DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Waniewska, Janina: Portrety Kretkowskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19641#0295
Janina Waniewska
PORTRETY KRETKOWSKICH*
T
JL ematem niniejszej pracy jest zespół portretów, który przedstawia siedemnastu członków
rodziny Kretkowskich. Zespół ten pochodzi z różnych rozproszonych zbiorów rodzinnych
i muzealnych. Obejmuje oprócz 17 dzieł malarskich 2 wizerunki rzeźbiarskie, 1 rysunek
i 1 fotografię zaginionego portretu z XX w.
Kretkowscy, osiedleni na pograniczu polsko-krzyżackim, w ziemi dobrzyńskiej, między
Brodnicą a Rypinem, przyjęli swe rodowe nazwisko od znajdującej się tam i będącej w ich posia-
daniu miejscowości Kretkowo1. Pieczętują się herbem Dołęga z dewizą „Deus Protector meus”.
Z tego rodu pochodziło osiemnastu senatorów2. Kretkowscy sprawowali swe urzędy w Wielko-
połsce, głównie związani byli z ziemią dobrzyńską, chełmińską i kujawską3.
Ród Kretkowskich należy do tych nielicznych polskich rodzin, których historia daje się
wyprowadzić od czasów piastowskich. Zdaniem niektórych badaczy wczesnej historii Polski,
Dołęgowie wywodzą się od niderlandzkiego rycerza Hugona van Arckel, dowódcy wojsk Bo-
lesława Kędzierzawego w latach 1142-1146. Za zasługi położone w wojnie z Prusami miał on
uzyskać duże nadania m.in. również w ziemi chełmińskiej4. Bardziej wiarygodne są przekazy
dotyczące bezpośrednich protoplastów Kretkowskich, Myślibora, zmarłego w 1350 r., sędziego
dobrzyńskiego, używającego pieczęci z herbem Dołęga, i jego syna Andrzeja z Wierzbicka,
Lasotek i Cebrzyszewa, urodzonego w 1346 r., zmarłego w 1413, również sędziego dobrzyńskiego,
starosty łęczyckiego i tenutariusza Szadkowskiego. Pierwszym znanym z nazwiska Kretkowskim
był w 1370 r. Jan, kanonik włocławski piszący się „z Kretkowa”, prawdopodobnie brat Andrzeja
(zob. tabela I).5
Z Kretkowa pochodził też Jan, urodzony około 1372 r., zmarły 9 stycznia 1433 r., syn Andrze-
ja, sędziego dobrzyńskiego. Jan w 1401 r. występował przed Wielkim Mistrzem w Malborku
* Pragnę tu wyrazić wdzięczność dla nieżyjącej już dr Janiny Ruszczycówny za uwagi i konsultacje. Dzię-
kuję też mgr. Tomaszowi Sławińskiemu za udostępnienie niektórych materiałów źródłowych.
19*
291
PORTRETY KRETKOWSKICH*
T
JL ematem niniejszej pracy jest zespół portretów, który przedstawia siedemnastu członków
rodziny Kretkowskich. Zespół ten pochodzi z różnych rozproszonych zbiorów rodzinnych
i muzealnych. Obejmuje oprócz 17 dzieł malarskich 2 wizerunki rzeźbiarskie, 1 rysunek
i 1 fotografię zaginionego portretu z XX w.
Kretkowscy, osiedleni na pograniczu polsko-krzyżackim, w ziemi dobrzyńskiej, między
Brodnicą a Rypinem, przyjęli swe rodowe nazwisko od znajdującej się tam i będącej w ich posia-
daniu miejscowości Kretkowo1. Pieczętują się herbem Dołęga z dewizą „Deus Protector meus”.
Z tego rodu pochodziło osiemnastu senatorów2. Kretkowscy sprawowali swe urzędy w Wielko-
połsce, głównie związani byli z ziemią dobrzyńską, chełmińską i kujawską3.
Ród Kretkowskich należy do tych nielicznych polskich rodzin, których historia daje się
wyprowadzić od czasów piastowskich. Zdaniem niektórych badaczy wczesnej historii Polski,
Dołęgowie wywodzą się od niderlandzkiego rycerza Hugona van Arckel, dowódcy wojsk Bo-
lesława Kędzierzawego w latach 1142-1146. Za zasługi położone w wojnie z Prusami miał on
uzyskać duże nadania m.in. również w ziemi chełmińskiej4. Bardziej wiarygodne są przekazy
dotyczące bezpośrednich protoplastów Kretkowskich, Myślibora, zmarłego w 1350 r., sędziego
dobrzyńskiego, używającego pieczęci z herbem Dołęga, i jego syna Andrzeja z Wierzbicka,
Lasotek i Cebrzyszewa, urodzonego w 1346 r., zmarłego w 1413, również sędziego dobrzyńskiego,
starosty łęczyckiego i tenutariusza Szadkowskiego. Pierwszym znanym z nazwiska Kretkowskim
był w 1370 r. Jan, kanonik włocławski piszący się „z Kretkowa”, prawdopodobnie brat Andrzeja
(zob. tabela I).5
Z Kretkowa pochodził też Jan, urodzony około 1372 r., zmarły 9 stycznia 1433 r., syn Andrze-
ja, sędziego dobrzyńskiego. Jan w 1401 r. występował przed Wielkim Mistrzem w Malborku
* Pragnę tu wyrazić wdzięczność dla nieżyjącej już dr Janiny Ruszczycówny za uwagi i konsultacje. Dzię-
kuję też mgr. Tomaszowi Sławińskiemu za udostępnienie niektórych materiałów źródłowych.
19*
291