DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Nowak, Janusz: Hutnictwo szklane w dobrach podolskich rodów Sieniawskich, Czartoryskich i Tarłów
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.21225#0097
Hutnictwo szklane w dobrach podolskich rodów Sieniawskich, Czartoryskich i Tarłów
95
Manufakturze szklanej towarzyszył bardzo często majdan, w którym wytwarzano potaż,
popioły drzewne i saletrę, toteż M. Dyakowski winien był też pieniądze za 2 fasy potażu,
który produkowano w majdanach w Holeniszczowie i Pluszkach64. Że jednak suma długu
przez kilka kolejnych miesięcy nadal nie została spłacona, M.A. Bonisławski zamierzał
„zaaresztować” „prowizye od sumy [Dyakowskiey] nieboszki (!) żony iego”, aby odzyskać
dług65.
Już w 1741 r. huta zatrudniała co najmniej dwóch rysowników szkieł, którzy do wyko-
nania zamówienia potrzebowali szmerglu za dwa funty66. W istocie w 1742 r. huta starała
się wykonywać szklanki i kieliszki według wzoru, który zamówiła osobiście wojewodzi-
na sandomierska Elżbieta z Branickich Tarłowa. M.A. Bonisławski przesłał wojewodzinie
„formy” (czytaj: wzory) na 2 szklanki i 2 kieliszki, ale ubolewał, że mimo upływu kilku
miesięcy nadal nie otrzymał zamówionego szmerglu, stąd nie ma szans na wykonanie ich
według podanego „błajeru” (czyli wzoru) i prosił o „inszy”. Odnośnie zaś zamówionego
szkła „do cukrów” zastrzegał, że takich huta nie wyprodukuje, ponieważ nie dysponował
odpowiednimi farbami (barwnikami?) - na miejscu w Latyczowie do dyspozycji miał tyl-
ko farby w kolorze granatowym. Zdawał relację w dalszym ciągu, że polecił wykonać szkło
tylko „z dziurkami malowanymi”67.
W drugiej połowie r. 1743 huta latyczowska J. Tarły dostała następne zamówienia, bo
Stanisław Sobolewski, oficjalista z Sokala, donosił E. Tarłowej, że przed 16 III 1744 r. otrzy-
mał z tej huty - „pak dużych cztery, pudeł łubianych 6, i tak stoią zapieczętowane do dal-
szey dyspozycyi (...) Dobrodziki”. Miesiąc później Sobolewski odesłał szkło podwodami
do rezydencji starościny Tarłowej w Medyce68. Wspomniany M.A. Bonisławski w 1744 r.
meldował z kolei J. Tarle: „(...). O gospodarstwie donoszę (...), bydła, stado, ogiery, źrebce
wszystko zdrowe. Maydany potażne y saletrzane nieustannie robią (.. .)”69.
M.A. Bonisławski dość często odwiedzał osobiście leżący nieopodal Międzybóż Czar-
toryskich, udając się tam po porady do żydowskich medyków70. Jak czytamy w jego ko-
respondencji, wyraźnie chciał się pozbyć administrowania starostwem latyczowskim
ze względu na stan zdrowia i kłopoty ze ściąganiem czynszów dzierżawnych od Żydów
arendarzy71. Współpracował w tym czasie z Józefem Korwinem Gąsiorowskim i pozo-
64 Ibidem, rkps 1783 nr 14. Z M. Dyakowskim jako niesumiennym dzierżawcą huty miał kłopoty przed
1740 r.J. Tarło, o czym donosił mu w listach M.A. Bonisławski.
65 Ibidem, rkps 1782 nr 17, M.A. Bonisławskido J. Tarły, 27 VII 1741.
66 Ibidem, rkps 1782 nr 17.; Funt = 0,405 kg, por. Encyklopedia historii gospodarczej Polski, t. I A-N,
Warszawa 1981, s. 521.
67 Ibidem, rkps 1782 nr 55, M.A. Bonisławski do E. Tarłowej, 16 IV 1742. Ponowił prośbę 9 V 1742; por.
rkps 1782 nr 58.
68 Ibidem, rkps 1786 nr 124, S. Sobolewski do E. Tarłowej, 16 III j 1744; nr 98, Tenże do E. Tarłowej,
19 IV 1744.
69 BCzart., rkps 1785, nr 31, M.A. Bonisławski do J. Tarły, 17 IX 1744.
70 Cyrulikiem tym mógł być Majorko, tzw. starszy Żydów, występujący w źródłach gospodarczych archi-
wum Czartoryskich w latach 1752-1770. Por. J. Nowak, Żydzi w kręgu Denhojfów, Sieniawskich i Czartory-
skich (IIpołowa XVII-koniec XIX wieku). Słownik biograficzny, Kraków 2008, s. 276.
