DOI Artikel:
Mazurczak, Urszula M.: Philippus Callimachus experiens-vir doctissimus: w poszukiwaniu genezy portretu z epitafium Filippo Buonaccorsiego w kościele oo. Dominikanów w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0086
82
URSZULA MAZURCZAK
Wczesnochrześcijański model studiów i nauczania przejęły, jako wiodące
wówczas, wschodnie centra teologiczne. Wskazuje się na Antiochię, Efez
i Aleksandrię. Tutaj też w okresie wczesnobizantyjskim powstały najważniejsze
serie typologicznych wizerunków autorów kanonicznych (ale także i niekano-
nicznych47). Do naszych czasów liczba zachowanych przykładów uległa znacz-
nemu uszczupleniu. Można je było jednak z dużym stopniem prawdopodobień-
stwa odtworzyć (co uczynili w swoich obszernych studiach badacze tego krę-
gu artystycznego) na podstawie analizy dzieł zachowanych z okresu średnio-
bizantyjskiego48. Wykazuje się trwanie tych motywów, i to zarówno posta-
ciowego; jak też typu scaenae frons w tle na wielu zachowanych przykładach
z okresu średnio- i późnobizantyjskiego, czyli długiego okresu pomiędzy
IX a XV wiekiem.
Stanowią one exempla pisarza w rozumieniu szerszym - autora, zachowując
swój klarowny układ postaci o wyciszonej formie, z wysuniętą nogą, która
podtrzymuje kodeks lub zwój. Ten ruch zachowują postaci nawet wtedy, gdy
wprowadzono jeden, a nawet dwa pulpity. Spowolniały gest zapisywania tekstu
sprawiał, że postaci ukazane w trakcie pisania i postaci trwające w zamyśleniu
zachowują tę samą wystudiowaną skalę nieznacznego poruszenia, a raczej elimi-
nowanej ekspresji i zewnętrznej emfazy.
Zrównoważenie postaw i gestów dopełniają uroczyste tuniki, najczęściej
białe, później purpurowe oznaczone złotymi talionami, co przydaje tym autorom
szczególnej dignitas. Przykładem tego mogą być ewangeliści z kodeksów uzna-
nych za wzorcowe z okresu średnobizantyjskiego, a mianowicie: Stauronikita
(Mt. Athos, Ms 43), z Rzymu {Cod. Gr. 364 Bibl. Vat.) lub ewangeliarz
Coislin {Cod. Gr. 195 Paryż, Bibl. Nat.) z IX i X wieku. Dalej korespondują
z tymi seriami portretów XI-wieczne wizerunki z ewangeliarzy z Vatopedi
(Athos, Ms 949), z Eskorialu (Ms X, IX) oraz z Wiednia (Nat. Bibl., Suppl. Gr.
50)49. Grecki artysta ewangeliarza Stauronikita z połowy X wieku zbudował
tła dla swoich postaci z elementów teatralnych w typie scaenae frons znanego
z ewangeliarza z Rossano.
Na mocy swojej nie zmienionej formy przenoszone były wizerunki ewange-
listów do kompozycji monumentalnych, czego przykładem są mozaiki w narte-
ksie kościoła Zaśnięcia NMP w Nicei, w kaplicy pałacowej w Palermo, których
47 F r i e n d, The Portraits, passim.
48 Tamże. Różnice, które rysowały się w sztuce wczesnego chrześcijaństwa pomiędzy Zacho-
dem a Wschodem omawia, opierając się na wielu motywach, także i portretach, R. Bianchi
Bandinelli (Osservaziori sulla forma artistica in oriente e in occidente, [w:] Atti del Convegno
internazionale sul tema tardo antico e alto medioevo. La forma artistica nel passaggio dali’
antichità al medioevo, Roma 1967.
49 N e 1 s o n, dz. cyt., passim.
URSZULA MAZURCZAK
Wczesnochrześcijański model studiów i nauczania przejęły, jako wiodące
wówczas, wschodnie centra teologiczne. Wskazuje się na Antiochię, Efez
i Aleksandrię. Tutaj też w okresie wczesnobizantyjskim powstały najważniejsze
serie typologicznych wizerunków autorów kanonicznych (ale także i niekano-
nicznych47). Do naszych czasów liczba zachowanych przykładów uległa znacz-
nemu uszczupleniu. Można je było jednak z dużym stopniem prawdopodobień-
stwa odtworzyć (co uczynili w swoich obszernych studiach badacze tego krę-
gu artystycznego) na podstawie analizy dzieł zachowanych z okresu średnio-
bizantyjskiego48. Wykazuje się trwanie tych motywów, i to zarówno posta-
ciowego; jak też typu scaenae frons w tle na wielu zachowanych przykładach
z okresu średnio- i późnobizantyjskiego, czyli długiego okresu pomiędzy
IX a XV wiekiem.
Stanowią one exempla pisarza w rozumieniu szerszym - autora, zachowując
swój klarowny układ postaci o wyciszonej formie, z wysuniętą nogą, która
podtrzymuje kodeks lub zwój. Ten ruch zachowują postaci nawet wtedy, gdy
wprowadzono jeden, a nawet dwa pulpity. Spowolniały gest zapisywania tekstu
sprawiał, że postaci ukazane w trakcie pisania i postaci trwające w zamyśleniu
zachowują tę samą wystudiowaną skalę nieznacznego poruszenia, a raczej elimi-
nowanej ekspresji i zewnętrznej emfazy.
Zrównoważenie postaw i gestów dopełniają uroczyste tuniki, najczęściej
białe, później purpurowe oznaczone złotymi talionami, co przydaje tym autorom
szczególnej dignitas. Przykładem tego mogą być ewangeliści z kodeksów uzna-
nych za wzorcowe z okresu średnobizantyjskiego, a mianowicie: Stauronikita
(Mt. Athos, Ms 43), z Rzymu {Cod. Gr. 364 Bibl. Vat.) lub ewangeliarz
Coislin {Cod. Gr. 195 Paryż, Bibl. Nat.) z IX i X wieku. Dalej korespondują
z tymi seriami portretów XI-wieczne wizerunki z ewangeliarzy z Vatopedi
(Athos, Ms 949), z Eskorialu (Ms X, IX) oraz z Wiednia (Nat. Bibl., Suppl. Gr.
50)49. Grecki artysta ewangeliarza Stauronikita z połowy X wieku zbudował
tła dla swoich postaci z elementów teatralnych w typie scaenae frons znanego
z ewangeliarza z Rossano.
Na mocy swojej nie zmienionej formy przenoszone były wizerunki ewange-
listów do kompozycji monumentalnych, czego przykładem są mozaiki w narte-
ksie kościoła Zaśnięcia NMP w Nicei, w kaplicy pałacowej w Palermo, których
47 F r i e n d, The Portraits, passim.
48 Tamże. Różnice, które rysowały się w sztuce wczesnego chrześcijaństwa pomiędzy Zacho-
dem a Wschodem omawia, opierając się na wielu motywach, także i portretach, R. Bianchi
Bandinelli (Osservaziori sulla forma artistica in oriente e in occidente, [w:] Atti del Convegno
internazionale sul tema tardo antico e alto medioevo. La forma artistica nel passaggio dali’
antichità al medioevo, Roma 1967.
49 N e 1 s o n, dz. cyt., passim.