zajmuje się juz szcze-
gółami związanymi z funkcją ołtarza. Warto więc te dane uzupełnić o wy-
niki nowszych badań. Chodzi o dwa skrzydła stałe, dodane do całości
zapewne po 1498 r.3, przedstawiające najprawdopodobniej św. Helenę
1 Aurea Porta Rzeczypospolitej. Sztuka Gdańska od potowy XV do końca XVIII wieku, t. 1: Eseje, t. 2: Katalog. Pod
red. prof. dr hab. Teresy Grzybkowskiej. Muzeum Narodowe w Gdańsku, maj - sierpień 1997, Gdańsk 1997. Tu:
Wstęp.
Ibidem, nr II, 7, s. 49 n.
3 A.S. Labuda Malarstioo tablicowe xv Gdańsku w pot. XV w., Warszawa 1979, s. 78.
17