Ibidem, rkps 5765 nr 2394-2396, M.A. Bonisławski do NN, 1744-1745.
71
95
Manufakturze szklanej towarzyszył bardzo często majdan, w którym wytwarzano potaż,
popioły drzewne i saletrę, toteż M. Dyakowski winien był też pieniądze za 2 fasy potażu,
który produkowano w majdanach w Holeniszczowie i Pluszkach64. Że jednak suma długu
przez kilka kolejnych miesięcy nadal nie została spłacona, M.A. Bonisławski zamierzał
„zaaresztować” „prowizye od sumy [Dyakowskiey] nieboszki (!) żony iego”, aby odzyskać
dług65.
Już w 1741 r. huta zatrudniała co najmniej dwóch rysowników szkieł, którzy do wyko-
nania zamówienia potrzebowali szmerglu za dwa funty66. W istocie w 1742 r. huta starała
się wykonywać szklanki i kieliszki według wzoru, który zamówiła osobiście wojewodzi-
na sandomierska Elżbieta z Branickich Tarłowa. M.A. Bonisławski przesłał wojewodzinie
„formy” (czytaj: wzory) na 2 szklanki i 2 kieliszki, ale ubolewał, że mimo upływu kilku
miesięcy nadal nie otrzymał zamówionego szmerglu, stąd nie ma szans na wykonanie ich
według podanego „błajeru” (czyli wzoru) i prosił o „inszy”. Odnośnie zaś zamówionego
szkła „do cukrów” zastrzegał, że takich huta nie wyprodukuje, ponieważ nie dysponował
odpowiednimi farbami (barwnikami?) - na miejscu w Latyczowie do dyspozycji miał tyl-
ko farby w kolorze granatowym. Zdawał relację w dalszym ciągu, że polecił wykonać szkło
tylko „z dziurkami malowanymi”67.
W drugiej połowie r. 1743 huta latyczowska J. Tarły dostała następne zamówienia, bo
Stanisław Sobolewski, oficjalista z Sokala, donosił E. Tarłowej, że przed 16 III 1744 r. otrzy-
mał z tej huty - „pak dużych cztery, pudeł łubianych 6, i tak stoią zapieczętowane do dal-
szey dyspozycyi (...) Dobrodziki”. Miesiąc później Sobolewski odesłał szkło podwodami
do rezydencji starościny Tarłowej w Medyce68. Wspomniany M.A. Bonisławski w 1744 r.
meldował z kolei J. Tarle: „(...). O gospodarstwie donoszę (...), bydła, stado, ogiery, źrebce
wszystko zdrowe. Maydany potażne y saletrzane nieustannie robią (.. .)”69.
M.A. Bonisławski dość często odwiedzał osobiście leżący nieopodal Międzybóż Czar-
toryskich, udając się tam po porady do żydowskich medyków70. Jak czytamy w jego ko-
respondencji, wyraźnie chciał się pozbyć administrowania starostwem latyczowskim
ze względu na stan zdrowia i kłopoty ze ściąganiem czynszów dzierżawnych od Żydów
arendarzy71. Współpracował w tym czasie z Józefem Korwinem Gąsiorowskim i pozo-
64 Ibidem, rkps 1783 nr 14. Z M. Dyakowskim jako niesumiennym dzierżawcą huty miał kłopoty przed
1740 r.J. Tarło, o czym donosił mu w listach M.A. Bonisławski.
65 Ibidem, rkps 1782 nr 17, M.A. Bonisławskido J. Tarły, 27 VII 1741.
66 Ibidem, rkps 1782 nr 17.; Funt = 0,405 kg, por. Encyklopedia historii gospodarczej Polski, t. I A-N,
Warszawa 1981, s. 521.
67 Ibidem, rkps 1782 nr 55, M.A. Bonisławski do E. Tarłowej, 16 IV 1742. Ponowił prośbę 9 V 1742; por.
rkps 1782 nr 58.
68 Ibidem, rkps 1786 nr 124, S. Sobolewski do E. Tarłowej, 16 III j 1744; nr 98, Tenże do E. Tarłowej,
19 IV 1744.
69 BCzart., rkps 1785, nr 31, M.A. Bonisławski do J. Tarły, 17 IX 1744.
70 Cyrulikiem tym mógł być Majorko, tzw. starszy Żydów, występujący w źródłach gospodarczych archi-
wum Czartoryskich w latach 1752-1770. Por. J. Nowak, Żydzi w kręgu Denhojfów, Sieniawskich i Czartory-
skich (IIpołowa XVII-koniec XIX wieku). Słownik biograficzny, Kraków 2008, s. 276.
Ibidem, rkps 5765 nr 2394-2396, M.A. Bonisławski do NN, 1744-1745.
71