DOI Heft:
Starożytność
DOI Artikel:Zdrojewska, Wanda: Odważnik prywatny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19641#0067
Wanda Zdrojewska
ODWAŻNIK PRYWATNY ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO
W WARSZAWIE
W
▼ T zbiorach sztuki starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się gliniany
ciężarek w kształcie stożka o ściankach ściętych ukośnie nad podstawą, z otworem przewierconym-
przy wierzchołku. Tuż nad najszerszym miejscem obiektu jest owalny stempel z przedstawieniem
naczynia o ostrym dnie zwróconym ku wierzchołkowi stożka i stożkowatym brzuścu, bez wyodręb
nionego wylewu. Drugi stempel, prostokątny, z napisem И1КО odciśnięto nad naczyniem
(il. I)1-
Opisany ciężarek ma ogromną wartość, ponieważ należy do grupy zabytków różnie dotych-
czas interpretowanych, będących naszym zdaniem odważnikami. Możliwość przeanalizowania
problemu na podstawie posiadanego w kolekcji obiektu stwarza szansę poparcia wysuniętej
przez nas hipotezy i przybliża definitywne rozstrzygnięcie zagadnienia.
Drobne przedmioty o charakterystycznych kształtach: stożki, ścięte piramidki, dyski, wyko-
nane z różnych materiałów (kamień, glina, metal), są bogato reprezentowane w różnych miejscach
świata śródziemnomorskiego, poczynając od warstw neolitycznych aż do późnego antyku.
Identyfikowano je jako etykietki handlowe, ciężarki tkackie, ciężarki rybackie lub też nie inter-
pretowano w ogóle2. Niewątpliwie słuszne jest, naszym zdaniem, stanowisko Deonny i Hogartha,
którzy stwierdzili, że nie wszystkim przedmiotom tego rodzaju można przypisać tę samą funkcję3.
Interesujące nas obiekty, niezależnie od materiału i kształtu, dzielą się na dwa typy. Jeden
obejmuje egzemplarze gładkie, pozbawione wszelkich oznaczeń, drugi natomiast zwraca uwagę
dzięki znakom rytym albo też reliefowym, odciśniętym gemmami, pierścieniami lub specjalnie
do tego celu przygotowanymi stemplami. Wymienione znaki to różne symbole bądź litery po-
jedyncze, bądź całe wyrazy.
I tu wyłania się problem celowości stosowania wymienionych oznaczeń, np. stempli na
ciężarkach tkackich. Już dla Hogartha celowość tej praktyki była niezrozumiała, toteż sugerował,
że ciężarki z odciśniętymi przedstawieniami nie miały zastosowania w tkactwie, lecz były to
zawieszki przymocowywane do ofiar składanych w świątyni (określające donatora) lub dokumen-
tów (wskazujące na właściciela)4. Natomiast Marteaux i Le Roux, badając znalezione w Butae
63
ODWAŻNIK PRYWATNY ZE ZBIORÓW MUZEUM NARODOWEGO
W WARSZAWIE
W
▼ T zbiorach sztuki starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się gliniany
ciężarek w kształcie stożka o ściankach ściętych ukośnie nad podstawą, z otworem przewierconym-
przy wierzchołku. Tuż nad najszerszym miejscem obiektu jest owalny stempel z przedstawieniem
naczynia o ostrym dnie zwróconym ku wierzchołkowi stożka i stożkowatym brzuścu, bez wyodręb
nionego wylewu. Drugi stempel, prostokątny, z napisem И1КО odciśnięto nad naczyniem
(il. I)1-
Opisany ciężarek ma ogromną wartość, ponieważ należy do grupy zabytków różnie dotych-
czas interpretowanych, będących naszym zdaniem odważnikami. Możliwość przeanalizowania
problemu na podstawie posiadanego w kolekcji obiektu stwarza szansę poparcia wysuniętej
przez nas hipotezy i przybliża definitywne rozstrzygnięcie zagadnienia.
Drobne przedmioty o charakterystycznych kształtach: stożki, ścięte piramidki, dyski, wyko-
nane z różnych materiałów (kamień, glina, metal), są bogato reprezentowane w różnych miejscach
świata śródziemnomorskiego, poczynając od warstw neolitycznych aż do późnego antyku.
Identyfikowano je jako etykietki handlowe, ciężarki tkackie, ciężarki rybackie lub też nie inter-
pretowano w ogóle2. Niewątpliwie słuszne jest, naszym zdaniem, stanowisko Deonny i Hogartha,
którzy stwierdzili, że nie wszystkim przedmiotom tego rodzaju można przypisać tę samą funkcję3.
Interesujące nas obiekty, niezależnie od materiału i kształtu, dzielą się na dwa typy. Jeden
obejmuje egzemplarze gładkie, pozbawione wszelkich oznaczeń, drugi natomiast zwraca uwagę
dzięki znakom rytym albo też reliefowym, odciśniętym gemmami, pierścieniami lub specjalnie
do tego celu przygotowanymi stemplami. Wymienione znaki to różne symbole bądź litery po-
jedyncze, bądź całe wyrazy.
I tu wyłania się problem celowości stosowania wymienionych oznaczeń, np. stempli na
ciężarkach tkackich. Już dla Hogartha celowość tej praktyki była niezrozumiała, toteż sugerował,
że ciężarki z odciśniętymi przedstawieniami nie miały zastosowania w tkactwie, lecz były to
zawieszki przymocowywane do ofiar składanych w świątyni (określające donatora) lub dokumen-
tów (wskazujące na właściciela)4. Natomiast Marteaux i Le Roux, badając znalezione w Butae
63