DOI article:
Koziejowski, Wojciech: Zawichost romański: badania architektoniczne w kościołach Najświętszej Maryi Panny i Świętej Trójcy oraz w "budowli na krawędzi skarpy wiślanej" (św. Maurycy?) w Zawichoście w okresie od września 1992 do grudnia 1993 roku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27408#0382
378
WOJCIECH KOZIEJOWSKI
Archeolodzy z UMCS pozostawili nie zasypany wykop w rejonie południo-
wego ramienia transeptu. Oględziny odsłoniętych reliktów murów pozwoliły
stwierdzić, że przeprowadzone badania nie zostały dokończone. Nie było
możliwości uchwycenia grubości murów. Nie odkopano murów od strony styku
transeptu z korpusem nawowym, choć taki przecież był postulat i po to były
te badania. O tym bowiem, że istnieje transept południowy, już było wiadomo,
gdyż ujawniono wcześniej transept północny. Chodzi również oczywiście
o określenie stanu zachowania, ale problem jednej nawy czy trzech nie został
rozstrzygnięty przez badania archeologiczne. Należało zrobić dodatkowe son-
daże, które pozwoliły stwierdzić, że:
1. Transept południowy jest analogiczny do północnego, ale zachował się jedy-
nie w strefie murów ławy fundamentowej. Szczególnie dotyczy to apsydy
południowej.
2. Brak jest strzępi murów, wskazujących na istnienie naw bocznych, jak też
fundamentów, które wskazywałyby na układ tak planowany, a później nie
zrealizowany. Plan transeptu (jego południowego ramienia od strony korpusu
nawowego) w sposób nieprzerwany łączy się jednonawowym korpusem.
3. Od strony apsydy południowej przebiega ukośnie mur magistralny, zbudo-
wany z kamienia łamanego i częściowo ciosanego na zaprawie wapienno-
-piaskowej. Technika budowlana tego muru zbliżona jest do reliktów
świątyni z apsydami, ale może być on starszy. Kierunek jego przebiegu kłóci
się bowiem z regularnym i czytelnym planem południowego transeptu, co
może wskazywać na ujawnienie fragmentu budowli z innej fazy budowlanej.
Dokładne rozrysowanie usytuowania tych reliktów ujawnia, że mur ów jest
prostopadły do osi galerii widokowej - „apsydy” (?) (zob. il. 7), co może
dodatkowo wesprzeć ten wcześniejszy wstępny wniosek o ujawnieniu
świątyni jednonawowej z apsydą wschodnią.
Przeprowadzone badania architektoniczne w rejonie południowego ramienia
transeptu definitywnie ustaliły analogiczny, symetryczny plan transeptu z obu
stron osi podłużnej kościoła. Od strony południowej stan zachowania murów
jest gorszy i właściwie ogranicza się jedynie do ław fundamentowych.
Rozstrzygnięta została sprawa systemu korpusu nawowego, sugestywnie
sugerowana przez sztych Pufendorfa. Korpus był jednonawowy. Taki właśnie
zda się figurować na owym sztychu.
Bogate przestrzennie założenie wschodniej partii świątyni nie zostało konsek-
wentnie rozwinięte dalej w partii korpusu. Zapewne świetność tej fundacji
sakralnej trwała bardzo krótko. Budowa korpusu nawowego to już wynik reduk-
cji pierwotnego planu, oddający swym programem obraz sytuacji Zawichostu
na tym etapie budowlanym.
WOJCIECH KOZIEJOWSKI
Archeolodzy z UMCS pozostawili nie zasypany wykop w rejonie południo-
wego ramienia transeptu. Oględziny odsłoniętych reliktów murów pozwoliły
stwierdzić, że przeprowadzone badania nie zostały dokończone. Nie było
możliwości uchwycenia grubości murów. Nie odkopano murów od strony styku
transeptu z korpusem nawowym, choć taki przecież był postulat i po to były
te badania. O tym bowiem, że istnieje transept południowy, już było wiadomo,
gdyż ujawniono wcześniej transept północny. Chodzi również oczywiście
o określenie stanu zachowania, ale problem jednej nawy czy trzech nie został
rozstrzygnięty przez badania archeologiczne. Należało zrobić dodatkowe son-
daże, które pozwoliły stwierdzić, że:
1. Transept południowy jest analogiczny do północnego, ale zachował się jedy-
nie w strefie murów ławy fundamentowej. Szczególnie dotyczy to apsydy
południowej.
2. Brak jest strzępi murów, wskazujących na istnienie naw bocznych, jak też
fundamentów, które wskazywałyby na układ tak planowany, a później nie
zrealizowany. Plan transeptu (jego południowego ramienia od strony korpusu
nawowego) w sposób nieprzerwany łączy się jednonawowym korpusem.
3. Od strony apsydy południowej przebiega ukośnie mur magistralny, zbudo-
wany z kamienia łamanego i częściowo ciosanego na zaprawie wapienno-
-piaskowej. Technika budowlana tego muru zbliżona jest do reliktów
świątyni z apsydami, ale może być on starszy. Kierunek jego przebiegu kłóci
się bowiem z regularnym i czytelnym planem południowego transeptu, co
może wskazywać na ujawnienie fragmentu budowli z innej fazy budowlanej.
Dokładne rozrysowanie usytuowania tych reliktów ujawnia, że mur ów jest
prostopadły do osi galerii widokowej - „apsydy” (?) (zob. il. 7), co może
dodatkowo wesprzeć ten wcześniejszy wstępny wniosek o ujawnieniu
świątyni jednonawowej z apsydą wschodnią.
Przeprowadzone badania architektoniczne w rejonie południowego ramienia
transeptu definitywnie ustaliły analogiczny, symetryczny plan transeptu z obu
stron osi podłużnej kościoła. Od strony południowej stan zachowania murów
jest gorszy i właściwie ogranicza się jedynie do ław fundamentowych.
Rozstrzygnięta została sprawa systemu korpusu nawowego, sugestywnie
sugerowana przez sztych Pufendorfa. Korpus był jednonawowy. Taki właśnie
zda się figurować na owym sztychu.
Bogate przestrzennie założenie wschodniej partii świątyni nie zostało konsek-
wentnie rozwinięte dalej w partii korpusu. Zapewne świetność tej fundacji
sakralnej trwała bardzo krótko. Budowa korpusu nawowego to już wynik reduk-
cji pierwotnego planu, oddający swym programem obraz sytuacji Zawichostu
na tym etapie budowlanym.