DOI Artikel:
Nowacki, Dariusz: Kilka zapomnianych gedanianów w zbiorach wawelskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42239#0052
Dariusz
Notoacki
procesję eucharystyczną, najprawdopodobniej tę, która odbyła się 15 VIII
1593 u gdańskich dominikanów, przed wyjazdem króla Zygmunta III do
Szwecji w związku ze śmiercią ojca, Jana III Wazy14. Za gospodarzami
(Conventum monachorum nigrum Domi/nicanorum) i asystą postępuje
Hieronim Rozrażewski (Episcop J Rosra./sewski) biskup chełmiński (ok.
1546-1600)15 podtrzymywany przez opata oliwskiego (Conarski abb:/olivi)
Dawida Konarskiego (1564-1616, opat 1589-1616)16 i opata pelplińskiego
(.Abb: Pelpli/nien:) Mikołaja Kostkę (ok. 1564-1610, opat od 29 X 1592) 17. Za
nimi marszałek wielki koronny (oppoli: Marsel:)18, król Zygmunt III Waza
(S/G Rex; 1566-1632, koronowany 1587) i królowa (Regina) Anna
Austriaczka (1573-1598, poślubiona 31V1592) wraz z dworem (...paradis
degl.). Identyfikacja zdarzenia jest możliwa tylko przy założeniu, iz nie-
znany rysownik - operujący łaciną i językiem włoskim - mylnie określił
marszałka jako Opalińskiego; w zaproponowanym terminie nie żył on od
pięciu miesięcy, a urząd piastował Stanisław Przyjemski. Inne kombinacje
dotyczące nie podpisanych z nazwiska: opata pelplińskiego oraz królowej
(trzeba było brać pod uwagę Annę Jagiellonkę), a zatem inna data i miej-
sce procesji, nie znajdują uzasadnienia w świetle dostępnych danych
o peregrynacjach dworu królewskiego przed śmiercią podpisanego bisku-
pa Rozrażewskiego. Niezaprzeczalnym walorem rysunku jest jego wraze-
niowość, wielki ładunek autentyzmu, widoczny w trafnej charaktery-
styce sylwetek oraz pochodzenie ze znamienitej angielskiej kolekcji
Jonathana Richardsona sen. (1665-1745), rozsprzedanej w 1747 r.19. Wobec
stosunkowo skromnej liczby przekazów tego typu odnoszących się do
dworu Wazów w Polsce, wawelski szkic wart jest spopularyzowania.
W zestawie drobnej plastyki łączonej z kręgiem Johanna Heinricha
Meissnera (1701- 1770) na gdańskiej wystawie znalazła się płaskorzeźba
w bukszpanie ukazująca Herkulesa i OmfalA0. Juz Secker uznał ją za
jedno z autorskich powtórzeń tej samej kompozycji21, obok plakietek
z Londynu22, Nowego Jorku 23, Kopenhagi24 i Berlina25 - tej ostatniej
14 J. Bielski, Dalszy ciąg Kroniki Polskiej zawierający dzieje od 1587 do 1598 r., oprać. F. M. Sobieszczański,
Warszawa 1851, s. 207; - P. Czapiewski, Biskupa Hieronima Rozrażewskiego itineraria czyli rozkład podróży
xvizytacyjnych po Pomorzu, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu" HI: 1914-1916, nr 9, s. 22.
15 H. Kowalska, Rozdrażewski (Rozrażewski) Hieronim, [w:] Polski Słownik Biograficzny (dalej: PSB), XXXII:
1990, s. 355-365.
lfi J. Stankiewicz Konarski Dawid, [w:] PSB, XIII/3: 1968, z. 58, s. 455-457.
17 A. Liedtke Kostka Mikołaj, [w:] PSB, XIV/3: 1969, z. 62 s. 352-353.
13 Andrzej Opaliński, marszałek wielki koronny od 1574, zmarły 3 III 1593. Jego następcą, Stanisław
Przyjemski, mianowany 30 III 1593, zmarły 1595 - Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XV111 wieku. Spisy,
red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992, s. 79-80 (Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, X).
19 U dołu, pośrodku znak kolekcjonerski: splecione JR; por. F. Lugt Marąues de collections (dessins, estampes),
Amsterdam 1921, s. 406-407, nr 2184.
20 Gdańsk, Muzeum Narodowe (MNG/SD/189/Rz), 18,8 x 12,8 cm - Aurea Porta..., II, s. 246, poz. VI. 48. 5.
21 H. Secker Der Danziger Bildhauer johann Heinrich Meissner, "Zeitschrift fur bildende Kunst", XXXI: 1920,
s. 136; - I. Koska, Johann Heinrich Meissner. Ein Bildhauer des 18. Jahrhunderts, Danzig 1936, passim, [Danziger
Kunstgeschichtliche Forschungen] 3 -; B. Jakubowska, Meissner Johann Heinrich, [w:] Słownik artystów polskich i
obcych w Polsce działającyh (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, V, Warszawa 1993, s. 477.
22 Victoria & Albert Museum - Secker, op. cit.; - Jakubowska, op. cit.
23 Metropolitan Museum of Art (nr inw. 17.190.478), 18,7 x 12,1 cm, z kolekcji Pierpont Morgan w Nowym
Jorku - Secker, op. cit.; Jakubowska, op. cit.
