DOI Artikel:
Mazurczak, Urszula M.: Philippus Callimachus experiens-vir doctissimus: w poszukiwaniu genezy portretu z epitafium Filippo Buonaccorsiego w kościele oo. Dominikanów w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0085
PHILIPPUS CALLIMACHUS EXPERIENS-VIR DOCTISSIMUS
81
Racją ostateczną dla nowego rozróżnienia mowy i pisma, a tym samym
chrześcijańskiego obrazu mówcy i pisarza - było rozumienie Boskiego
natchnienia45.
Ewangelista Marek z kodeksu z Rossano ukazany jest w akcie pisania, pod-
trzymuje rozwinięty na kolanach duży dyplom. Stojąca obok postać - personi-
fikacja Mądrości Bożej przekazuje pod dyktando święty tekst. Tak zaaranżo-
wana scena wymagała od artysty uporania się z nowym rodzajem ekspresji
obrazowania postaci ewangelisty, po nowemu rozumianej dynamis, wyrażonej
nowymi środkami, które oddałyby jego stan duchowy, np. skupieniem widocz-
nym w twarzy, zasłuchaniem46. Istotny był wybór postawy, w której zaakcen-
towane zostało energiczne wysunięcie nogi podtrzymującej zwój. Dzięki temu
jednocześnie sugestywnie go wyeksponowano. Teraz głębszego znaczenia nabra-
ły zwój lub księga, czyli miejsca, na których utrwalany był święty tekst; zaczął
on w kompozycji odgrywać rolę na równi z postacią, zarówno gdy tekst ów
prezentowała, jak i wtedy, gdy ukazywano czynność zapisywania.
Określenie tła jako przestrzeni, w której ukazany jest autor spisujący Ewan-
gelię, nie było problemem drugorzędnym. Artysta przejął antyczną formułę
plastyczną frontonu teatru, określaną jako scaenae frons. To miejsce bowiem
mogło stanowić dopełnienie postaci, albowiem w ówczesnej świadomości wią-
zało się z poetycką nobilitacją przekazu ustnego skierowanego do słuchacza. To
samo odniesiono do Ewangelii, przekazywanej wszakże dwojako: na piśmie
(w relacji Bóg-pisarz-ewangelista) oraz ustnie (relacja ewangelista-wiemi).
Świadomi koniecznych uproszczeń, jakie w tym miejscu poczynić musimy,
wskażmy na zbieżność faktów artystycznych z literackimi czy - ogólniej -
kulturowymi. Formowanie obrazu pisarza w sztuce chrześcijańskiej na tkance
rzymskich portretów dokonywało się pomiędzy IV a VI wiekiem. Było świado-
mym dążeniem, aby stworzyć klarowne exemplum obrazowe, czytelne w nowo
tworzącej się kulturze chrześcijańskiej. W tym samym czasie rekonstruuje się,
poniekąd w nowej postaci, lecz na rzymskich wzorach, klasyfikację dydaktyczną
jako szkolny system przygotowujący do pracy rozumianej w ówczesnych kate-
goriach jako naukowa. Artes liberales Marcjanusa Capelli uznane zostały za
najwyższy stopień pedagogiki naukowej i literackiej. Dzieło to określiło stopnie
nauczania i kultury pisarskiej. Wyznaczyło określony porządek sztuk: sztuki
języka, za którą odpowiedzialne były gramatyka i retoryka; sztuki myślenia,
której uczyła dialektyka; oraz sztuki liczby, na którą zorientowane były arytme-
tyka, geometria, muzyka i astronomia.
45 U. M. M a z u r c z a k, Motywy inspiracji w średniowiecznych wizerunkach Ewange-
listów, Lublin 1992.
46 Tamże.
81
Racją ostateczną dla nowego rozróżnienia mowy i pisma, a tym samym
chrześcijańskiego obrazu mówcy i pisarza - było rozumienie Boskiego
natchnienia45.
Ewangelista Marek z kodeksu z Rossano ukazany jest w akcie pisania, pod-
trzymuje rozwinięty na kolanach duży dyplom. Stojąca obok postać - personi-
fikacja Mądrości Bożej przekazuje pod dyktando święty tekst. Tak zaaranżo-
wana scena wymagała od artysty uporania się z nowym rodzajem ekspresji
obrazowania postaci ewangelisty, po nowemu rozumianej dynamis, wyrażonej
nowymi środkami, które oddałyby jego stan duchowy, np. skupieniem widocz-
nym w twarzy, zasłuchaniem46. Istotny był wybór postawy, w której zaakcen-
towane zostało energiczne wysunięcie nogi podtrzymującej zwój. Dzięki temu
jednocześnie sugestywnie go wyeksponowano. Teraz głębszego znaczenia nabra-
ły zwój lub księga, czyli miejsca, na których utrwalany był święty tekst; zaczął
on w kompozycji odgrywać rolę na równi z postacią, zarówno gdy tekst ów
prezentowała, jak i wtedy, gdy ukazywano czynność zapisywania.
Określenie tła jako przestrzeni, w której ukazany jest autor spisujący Ewan-
gelię, nie było problemem drugorzędnym. Artysta przejął antyczną formułę
plastyczną frontonu teatru, określaną jako scaenae frons. To miejsce bowiem
mogło stanowić dopełnienie postaci, albowiem w ówczesnej świadomości wią-
zało się z poetycką nobilitacją przekazu ustnego skierowanego do słuchacza. To
samo odniesiono do Ewangelii, przekazywanej wszakże dwojako: na piśmie
(w relacji Bóg-pisarz-ewangelista) oraz ustnie (relacja ewangelista-wiemi).
Świadomi koniecznych uproszczeń, jakie w tym miejscu poczynić musimy,
wskażmy na zbieżność faktów artystycznych z literackimi czy - ogólniej -
kulturowymi. Formowanie obrazu pisarza w sztuce chrześcijańskiej na tkance
rzymskich portretów dokonywało się pomiędzy IV a VI wiekiem. Było świado-
mym dążeniem, aby stworzyć klarowne exemplum obrazowe, czytelne w nowo
tworzącej się kulturze chrześcijańskiej. W tym samym czasie rekonstruuje się,
poniekąd w nowej postaci, lecz na rzymskich wzorach, klasyfikację dydaktyczną
jako szkolny system przygotowujący do pracy rozumianej w ówczesnych kate-
goriach jako naukowa. Artes liberales Marcjanusa Capelli uznane zostały za
najwyższy stopień pedagogiki naukowej i literackiej. Dzieło to określiło stopnie
nauczania i kultury pisarskiej. Wyznaczyło określony porządek sztuk: sztuki
języka, za którą odpowiedzialne były gramatyka i retoryka; sztuki myślenia,
której uczyła dialektyka; oraz sztuki liczby, na którą zorientowane były arytme-
tyka, geometria, muzyka i astronomia.
45 U. M. M a z u r c z a k, Motywy inspiracji w średniowiecznych wizerunkach Ewange-
listów, Lublin 1992.
46 Tamże.