24 Przed 1936 w zbiorach pryw, - Koska, op. cit.; - Jakubowska, op. cit.
50
Notoacki
procesję eucharystyczną, najprawdopodobniej tę, która odbyła się 15 VIII
1593 u gdańskich dominikanów, przed wyjazdem króla Zygmunta III do
Szwecji w związku ze śmiercią ojca, Jana III Wazy14. Za gospodarzami
(Conventum monachorum nigrum Domi/nicanorum) i asystą postępuje
Hieronim Rozrażewski (Episcop J Rosra./sewski) biskup chełmiński (ok.
1546-1600)15 podtrzymywany przez opata oliwskiego (Conarski abb:/olivi)
Dawida Konarskiego (1564-1616, opat 1589-1616)16 i opata pelplińskiego
(.Abb: Pelpli/nien:) Mikołaja Kostkę (ok. 1564-1610, opat od 29 X 1592) 17. Za
nimi marszałek wielki koronny (oppoli: Marsel:)18, król Zygmunt III Waza
(S/G Rex; 1566-1632, koronowany 1587) i królowa (Regina) Anna
Austriaczka (1573-1598, poślubiona 31V1592) wraz z dworem (...paradis
degl.). Identyfikacja zdarzenia jest możliwa tylko przy założeniu, iz nie-
znany rysownik - operujący łaciną i językiem włoskim - mylnie określił
marszałka jako Opalińskiego; w zaproponowanym terminie nie żył on od
pięciu miesięcy, a urząd piastował Stanisław Przyjemski. Inne kombinacje
dotyczące nie podpisanych z nazwiska: opata pelplińskiego oraz królowej
(trzeba było brać pod uwagę Annę Jagiellonkę), a zatem inna data i miej-
sce procesji, nie znajdują uzasadnienia w świetle dostępnych danych
o peregrynacjach dworu królewskiego przed śmiercią podpisanego bisku-
pa Rozrażewskiego. Niezaprzeczalnym walorem rysunku jest jego wraze-
niowość, wielki ładunek autentyzmu, widoczny w trafnej charaktery-
styce sylwetek oraz pochodzenie ze znamienitej angielskiej kolekcji
Jonathana Richardsona sen. (1665-1745), rozsprzedanej w 1747 r.19. Wobec
stosunkowo skromnej liczby przekazów tego typu odnoszących się do
dworu Wazów w Polsce, wawelski szkic wart jest spopularyzowania.
W zestawie drobnej plastyki łączonej z kręgiem Johanna Heinricha
Meissnera (1701- 1770) na gdańskiej wystawie znalazła się płaskorzeźba
w bukszpanie ukazująca Herkulesa i OmfalA0. Juz Secker uznał ją za
jedno z autorskich powtórzeń tej samej kompozycji21, obok plakietek
z Londynu22, Nowego Jorku 23, Kopenhagi24 i Berlina25 - tej ostatniej
14 J. Bielski, Dalszy ciąg Kroniki Polskiej zawierający dzieje od 1587 do 1598 r., oprać. F. M. Sobieszczański,
Warszawa 1851, s. 207; - P. Czapiewski, Biskupa Hieronima Rozrażewskiego itineraria czyli rozkład podróży
xvizytacyjnych po Pomorzu, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu" HI: 1914-1916, nr 9, s. 22.
15 H. Kowalska, Rozdrażewski (Rozrażewski) Hieronim, [w:] Polski Słownik Biograficzny (dalej: PSB), XXXII:
1990, s. 355-365.
lfi J. Stankiewicz Konarski Dawid, [w:] PSB, XIII/3: 1968, z. 58, s. 455-457.
17 A. Liedtke Kostka Mikołaj, [w:] PSB, XIV/3: 1969, z. 62 s. 352-353.
13 Andrzej Opaliński, marszałek wielki koronny od 1574, zmarły 3 III 1593. Jego następcą, Stanisław
Przyjemski, mianowany 30 III 1593, zmarły 1595 - Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XV111 wieku. Spisy,
red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992, s. 79-80 (Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, X).
19 U dołu, pośrodku znak kolekcjonerski: splecione JR; por. F. Lugt Marąues de collections (dessins, estampes),
Amsterdam 1921, s. 406-407, nr 2184.
20 Gdańsk, Muzeum Narodowe (MNG/SD/189/Rz), 18,8 x 12,8 cm - Aurea Porta..., II, s. 246, poz. VI. 48. 5.
21 H. Secker Der Danziger Bildhauer johann Heinrich Meissner, "Zeitschrift fur bildende Kunst", XXXI: 1920,
s. 136; - I. Koska, Johann Heinrich Meissner. Ein Bildhauer des 18. Jahrhunderts, Danzig 1936, passim, [Danziger
Kunstgeschichtliche Forschungen] 3 -; B. Jakubowska, Meissner Johann Heinrich, [w:] Słownik artystów polskich i
obcych w Polsce działającyh (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, V, Warszawa 1993, s. 477.
22 Victoria & Albert Museum - Secker, op. cit.; - Jakubowska, op. cit.
23 Metropolitan Museum of Art (nr inw. 17.190.478), 18,7 x 12,1 cm, z kolekcji Pierpont Morgan w Nowym
Jorku - Secker, op. cit.; Jakubowska, op. cit.
24 Przed 1936 w zbiorach pryw, - Koska, op. cit.; - Jakubowska, op. cit.
50